شارپرێس:
ماوەكی زۆر بەسەر خۆشحاڵی عێراقییەكان بەبۆنەی سەركەوتن بەسەر داعشدا تێنەپەڕیبوو كە خۆپیشاندانەكانی ئێران لێی تێكدان‌و سەرلەنوێ لە دەربڕینی بۆچوونیاندا بەگوتاری تایفەگەری دابەشبوونەوە.

ئەگەر هەموو جیهان بە بایەخەوە چاودێری خۆپیشاندانەكانی ناڕەزایی ئێران لە دژی رژێمی سیاسی لەو وڵاتە بكەن، ئەوا عێراقییەكان لە هەموو گەلان زیاتر بایەخی پێدەدەن، بەڵام وەك هەمیشە بوونەتە دوو گرووپ، یەكەمیان خۆپیشاندانەكان رەتدەكاتەوە‌و بە پیلانگێڕییەكی دادەنێت لە دژی رژێمی ئەو وڵاتە، دووەمیشیان پێشوازی لێدەكات‌و هیواخوازە سەركەوتوو بێت لە رووخاندنی رژێمدا.

لە 30ی كانوونی یەكەمی رابردوودا خۆپیشاندان لە ژمارەیەك شاری ئێران سەری هەڵدا لەوانەش شاری مەشهەد دووەم گەورە شاری ئەو وڵاتە، ئەویش وەك ناڕەزاییەك بەرامبەر بەرزبوونەوەی نرخ‌و رێژەی بێكاری، دواتریش ئاستی بەشداری ئێرانیەكان تێیدا فراوان بوو، دوای شەش رۆژیش خۆپیشاندانەكان بەرەو پاشەكشە رۆیشتن لەبەرامبەر خۆپیشاندانی پشتیوانی بۆ رژێمی ئێران.

لەرۆژانی سەرەتادا سیاسییەكانی عێراق خۆیان بەدوور دەگرت لە قسەكردن لەسەر رووداوەكانی ئێران، بەڵام هاووڵاتیان هەر لە سەعاتەكانی یەكەمەوە چاودێری خۆپیشاندانەكانیان دەكرد، تا بووە گرنگترین بابەتی نێو عێراقییەكان لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا.

چاودێرانی ئەو مشتومڕەی لەنێوان عێراقییەكاندا لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان‌و تەنانەت لە چایخانە‌و بازاڕەكانیشدا دروست بوو، تێبینی ئەوە دەكەن كە دوو لایەنی ناكۆك پەیدابوون تەنیا لەبەر هۆكاری مەزهەبی، ئەوەش شتێكی چاوەڕوانكراوە، چونكە ئێران لە دوای ساڵی 2003وە رۆڵێكی سیاسی‌و ئەمنی‌و ئاینی لە عێراق دەگێڕێت‌و دەبێت عێراقییەكانیش چاودێری رووداوەكانی ئەو دەوڵەتە دراوسێیە بكەن.

بۆ نموونە چەند پەیجێكی عێراقی‌و كەسایەتی گشتی بڵاوكراوەیان ئاڕاستەی جەماوەر‌و حزبە شیعییەكانیش كردووە لەوانەش چەند كۆمێنتێك دەڵێن: "ئەوە ئێرانە كە زۆر كەس هاوسۆزن لەگەڵ رژێمە سیاسییەكەی، ئەمڕۆ خۆپیشاندانی جەماوەری لەدژی رژێم بەخۆوە دەبینێت، ئێستا ئەو عێراقیانەی هاوسۆزن لەگەڵ ئەو رژێمە چی دەڵێن؟".

كۆمێنتێكی تر لە هەمان روانگەوە دەڵێت: "شێوازی كاری مەلاكان (رژێمی ئێران‌و لایەنگرانی) لە هەموو شوێن‌و كاتێكدا یەك شتە، ئەگەر خۆپیشاندانێك لە عێراق بكرێت دەڵێن حزبی بەعسی لەپشتە، ئەگەر خۆپیشاندانێكیش لە ئێران بكرێت دەڵێن ئیسرائیلی لە پشتە، عەمامەكانتان بەسەر گەردنی خەڵكەوە لە ئێران‌و عێراق درێژە ناكێشێت‌و رۆژی كۆتاییتان خەریكە نزیك دەبێتەوە".

