شارپرێس: نیقاش
عەممار حەكیم لەوەدەچێت بیەوێت هاوكێشەی یارییەكە بگۆڕێت، چونكە ئەمجارە ئەزموونێكی نوێ تاقیدەكاتەوەو تۆپەكە بۆ گۆڕەپانێكی دیكە فڕێدەدات.
جوڵەی رەوتی حیكمە بەسەرۆكایەتی عەممار حەكیم لەشارەكانی هەرێمی كوردستان هەم بۆ بەدەستهێنانی دەنگی ناڕازی خەڵكە لەحزبە كوردییەكان، هەم بۆ سەلماندنی ئەو فڕە رەنگیەیە كە لەساتی دروستبوویەوە بانگەشەی بۆدەكات وەك حزبێكی تێپەڕێنەری تایفی.
كردنەوەی نوسینگەی رەوتی حیكمەی عێراقی لەشاری سلێمانی هەرێمی كوردستان لە 19ی كانونی دووەمی ئەمساڵدا پێشهاتێكی نوێ بوو، ئەو رەوتە زۆرینە شیعەیە كە لەپاش جیابوونەوەی لەئەنجومەنی باڵای ئیسلامی لە 24ی تەمووزی ساڵی پار راگەیەندرا، دەیەوێت پێیەكی تری لە هەرێم هەبێت.
ئەو رەوتە كە لەلایەن عەمار حەكیم (47 ساڵ) سەرۆكی پێشوی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامییەوە سەرۆكایەتی دەكرێت، دەیەوێت چۆن لەشارە زۆرینە شیعەكانی ناوەڕاست‌و باشووری عێراق بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو دەنگ بهێنێت ئاوهاش لەهەرێم جەماوەر بۆ خۆی پەیدا بكات.
پێدەچێت حیكمە بیەوێت دروشمی حزبی یەك تائیفە تێپەڕێنێت كە لەدوای ساڵی 2003 ەوە هێزە شیعەكان بەرێیدا رۆیشتوون، كردنەوەی نوسینگەكەشیان لەسلێمانی وەك هەڵسوڕاوانی ئاماژەی پێدەدەن بۆ هەمان مەبەستە.
عیسا رەشید بەرزنجی كە بەرپرسی پەیوەندییە نیشتمانییەكانی رەوتی حیكمەیە لەسلێمانی‌و كوردێكی سوننە مەزهەبە، بە"نیقاش"ی وت "دەمانەوێت پردێكی خێربین بۆ ئەوەی نێوەندگیری بكەین‌و خزمەت بەگەلی كوردستان‌و گەلانی عیراقیش بكەین". دەشڵێت "ئێمە وەكو كورد كاردەكەین نەك وەك سوننە".
پەیوەندی هێزە شیعەكان‌و لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان لەسەردەمی دەسەڵاتە رژێمی بەعسدا بەهێز بوو، ئەوكاتەی هەردوولا لەبەرەی ئۆپۆزسیۆنی دژ بەو رژێمە بوون، بەڵام لەماوەی هەشت ساڵی رابردوودا پەیوەندی هەرێم‌و حكومەتی ناوەندی زۆرینە شیعە بەرەو ئاڵۆزی چووە تا ئەوەی بەهۆی پرسی ریفراندۆمی سەربەخۆییەوە ناكۆكییەكان گەیشتە ئاستی رووبەڕووبوونەوەی سەربازیی.
كردنەوەی نوسینگەی حیكمە لەسلێمانی وێرای ئەوەی ئامانجی هەڵبژاردنی هەیە، بەڵام پێدەچێت ئەگەر بەروكەشیش بێت رێگایەك بێت بۆ پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییەی كە لەنێوان شیعەو كورددا دروستبووە.
بەرزنجی دەڵێت "سەركەوتنی ئەم رەوتە سەركەوتنی گەلی كوردەو ئەگەر دەنگی هاوڵاتیانی كورد بەدەست بهێنین كاری گەورە ئەنجام دەدەین، كردنەوەی نووسینگەكەشمان هۆكارێك دەبێت بۆ باشكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و ناوەند".
