شارپرێس: نیقاش
هێزە كوردییەكان دووجار دەستیان سووتاوەو ئەمجارەش بەرچاویان روون نییە ئاخۆ بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق پشتگیری كێ بكەن تا ببێتە سەرەك وەزیران.
گۆڕانی هاوكێشە سیاسییەكان چاوەڕواندەكرێت سروشتی مەرجەكانی كوردیش بۆ دەنگدان بەسەرۆك وەزیرانی داهاتوو بگۆڕێت، بەجۆرێك بودجەو موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بخەنە ریزبەندی یەكەمەوە.
سەردانی یەك لەدوای یەكی لیژنە جیاوازەكانی سەر بەحكومەتی ناوەندی بۆ هەرێمی كوردستان بۆ ودبینیكردن لەلیستی موچەخۆران بەر لەناردنی، جگە لەوەی هیوای بۆ فەرمانبەرانی هەرێم گەڕاندنەوە كە لەساڵی 2014ەوە بەغدا موچەكانیان نانێرێت، هاوكات دەرخەری نیازپاكییەكی سیاسی حەیدەر عەبادی بوو بۆ كورد بەر لەچەند مانگێك لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق.
هێشتا ئاسۆی دەرەنجامەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دیارنییە كە بڕیارە لەمانگی ئایاری ئەمساڵدا ئەنجامبدرێت، بەڵام لەئێستاوە هەوڵی لایەنە شیعەكان بۆ بەدەستهێنانی پاڵپشتی سەرجەم هێزەكانی دیكە دەستیپێكردووە بۆ مسۆگەركردنی باڵاترین دەسەڵات لەعێراقدا كە پۆستی سەرۆك وەزیرانە.
كورد بۆ لایەنە شیعەكان لەماوەی نێوان 2005 بۆ 2013 هاوپەیمانی كلاسیكی‌‌و نەگۆڕ بوو، هەمیشە پاڵپشتی كورد بۆ تاكە پاڵیوراوەكەیان مۆسگەر بوو.
رەنگە بۆ ئەمجارە وێنەكە زۆر روون نەبێت كە كێ دەبێتە سەرۆك وەزیرانی داهاتوو تا دەرەنجامی هەڵبژاردنەكان ئاشكرا نەبن.
كورد ئەزموونی هەشت ساڵی حوكمڕانی لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆكوەزیرانی پێشوو چوار ساڵیشی لەگەڵ عەبادی بەرێكرد كە وەك بەشێك لەلایەنە كوردیەكان وەسفی دەكەن هەریەكەیان لەوی تریان "تاڵتر" بووە.
رەسوڵ رەزگەیی جێگری بەرپرسی پەیوەندییە كوردستانییەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان بە"نیقاش"ی وت "ئێمە وەك پارتی تا هەڵبژاردن رادەوەستین‌و ئەوكات بڕیار دەدەین لەگەڵ كێ هاوپەیمانێتی بكەین".
حكومەتی هەرێمی كوردستان كە پارتی زۆرینەی جومگەكانی هەژموون كردووە لە 2010ەوە تا ئەمساڵ ئەزمونێكی پڕ لەگرژی لەگەڵ هەردوو ئەزمونی حوكمڕانی پێشتوی مالیكی‌‌و ئێستای حەیدەر عەبادی هەبووە ئەوەش ئەوەندەی تر بەرچاوی نارونكردووە بۆ داهاتوو كە پارسەنگی كامیان بەلای كامیاندا بخات.
رەسوڵ رەزگەیی دەڵێت "مالیكی موچەی بڕی‌و عەبادیش هێرشی كردە سەر هەرێمی كوردستان، بەڵام لەسیاسەتدا هەمووشتێك چاوەڕوانكراوە‌و دۆست‌و دوژمنی تاسەر نییە، كێ ناڵێت لایەنێكی تر دەبێتە زۆرینە لەبەغدا؟".
بەڵێنەكانی عەبادی بۆ ناردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم لەپاش ماوەیەكی كەم هات لەئەنجامدانی چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنی لەگەڵ نوری مالیكی لەلایەن كەناڵی روداوی نزیك لە نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتییەوە كە تیایدا خەرجنەكردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی بە "هەڵە" زانی لەگەڵ ئەوەی پێشتر لەسەردەمی خۆیدا بڕدرابوو.
