شارپرێس: نیقاش
خۆپاڵاوتنی هونەرمەند‌و میدیاكار‌و ئەدیبان لەهەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەماندا، بووەتە جێی سەرنج، رەنگە خاڵی كۆكەرەوەشیان ئەوە بێت كە وەك خۆیان دەڵێن دەیانەوێ‌ بارودۆخەكە بگۆڕن.

فایز ناسر دەرهێنەری سینەمایی لە لیستی "تەمەدون" پێی وایە لە خۆپاڵاوتنیدا بەپێچەوانەی كاندیدەكانی بەسرە‌و تەنانەت عێراقیش دەستیپێكردووە، چونكە ئەوان لە رێی بەرنامەی سیاسییەوە ئاڕاستە دەكرێن‌و زۆرجاریش بەرنامەكانیان هاوشێوەن، دەشڵێت: "هەمووان یەك گوتاریان هەیە، چونكە هەست بە ناوەندگەراییەكی گشتی‌و نەریتییەك لە گوتاری سیاسی عێراقیدا دەكەین، بۆیە من لەوە دووركەوتمەوە‌و روومكردە گوتاری كەلتوری لەبەرئەوەی خۆم سەر بەو توێژەم. پێموایە رۆشنبیری‌و هونەر‌و مەعریفە كۆڵەكەی شارستانین كە لەڕێیانەوە دەگەینە دەوڵەتێكی هاوچەرخ، دەوڵەتێكی نا ئایدیۆلۆجی‌و بەدامەزراوەییكراو".

ئەو بە "نیقاش"ی وت: "زۆربەی كاندیدەكان شێوازێكی بێ بەها لە بەدەستهێنانی دەنگ پەیڕەو دەكەن وەك پارەدان‌و خەڵەتاندنی خەڵك بە دابینكردنی هەلی كار. بەم جۆرە سیاستی پەیڕەوكراوی حزبە حوكمڕانەكان كردووینی بە گەلێكی تەمەڵ كە باوەڕی بە خورافە هەیە لەبری ئەوەی گەلێكی بەرهەمهێن‌و شارستانی بێت".

بەسرە كە بە دەوڵەمەندترین پارێزگا دادەنرێت لەڕووی ئابوورییەوە، بەدرێژایی خولەكانی پێشووی هەڵبژاردن كێبڕكێیەكی توندی لەنێوان هێزە دەستڕۆیشتووەكان بەخۆوە بینیووە كە گەیشتووەتە ئاستی لەناوبردنی خوێناویش، ئەمڕۆش (28) حزب‌و هاوپەیمانی هەڵبژاردن كێبڕكێی تێدا دەكەن‌و ژمارەی كاندیدەكان گەیشتووەتە (522) كاندید كە كێبڕكێ بۆ بردنەوەی (25) كورسی پەرلەمانی عێراق دەكەن.

توێژی رۆشنبیران‌و ژێرخانی كەلتوری لەم پارێزگا دەوڵەمەندەدا بەدەست فەرامۆشكردنێكی گەورەوە دەناڵێنێت ئەوەش وای لە بە د. سەلمان گاسد سەرۆكی یەكێتیی ئەدیبان‌و نووسەران لە بەسرە كرد لە لیستەكە سەرۆك وەزیران لەگەڵ هاوپەیمانی نەسر خۆی كاندید بكات.

گاسد لەو بارەیەوە بە "نیقاش"ی وت: "وەك كاندیدێكی سەربەخۆ تێدەكۆشم بۆ پشتیوانیكردنی رۆشنبیری لە بەسرە، چونكە دامەزراوە رۆشنبیرییەكان لە پارێزگاكەدا فەرامۆش كراون. سادەترین نموونەش ئەوەیە ئێمە هۆڵێكی گەورەمان نییە چالاكییە رۆشنبیرییەكان لەخۆبگرێت‌و پێشانگای نێودەوڵەتی كتێبیش لە بەسرە رێكناخرێت كە بە پایتەختی باشوور دادەنرێت‌و بەسەر كەنداودا دەڕەوانێت. ئەدیبان‌و بیرمەندان دەنگیان نییە‌و لە دەرەوەی پرۆسەی سیاسین، ئەگەر لەناو پرۆسەی سیاسیدا نەبیت ئەوا ناتوانیت لەم دەوڵەتەدا داوای هیچ شتێك بكەیت كە بووەتە ئامرازێك بەدەستی دز‌و درۆزن‌و ناتەواوەكانەوە".

عەباس جۆرانی هەڵسوڕاوی سیاسی گومانی لە ئاستی سەركەوتنیان هەیە‌و لەبارەی ئەو ئەزموونەشەوە بە "نیقاش"ی وت: "حزبە ئیسلامییەكان تێبینی جووڵەیەكی رێژەیی شەقامیان كردووە بەرەولای مەدەنییەكان بۆیە ئەوانیش بەرەولایان چوون".

ئەگەر پێداچوونەوەیەك بە چالاكی‌و چارەنووسی ئەو كەسایەتییە سەربەخۆیانەدا بكەین كە بەشداری ئەزموونی رابردوویان كردووە، ئەوا ئەنجامەكەی هاندەرانە نییە بۆ بەشداریكردن لەم ئەزموونەدا، بەڵكو بە پێچەوانەوە میدیاكارانی سەركەوتوو پێگەی خۆیان تێدا لەدەستداوە‌و هیچ شتێكی ئەوتۆیان لە ئەنجومەنی نوێنەراندا پێشكەش نەكردووە، هەروەك ئەو رۆڵەشیان لەدەستداوە كە لە میدیادا دەیانگێڕا. بۆ نموونە بینیمان بەڕێز محەمەد تائی چ باجێكی قورسی دا كاتێك لە گوێڕایەڵی فراكسیۆنەكەی دەرچو‌و كار گەیشتە ئەوەی لە ئەندامێتی پەرلەمان دەربكرێت".