كومێنتێكیش بەشێوەیەكی بەرفراوان لە نێو عێراقیەكاندا بڵاوبووەوە كە دەڵێت: "ئەی عێراقی ئازیز كە دلًَسۆزیت بۆ ئێرانە، گەلی شیعەی ئێران خۆپیشاندان دەكات، ئایا بوێری ئەوەت هەیە پشتگیری بكەیت‌و بچیتە پاڵ ئەو ستەمەی رووبەڕووی گەلی شیعەی ئێران دەبێتەوە وەك چۆن پشتیوانی ئەو خۆپیشاندانانە دەكەن كە دانیشتووانی شیعە لە بەحرەین‌و یەمەن‌و قەتیف ئەنجامیاندا؟ ئەگەر پشتگیری خۆپیشاندانەكانی ئێران نەكەیت ئەوا مانای وایە لەگەڵ حكومەتی ئێرانیت نەك لەگەڵ مەزهەبی شیعە وەك خۆتان دەڵێن".

لەراستیدا ئەو كۆمێنتانە هەمان هەڵوێستی ئەو حزب‌و سیاسەتمەدارە عێراقیانەیە كە هەژموونی ئێران لە وڵاتەكەیان رەتدەكەنەوە‌و بەزۆریش لە حزبە سوننەكان‌و هەندێك هێزی كوردی‌و چەند كەسایەتییەكی بزووتنەوەی مەدەنی تازەدروستبووی عێراقن كە لە هاوینی ساڵی 2015وە تا ئەمڕۆ رێبەرایەتی خۆپیشاندان بۆ چاكسازی سیاسی لە عێراق دەكات.

تائێستاش خۆپیشاندەرانی رەوتی مەدەنی‌و رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی بە توڕەییەوە ئەوەیان لەبیرنەچووەتەوە  كە چۆن بەرپرسانی ئێران قسەیان لەسەر خۆپیشاندانەكانی مانگی ئابی ساڵی 2015ی گۆڕەپانی تەحریری ناوەڕاستی بەغدا دەكرد، ئەو كاتە لیوا حەسەن فەیرۆزئابادی سەرۆكی ئەركانی گشتی هێزە چەكدارەكانی ئێران رێبەرانی خۆپیشاندانەكانی بەوە تۆمەتبار كرد كە مسوڵمان نین‌و دەیانەوێت حزبە ئیسلامییەكان لە عێراق بڕووخێنن، ئەوەش هەمان هەڵوێستی حزبە شیعەكانی عێراق بوو لەو كاتەدا.

لەبەرامبەریشدا كۆمێنتی وا بڵاوبوونەوە كە خۆپیشاندانەكانی ئێرانیان رەتدەكردەوە‌و هەوڵیان دەدا خۆپیشاندانەكان بە هەوڵێك بۆ وێرانكردنی وڵاتەكە دابنێن، لەو كۆمێنتانەش كە لە فەیسبووك بڵاوبوونەوە دەڵێن:"خۆپیشاندان لە ئەنبار داعشی بۆ هێناین، بەهاری عەرەبیش لە سوریا چەندین رێكخراوی تیرۆریستی لەگەڵ خۆی هێنا، ئاخۆ دەبێت خۆپیشاندانەكانی ئێران چی بەرهەمبهێنن؟".

یەكێك لە پۆستەكانیش نووسەرەكەی هەوڵی داوە بەشێوازی خۆی رەخنە لە خۆپیشاندانەكان بگرێت‌و دەڵێت: "خۆپیشاندانەكانی ئێران كۆمەڵێك كەس بوون لە پارێزگای كرماشانی كوردنشین، كوردیش هەمیشە كێشە لە وڵاتەكانیاندا دروست دەكەن بەتایبەتی لە باكووری عێراق‌و توركیا‌و سوریا".

هەواڵی درۆش یەكێك بوو لەو ئامرازانەی عێراقییەكان لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بەكاریان هێنا بۆ پشتیوانی هەڵوێستی لایەنگرانەیان لە خۆپیشاندانەكان یاخود بەرهەڵستكارانی، وێنە‌و گرتەی ڤیدیۆیی كە مێژووەكەیان بۆ چەند ساڵی رابردوو دەگەڕایەوە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیان داگیركردبوو كە گوایە نوێن‌و هی خۆیشاندانەكانی ئەم دواییەی ئێرانن.