ئەو پێشهاتە بەنزیكبوونەوەیەكی تەكتیكی سیاسی مالیكی هەژماركرا لەگەڵ كورد، هەرچەندە مەسعود بارزانی سەرۆكی پێشوی هەرێم ساڵی رابردوو لەچاوپێكەوتنێكی رۆژنامەی شەرقولئەوسەت وتی" ئەگەر مالیكی بگەڕێتەوە بۆ پۆستی سەرۆكوەزیران سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان رادەگەیەنم".
كورد لەنێوان عەبادی‌‌و مالیكیدا كە تائێستا زۆرترین چانسی وەرگرتنی پۆستی سەرۆكوەزیرانیان هەیە دوودڵە، هەرچەندە گەمەی ئەوان بۆ راكێشانی رای كورد بەر لەئاشكرا بوونی دەرەنجامی هەڵبژادنەكان بەشێوەیەكی شاراوەو ئاشكرا بوونی هەیە.
ئارێز عەبدوڵا سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لەپەرلەمانی عێراق پێیوایە جارێ دیار نییە خودی لایەنە كوردیەكان بۆ دوای هەڵبژاردنەكان هاوپەیمانێتی دروست دەكەن یان نا، "ئێمە وەك یەكێتی چاوەڕێی لیستی براوەین‌و دەشبێت دڵنیابین لەو بەڵێنانەی كە دەیدات ئەگەرنا بەدوای بەدیلدا دەگەڕێین".
ئارێز عەبدوڵا بە"نیقاش"ی وت "نابێت بژاردەی كورد بۆ پاڵپشتی سەرۆكوەزیرانی داهاتوو بەتەنیا لەنێوان مالیكی‌‌و عەبادی سنورداربكرێت‌و مەرج نییە یەكێك لەو دوو كەسە زۆرینەبن، بەڵام بۆ كورد ناخۆشترین سەردەم دەسەڵاتی عەبادی بووە ئەزمونێكی خراپمان هەبوو لەگەڵی بەلەبەرچاوگرتنی شەڕی داعش‌و ریفراندۆم‌و قەیرانی دارایی".
تاكە ئەزمونی ڤیتۆی كورد كە هەیبوو بۆ پاڵێوراوی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە 2005دا بوو كە رێی نەدا ئیبراهیم جەعفەری بچێتە ئەو پۆستە هەرچەندە شیعەكان پاڵاوتیان، ئەوكات كێشەكە لەسەر مادەی 140ی دەستور بوو كە پەیوەست بوو بەئایندەی ناوچە كێشە لەسەرەكانەوە.
بەڵام پێناچێت ئەمجارە پرسی ناوچە كێشە لەسەرەكان پێشینە بێت بۆ یەكلاییكردنەوەی پاڵپشتی سەرۆكوەزیرانی داهاتوو بەلای لایەنە كوردیەكانەوە كە لەدوای ئەنجامدانی ریفراندۆم ئەو ناوچانە كەوتوونەتە دەست سوپاو هێزە ئەمنیەكانی عێراق.
لەئێستادا پرسی ناردنی بودجەو موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان خەمی گەورەی لایەنە سیاسییەكانە لەمامەڵەكردن لەگەڵ بەغدا، پاڵەوانی ساڵ ئەو لایەنەیە كە خولی داهاتوودا بەڵێنی گرەنتی ناردنی لەسەرۆك وەزیرانی نوێ وەردەگرێت.
محەمەد عەلی رێكخەری ژوری توێژینەوەی سیاسی بزوتنەوەی گۆڕان پێشبینی ئەوە دەكات پرسی ناردنی موچەو بودجەی هەرێم لە ریزی پێشەوەی پاكێجی ئەو داواكارییانە بێت كە كورد لەسەرۆكوەزیرانی داهاتووی عێراقی دەوێت هەرچەندە ئاماژە بەوەدەكات كە بزوتنەوەكەی بەرچاوی رون نییە كە پاڵپشتی كێ دەكات.
محەمەد عەلی بە"نیقاش"ی وت "ئەوەی بەلامانەوەی گرنگە كارنامەی پاڵێوراوانی سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراقە نەك كەسەكان، لەگەڵ ئەوەی ئەزمونی پێشوی مامەڵەی كەسەكان لەگەڵ هەرێم كاریگەریی لەسەر هاوپەیمانێتی‌‌و پاڵپشتیكردنیان دەبێت".