رەوتی حیكمە نوسینگەیەكی هاوشێوەی لەهەولێری پایتەختیش هەیە كە پێشتر بارەگای ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی بوو، بەڵام ئاشنایەتی شیعەكان لەگەڵ سلێمانی زیاترە كە لەنەوەدەكانی سەدەی رابردووەوە یەكەم مزگەوتی حوسەینییەی تێدا كراوەتەوە، ئەوە جگەلەوەی ئەو زۆنە زۆرترین سنوری لەگەڵ ئێراندا هەیە كە هاومەزهەبی شیعەكانی عێراقن.
بەپێی یاسا كارپێكراوەكانی عێراق هەر حزبێك لەبەغدا تۆمار كراوبێت‌و لەكۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانیش وەكو قەوارە ناوی هەبێت، بۆی هەیە نووسینگەی هەبێت لەسەرانسەری عێراقدا.
د.ئەحمەد وەرتی پسپۆری یاسایی‌و ئەندامی لیژنەی یاسایی خولی پێشوی پەرلەمانی كوردستان ئاماژە بەوەدەكات كە یاسای حزبەكانی هەرێم تایبەتە بەحزبەكانی ناو هەرێمی كوردستان، بەڵام هەر حزب‌و لایەنێكی غەیرە كوردی كە بیەوێت نووسینگە یان لق‌و بارەگای خۆی بكاتەوە پێویستی بە ۆڵەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان هەیە، چونكە یاسەیەكی تایبەت نییە ئەو بوارەی رێكخستبێت.
تائێستا لەهەرێمی كوردستان ریزبەندی بۆ هاوڵاتیان نەكراوە بەپێی مەزهەبەكانیان، هەرچەندە زۆرینەی دانیشتوانەكەی سونە مەزهەبن، بەڵام ئینتیما نەتەوەییەكە زاڵترە بەسەر ئینتیما مەزهەبییەكەدا ئەگەرچی كوردی شیعە مەزهەبیش لەهەرێم هەن.
مەریوان نەقشبەندی بەڕێوەبەری پەیوەندییەكان‌و پێكەوەژیان لەوەزارەتی ئەوقافی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە"نیقاش"ی وت " 17%ی رێژەی دانیشتوانی هەرێم بە ناوچە كێشە لەسەرەكانیشەوە شیعە مەزهەبن، بەڵام ئەو رێژەیە زۆر دەقیق نییە".
زۆرینە سوننەی دانیشتوانی هەرێم رێگری نەكردووە لەوەی رەوتی حیكمە لەسلێمانی دەرگای ناونوسین بكاتەوە بۆ ئەندامەكانی سەرەڕای ئەوەی زۆربەی ئەو كەسانەی نوسینگەكە بەڕێوەدەبەن سوننە مەزهەبن.
پێدەچێت پەیوەندی مێژوویی خێزانەكانیش رۆڵیان لەو نزیكبوونەوەدا هەبوبێت، بەو پێیەی بەرپرسانی رەوتەكە لەسلێمانی لەكەسە دیارەكانی ئەو شارەن.
مستەفا كاوە حەفید، كوڕەزای شێخ مەحمودی حەفید جێگری ئەمینداری سلێمانی رەوتی حیكمەیە، باپیری بەمەلیكی كوردستان ناسراوە، بەهۆی ئەوەی لەسەرەتای سەدەی رابردوودا بۆماوەی چەند ساڵێك بووە پادشای بەشێك لەناوچەكانی هەرێمی كوردستان لەپاش جەنگان لە دژی بەریتانیەكان.
شێخ مەحمودی حەفید پەیوەندی لەگەڵ موحسین حەكیم باپیرە گەورەی عەممار حەكیمدا هەبووەو لەشەڕی شوعەیبەی ساڵی 1914 ەوە یەكتریان ناسیوە.
بابەتی كردنەوەی نوسینگەی رەوتی حیكمە هەروا بەئاسانی تێپەڕنابێت بەتایبەت كە رەخنەگرانی ئەو هەنگاوەش لەپاڵ پاڵپشتیكەرانی هەبوون.