قاسم روبەیعی مامۆستای دەروونناسی‌و كۆمەڵایەتی بە "نیقاش"ی وت: "بەردەوامی دابەشبوونی عێراقییەكان سەبارەت بە مەسەلە سیاسییە دەرەكییەكان ئاماژەیە بۆ بەردەوامی ئەو سەختیانەی رووبەڕووی بنیاتنانی یەك سیاسەتی نیشتمانی‌و جەماوەری لە عێراق دەبنەوە كە ئەوەش بەرهەمی سیاسەتە هەڵەكانی دوای 2003ە كە هەستیاری تایفی نێوان شیعە‌و سوننەی لێكەوتووەتەوە".

سەرەڕای ئەوەش كە سەركەوتن بەسەر داعشدا جۆرێك لە یەكێتی نیشتمانی لە نێوان سوننە‌و شیعە هێنایە ئاراوە، بەڵام هەنگاوی زیاتر پێویستە بۆ پشتگیریكردنی هەستی نیشتمانی‌و هێنانەئارای هۆشیارییەكی كۆمەڵایەتی سەبارەت بەوەی دەبێت عێراقییەكان بەر لە هەموو شتێك بیر لە بەرژەوەندی وڵاتەكەیان بكەنەوە وەك روبەیعی دەڵێت.

بەرپرسانی عێراق خۆیان لە قسەكردن لەسەر خۆپیشاندانەكانی ئێران بەدوورگرت‌و هەندێكیان وریایانە راگەیەندراویان لەبارەوە بڵاوكردەوە، بەڵام ئەوە لە راستیدا ئاماژەیەكی روون بوو بۆ دابەشبوونی ناوخۆیی لە عێراق، بۆ نموونە نوری مالیكی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق كە نزیكە لە ئێران لە راگەیەندراوێكدا وتی: "ئەوەی روودەدات كاروباری ناوخۆییە، بەڵام دوژمنانی ئێران‌و دەست‌و پێوەندەكانیان لە ناوخۆدا هەوڵ دەدەن گرژی‌و ئاژاوەی تێدا دروست بكەن".

جەلالەدین سەغیر ئەندامی دیاری "ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی"ش لەمیانی وتاری رۆژی هەینیدا وتی: "خۆپیشاندانەكان پەیوەندیان بە بارودۆخی ئابووری ناوخۆییەوە هەیە‌و پەیوەندیان بە رژێمی ئێرانەوە نییە"، شازادەكانی سعودیە‌و ویلایەتە یەكگرتووەكان‌و ئیسرائیلیشی بە دروستكردنی كێشە لە ئێران تۆمەتبار كرد.

لەبەرامبەریشدا ئەسیل نوجەیفی پارێزگاری پێشووی نەینەوا لە پۆستێكدا لە پەیجی تایبەتی خۆی لە فەیسبووك وتی: "هێشتا زووە بۆ قسەكردن لەسەر كاریگەری خۆپیشاندانەكانی ئێران لەسەر رژێمی سیاسی ئەو وڵاتە، بەڵام بەدڵنیاییەوە ئەو خۆپیشاندانانە كاریگەریان لەسەر ناوخۆی عێراق دەبێت".

وتیشی: "پێشبینی دەكرێت ئێران كەشێكی نیگەرانكەر بۆ بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لە عێراق دروست بكات، ئەمە جگە لە هەوڵەكانی بۆ سوودوەرگرتن لە دۆخی خۆی لە عێراق بۆ پتەوكردنی ئابوورییە ناسەقامگیرەكەی".

دابەشبوونی عێراقییەكان لەسەر ئاستی سیاسی‌و جەماوەری سەبارەت بە قەیرانە هەرێمییەكان شتێكی نوێ نییە، بۆ نموونە ئەو هەوڵی كودەتایەی لە تەمموزی 2015 لە توركیا روویدا دابەشبوونی بەخۆوە بینی، بەڵام بەشێوەیەكی پێچەوانە، چونكە سوننەی عێراق نیگەرانیان لە بەرامبەر كودەتاكە دەربڕی، لە كاتێكدا شیعە پێشوازیان لێكرد، بە هەمان شێوەش لە قەیرانەكانی سوریا‌و یەمەن‌و بەحرەیندا.