ئەو دوو دڵیەی لایەنە سیاسییەكانی كورد لەیەكلایی كردنەوەی پاڵشتی خۆیان بۆ سەرۆكوەزیرانی داهاتوو لەكاتێكدایە پێچەوانەی خولەكانی تری عێراق بۆ ئەم خولە فراكسیۆنە كوردییەكانی پەرلەمانی عێراق پەرتن‌و ئیئتلافی فراكسیۆنە كوردییەكانیان وەك خولەكانی رابردوو پێكنەهێنایەوە، ئەوەش بەهۆی كێشەكانیان لەناوخۆی هەرێمی كوردستان.
پەرتبوونی ماڵی كورد لەهەرێمی كوردستان‌و بەغدا پێكەوە پێدەچێت كاریگەریی لەسەر پاڵپشتی كوردیش هەبێت بۆ سەرۆك وەزیرانی داهاتوو.
بەردەوامی دوورە پەرێزی لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان تا دوای هەڵبژاردنەكانی عێراق بەلای عومەر محەمەد ئەندامی ئەنجومەنی سیاسی یەكگرتووی ئیسلامییەوە كاریگەریی لەسەر یەكهەڵوێستییان دەبێت لەسەر پاڵێوراوی سەرۆكروەزیرانی داهاتوو.
عومەر محەمەد بە"نیقاش"ی وت "ئەگەر كێشەكانی ئێستای هەرێمی كوردستان بەردەوام بێت ئەگەر زۆرە لەدوای هەڵبژاردنەكانی عێراقیش لایەنەكان دابەشبن لەپرسی پاڵپشتیكردنی سەرۆك وەزیراندا".
سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتیش لەپەرلەمانی عێراق دەڵێت "ئەگەر لیستی جیاواز هەبێت بەجۆرێكی تر لەگەڵ عێراق رێدەكەوین‌و هەر حزبەو ئاو لەئاشتی خۆی دەكات‌و هەریەكەیان بەرەو لایەك دەڕوات".
وێنە گەورەكە وەك چۆن بۆ لایەنە عێراقەكان دیارنییە لەپرسی سەرۆكی وەزیراندا ئاوهاش لەلای كورد تەموژمژاوییە، بۆ رەواندنەوەی ئەو نارونییە لەدوای هەڵبژاردنەكانی عێراق چاوەڕواندەكرێت كاریگەریی وڵاتانی هەرێمی‌‌و هاوكێشەی ململانێیە نێوخۆییەكانیان كاری خۆیان لەنێو لایەنە كوردیەكاندا بكەن.
واسق هاشمی سەرۆكی كۆمەڵی عێراقی بۆ لێكۆڵینەوە ستراتیژییەكان پێی وایە پێشتر كورد ژمارەیەكی ئاڵۆز بووە بۆ یەكلاییكردنەوەی سەرۆكوەزیران، بەڵام ئێستا دابەشبوونی سیاسی لەناوخۆی هەرێم هەیە بەهۆی دەرنجامی ریفراندۆمەوەو هەرلایەك هەوڵدەدات پەیوەندی نهێنی لەگەڵ عەبادی یان مالیكی یان لایەنێكی تر هەبێت‌و "ئەوەی ئیستا دەگوزەرێت هاوپەیمانێتی رانەگەیەندراوە".
هاشمی بە"نیقاش"ی وت "لایەنە كوردییەكان تا دوای هەڵبژاردن خۆیان یەكلایی ناكەنەوە تا بزانن كێ گرەوی هەڵبژاردن دەباتەوە، جگە لەوەی كاریگەریی وڵاتانی هەرێمیش رۆڵی دەبێت لەسەر هەڵوێستی لایەنە كوردییەكان لەپرسی سەرۆك وەزیرانداو بەتایبەت كاریگەری ئێران لەسەر لایەنەكانی سلێمانی‌‌و كاریگەری هاوشێوەی توركیاش لەسەر لایەنی باڵا دەستی هەولێر".
هاشمی وتیشی "پێشینەی داواكاری لایەنە سیاسییەكانی كوردی بۆ سەرۆكوەزیرانی داهاتوو گۆڕدراوە، ئەوان ئێستا بەدوای دەستكەوتی خێرادا دەگەڕێن بۆ قایلكردنی شەقامی كوردی".
