شارپرێس: نیقاش
سێ ساڵە پەیوەندییەكانی كوردستان‌و بەغدا بەخراپترین ئاستیدا دەڕوات، لەم ماوەیەشدا رۆڵی پەرلەمانتاران لەهەولێرو بەغدا تەنیا تەماشاكردنە‌و هیچیان لەدەست نایەت.
لەكاتێكدا دەبێت پەرلەمان باڵادەسترین دەسەڵاتی یاسادانان‌و چاودێری بێت لەكوردستان‌و لەعێراقیش كەچی پەرلەمانتارە كوردەكان بەبێدەسەڵاتی چاویان لەدەمی حیزبەكانیانە بۆ ئەوەی هەڵوێست بنوێنن.
پەرلەمانتارانی كورد بەهۆی ناكۆكی حزبەكانیانەوە ئەوانیش دابەشبون‌و لەگەڵ بەردەوامی ناتەبایی سیاسیدا بەپەرتەوازەی دەركەوتون‌و بەدەگمەن بووە لەپرسێكدا پێكەوە هاوهەڵوێست‌و یەكدەنگ بن.
كاتێك بەغداد لەكۆتایی ساڵی 2014 موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی بڕی، هاوڵاتیان چاوەڕوانی ئەوەبوون نوێنەرەكانی لەبەغداد ئەم پرسە بەقازانجی خەڵكی كوردستان یەكلایبكەنەوە، بەڵام نەبونی دەسەڵاتی بریاردان لەلای پەرلەمانتاران وایكرد ئەم پرسە بۆ سیاسیەكان بەجێبهێڵرێت‌و بەچارەسەرنەكراوی ماوەتەوە.
لەكێشەكانی پەیوەست بەنەوت‌و گاز‌و پێشمەرگە، چەندینجار وەفد لەهەرێمەوە چونەتە بەغداد، بەڵام پەرلەمانتاران لەمەشەدا تەنیا لەتەلەفزیۆنەكانەوە ئاگاداری چونی وەفدەكان بوون.
لەپرسی ریفراندۆمیشدا، كە لەدەرەوەی پەرلەمانی كوردستان بریاری لەسەردرا، پەرلەمانتارانی بێ ئاگابوون لەو شاندانەی بۆ قەناعەتپێكردنی بەرپرسانی حكومەتی عێراقی دەچونە بەغداد.
حكومەتی عێراق، لەبودجەی 2018 پشكی لەسەدا 12ی بۆ كورد دیاریكردبوو لەكاتێكدا پێشتر سەدا 17 بوو، هەرچەندە پەرلەمانتارانی كورد ناڕەزاییان دژی ئەمە دەربڕی، بەڵام تا حكومەت‌و بەرپرسانی هەرێم نەهاتنە سەرخەت پرۆژەكە لەلایەن پەرلەمانەوە نەگەڕێندرایەوە بۆ ئەنجومەنی وەزیران.
هەموو ئەم حاڵەتانە نموونەی زەقن بۆ ئەوەی پەرلەمانتارانی كورد لەبەغدا بەردیان بۆ ناخرێتە سەر بەردێك‌و تەنیا سیاسییەكان دەتوانن كێشە بخولقێنن‌و هەر خۆیشیان چارەسەری بكەن.
زانا رۆستایی، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بێ كاریگەری پەرلەمانتاران دەگەڕێنێتەوە بۆ حكومەتی هەرێم بەوەی هەوڵینەداوە هیچ سود لەتوانای پەرلەمانتاران وەربگرێت‌و هەماهەنگیان لەگەڵ بكات.
رۆستایی، باسی لەو هەوڵانە كرد كە چەندینجار ویستویانە مەسعود بارزانی ببینین كە ئەو كاتەی سەرۆكی هەرێم بووە، بەڵام ئامادە نەبوو لەماوەی ئەم خولەدا یەكجار لەگەڵ پەرلەمانتاران كۆببێتەوە.
ئەو بە"نیقاش"ی وت "چەندین شاند هاتنە بەغدا یەكجار ئامادەنەبوون پەرلەمانتاران بەشداری پێبكەن لەكۆبونەوەكاندا، ماوەیەك حكومەتی هەرێم لەگەڵ سەرۆكی فراكسیۆنەكان كۆدەبونەوە، بەڵام بەهۆی داخستنی پەرلەمانی كوردستانەوە ئەو كۆبونەوانەش بەبێ بیانوو دواخران، ئیتر پەرلەمانتاران كورد نەیانتوانیوە لەكێشەكانی نێوان هەرێم‌و ناوەند رۆڵ بگێڕن، لەلایەن هەولێرەوە فەرامۆشكراون".
هەر كە پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و ناوەند بەرەو ئاڵۆزی زیاتر دەچوون، پەرلەمانتارانی كورد پەنایان بۆ بایكۆت دەبرد، دواتر كە گرژییەكان لەنێوان بەرپرسانی هەولێر‌و بەغداد بەرەو هێوربونەوە دەچوون ئەمانیش دەگەڕانەوە بۆ دانیشتنەكانی پەرلەمان بەبێ ئەوەی بایكۆتەكەیان بەرهەمی هەبوبێت.
لەو ماوەیەی كوردستان بەچەندین قەیراندا تێپەڕیووە، بەشێك لەپەرلەمانتاران كەمترین دەركەوتن‌و قسەیان هەبووە لەسەر ڕووداوەكان‌و ڕەخنەش لەهەندێكیان گیراوە كە لەدانیشتنەكانی پەرلەماندا كەمتر ئامادەییان هەبووە‌و بەشێكیشیان بەوە تۆمەتباركراون كە تەنانەت زمانی عەرەبی بەباشی نازانن.