ئەبوبەكر كاروانی ئەندامی پێشوی سەركردایەتی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بە"نیقاش"ی وت "نائاسایی دۆخەكە وادەكات سڵ لەو جۆرە چالاكییانە بكرێتەوە، دەبێت مەترسی ئەوەمان هەبێت كە ئەوان كەڵك لەخراپی دۆخی ئابووری خەڵك وەربگرن‌و بەپێچەوانەی خواست‌و ئاڕاستەو بەرژەوەندی هەرێمەوە سودیان لێوەربگیرێت، ئەگەر ئەو هەنگاوە لەڕووی یاساییەوە ئاسایی بێت ئەوا لەڕووی سیاسی‌و كۆمەڵایەتییەوە ئاسایی نییە".
هەندێكی تریش پێیان وایە مەترسی كردنەوەی بارەگای رەوتی حیكمە بەو قەبارەیە نییەو وەك حزبێكی عێراقی مافی خۆیانە لەكوێ بیانەوێت بارەگا بكەنەوە.
كاوە محەمەد ئەندمی پەرلەمانی عێراق لەفراكسیۆنی بزوتنەوەی گۆڕان بە"نیقاش"ی وت "چۆن بۆ حزبە كوردستانییەكان رێگەپێدراوە لەبەغدا بارەگا بكەنەوە، حزبەكانی ناوەڕاست‌و باشوری عێراقیش بۆیان هەیە لەهەرێم بارەگا بكەنەوە".
وتیشی "رەنگە بەهۆی ئەو دۆخەی لەدوای ڕیفراندۆمەوە دروستبوو لەهەرێم هەندێكجار خوێندنەوەی جیاواز بۆ كردنەوەی بارەگای رەوتی حیكمە بكرێت‌و پێشبینی مەترسی لێبكرێت بەوەی حیزبە شیعەكان دەنگی خەڵكی هەرێم بۆ خۆیان ڕابكێشن".
كرۆكی هاوكێشەكە ئەوەیە رەوتی حیكمە دەیەوێت بۆ یەكەمجار پێیەكی بۆ هەڵبژاردنەكانی داهاتووی عێراق لەهەرێم هەبێت كە بڕیارە لەمانگی ئایاری ئەمساڵدا ئەنجامبدرێت‌و بۆ ئەمەش پێویستی بەدەنگی كوردە لەبەشداری ئەو پرۆسەیە بۆ دیاریكردنی نوێنەرانیان لەبەغدا، ئەوە جگە لەوەی هەوڵدەدات بەشێك لەو شكستەی لەناوەڕاست‌و باشوری عێراق توشی دەبێت لەهەرێم قەرەبووی بكاتەوە.
حەكیم دەیەوێت بەو بەردە چۆلەكەیەكی تریش بخاتە خوارەوە بەتایبەت كە لەساتی دروستبوونی رەوتی حكیمەوە بانگەشەی ئەوەدەكات كە دەیەوێت ئەزمونی تاك مەزهەبی تێپەڕێنێت لەگەڵ ئەوەی زۆرینەی سەركردایەتی رەوتەكەی شیعەن.
د.عابد خالید پسپۆری سیاسی‌و راگری كۆلێژی زانستە سیاسییەكانی زانكۆی سلێمانی پێی وایە كردنەوەی نوسینگەی حیكمە كارلێكی لەگەڵ هاوڵاتیانی هەرێم دەبێت‌و جێی خۆی دەكاتەوە بەتایبەت كە بە رەوتێكی میانڕەو دادەنرێت بەرامبەر بەكورد بەبەراورد بەهێزە شیعەكانی ترو دەشتوانێت دەنگی ئەو شیعانە مسۆگەربكات كە هاوسۆزی كوردن.
د.عابد خالید بە"نیقاش"ی وت "كردنەوەی نوسینگەی حیكمە لەسلێمانی زیاتر مەبەست لێی ئەوەیە واپیشانی بدات كە ڕەوتێكی عێراقی گشتگیرو نیشتیمانییەو لەسەر حسابی تایفەگەری دروست نەبووە".