نەوزاد رەسوڵ، پەرلەمانتاری كورد لەئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بە"نیقاش"ی وت "پەیوەندیەكانی نێوان هەولێر‌و بەغداد لەسێ ساڵی رابردودا بەردەوام لەهەڵكشان‌و داكشان‌و دۆخێكی خراپدا بووە، بۆیە زۆرجار دەنگ‌و ڕەنگی پەرلەمانتاران دەرنەكەوتووە".
نەوزاد ڕەسوڵ، پێیوایە لەرابردودا هەنگاوەكانی كورد بەئاراستەی جیابونەوە بووە لە عێراق ئەوەش وایكردوە، بێ متمانەی لەلایە بەرپرسانی عێراقەوە دروستبێت ئەم حاڵەتە بەزیانی خەڵك‌و موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان شكاوەتەوە.
ئەگەر خراپی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و ناوەند كاریگەری پەرلەمانتارانی كەمكردبێتەوە، حاڵی پەرلەمانتارانی كوردستان لەوان باشتر نیە، بۆ ماوەی دوو ساڵ دەرگای پەرلەمان داخرا، بەدرێژایی ئەو ماوەیە پەرلەمانتاران چاوەڕوانی ئۆكەی بەرپرسە حزبیەكان بوون تا دەست بەكارەكانیان بكەنەوە، دوای كاراكردنەوەی پەرلەمان لە 15ی9ی2017، پەرلەمانتاران بەڵێنیاندا یەكەم كاریان باشكردنی بژێوی خەڵك‌و لابردنی پاشەكەوتی موچە دەبێت بەڵام هیچیان پێنەكرا.
لەپرسی موچە‌و لێپرسینەوە لەوەزیرەكان‌و چاودێری كارەكانی حكومەت شكستیان هێنا‌و لەپرسی ریفراندۆمیشدا كە بەهۆیەوە كورد ئەو ناوچانەی لەدەستدا كە لەدوای 2003ەوە حكومی دەكردن پرس نە بە پەرلەمانتاران كرا نە پەرلەمان رۆڵی هەبوو.
ئەو دۆخەش لەدوای ڕووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە هاتوەتە ئاراوە دیسان كەمترین رۆڵ بە پەرلەمانتاران دراوە، ئێستا كە خولێكی نوێی دانوستان‌و گفتوگۆ لەنێوان حكومەت‌و لایەنە سیاسیەكان بۆ دەربازبون لەقەیرانەكە دەستپێكردوە‌و لەمەشدا دەنگ‌و ڕەنگی پەرلەمانتاران دیار نیە.
فەرحان جەوهەر، ئەندامی پەرلەمانی كوردستان بە"نیقاش"ی وت "پەرلەمانی كوردستان، تاوەكو ئێستا نەیتوانیوە رۆڵی خۆی بگێڕێت، هەروەها نەیتوانی ببێتە دەزگایەكی یەكلاكردنەوەی بڕیارە چارەنوسازەكان، ئەمەش بەهۆی بەهۆی دەستێوەردانی حزبەكانەوەیە".
بەڵام عەبدولڕەحمان عەلی، بریاردەری فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان، بەرگری لەپەرلەمانتاران دەكات‌و جەختیكردەوە كە ئەوان ویستویانە خولی چوارەمی پەرلەمان، بكەنە دادگایەك بۆ دادگایكردنی ئەو كەسانەی سەروەت‌و سامانی ئەم میللەتەیان بەهەدەربردوە، بەڵام رێگرییان لێكراوە.
بە "نیقاش"ی وت "لەوڵاتێكدا حكومەت زاڵبێت بەسەر پەرلەمان‌و حزبیش بەسەر هەردوكیاندا هەرگیز چاوەڕوانی ئەوەی لێ ناكرێت یاسا تێیدا سەروەر بێت‌و دەستاودەستكردنی دەسەڵات ڕووبدات، بەهۆی داخستنی پەرلەمانیشەوە نەمانتوانی لەئاستی داخوازییەكانی خەڵكدا بین".
بەشێك لەهۆكاری بێدەسەڵاتی پەرلەمانتاران رەنكە بەهۆی كەم شارەزاییانەوە بێت لەكاری پەرلەمانی، هەرئەوەش وای لە جەرجیس گوڵیزادە، نوسەرەو چاودێری سیاسی كردوە بە "هەرزەكاری سیاسی" ناویان ببات.
گوڵیزادە، بە"نیقاش"ی وت "رۆڵی ئەم پەرلەمانتارانە زیاتر بووەتە ئەكتەری، دەیانەوێت خۆیان لەسەر شاشە پیشانبدەن زیاتر رۆڵی بێژەری تەلەفزیۆن دەبینن، رۆڵی سیاسی ناگێرن". هەروەها حزبەكان تۆمەتبار دەكاتبەوەی "پێوەر دانانێن بۆ هەڵبژاردنی كەسەكان، زیاتر مەحسوبیەت‌و مەنسوبیەت رۆڵی هەیە".
وتیشی "ئەوە بووەتە پەیڕەو لەلای حزبەكان ئەگەر كەسێك لەناو حكومەت جێی نەبوەوە ئەوا لەناو پەرلەمان جێی دەكەنەوە، ئەوەش وادەكات ئەو پەرلەمانتارانە هیچ پێوەرێكیان نەبێت".