بەڵام كەسانێك هەن پێیان وایە ئەزموونی حزبە ئیسلامییەكان كە بە شكستخواردوو وەسف دەكرێت زەمینەی خۆشكردووە لەبەردەم نوخبەدا تا پێگەیەكی بەرفراوانیان هەبێت‌و رەنگە بۆچوونی توێژی خوێندكارانی زانكۆ‌و رۆشنبیران‌و خەڵك بەگشتی پالًنەرێك بێت بۆ گۆڕانكاری.

عودەی فەلاح هاجیری میدیاكار لە گردبوونەوەی بنیاتنان‌و چاكسازی وەك دەنگێكی سەربەخۆ لە خۆپاڵاوتنی دەڕوانێت كە نوێنەرایەتی ئەو گەنجانە دەكات كە دەخوازن رۆڵێكی راستەقینەیان لە وێناكردنی سیاسیەتێكی روون بۆ گۆرٍانكاری‌و چاكسازی هەبێت، لەوبارەیەشەوە بە "نیقاش"ی وت: "بەدرێژایی 14 ساڵ گەنجان رۆڵیان لە پرۆسەی سیاسیدا نەبوو، كاتی ئەوە هاتووە رۆڵێكی میحوەری بگێڕین‌و هەژموونی حزبە گەورەكان كەم بكەینەوە‌و چاكسازی لە دەستەكانی لێپرسینەوەدا بكەین‌و پتەوتریان بكەین، هەربۆیە پێشنیاری ئەو حزبانەم قبوڵ نەكرد كە دەیانویست بچمە نێو لیستەكانیانەوە، چونكە دەزانم كاندیدەكانیان بە ئەجێندا‌و كارنامەیەكەوە دەبەستنەوە جیاوازە لە بیركردنە‌و پرەنسیپەكانی من‌و خواستی ئەو دەنگدەرانەی نوێنەرایەتیان دەكەم".

لەلایەكی تریشەوە كەسانێك هەن چوونەتە لیستێكی ناسراوی هەڵبژاردنەوە بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانیان، لەوبارەیەشەوە حەیدەر سەعد بەڕێوەبەری كەناڵی ئاسمانی بەسرە سەبارەت بە بڕیارەكەی وتی: "وەك كاندیدێكی سەربەخۆ چوومەتە لیستی دەوڵەتی یاسا، چونكە لیستێكی جێگیرە‌و پاشخانێكی سیاسی هەیە سەرەڕای ئەو توورٍەییەی جەماوەر دەریدەبڕێت. توڕەییەكی گشتی دژ بە پرۆسەی سیاسی‌و بەشدارینەكردن لە دەنگدان هەیە، بەڵام هەوڵدەدەین بۆچوونەكان بگۆڕین. ئەگەر لە هەڵبژاردنیشدا دەرچووم ئەوا پارێزگاری لەم سەربەخۆبوونەم دەكەم، ئەم تایبەتمەندییەش پشت بە رادەی باوەڕبوونی كاندید بە پرەنسیپەكانی‌و قورسایی جەماوەر‌و رەهەندی عەشایری پشتیوانیكەری دەبەستێت".

سەعد خۆی بە ئەڵتەرناتیڤی زۆرێك لەوانە دەزانێت كە بەرپرسیارێتیان وەرگرتووە، لەوبارەیەشەوە بە "نیقاش"ی وت: "ئەزموونی كارەكەم وایكردووە پەیوندیم لەگەڵ ئەو كەسانەدا هەبێت كە بڕیاریان بەدەستە لە پارێزگار‌و دارودەستەكەی، ئەوەی كە ترساندوومی ئەوەیە بەپرس هەن شایستەی ئەوە نین بڕیاری چارەنووسسازیان بەدەست بێت، بۆیە رێگری نییە تا بچینە قۆناغی رووبەڕووبوونەوە لە ئەنجومەنی نوێنەران بۆ هێنانەدی ئەو گۆڕانكارییەی زۆر جار لە بابەتە میدیاییەكانماندا باسمان كردووە".

پێدەچێت توێژی رۆشنبیران یەك ئامانجیان هەبێت، لەوبارەیەشەوە كازم زوهێری رۆژنامەنووس‌و میدیاكار لە لیستی ئیرادە پێی وایە دەرفەت لەبارە بۆ ئەنجامدانی گۆڕانكاری، ئەو بە "نیقاش"ی وت: "لە ساڵی 2003وە تا ئەمڕۆ عێراق وڵاتێك بووە لەلایەن كەسانێكەوە بەڕێوە براوە كە لە دەوڵەتانی جیاجیای جیهانەوە هاتوون بەتایبەتی خاوەن دوو رەگەزنامەكان، باشترین نموونەش بۆ ئەوە شاری بەسرەیە كە سەرچاوەی سەرەكی ئابووری عێراق پێكدەهێنێت‌و ئێستا وێرانەیە".

هاوكات عەباس جۆرانی هۆشداری دەدات لەوەی رەنگە بەشداریپێكردنی ئەم ناوانە لە هەندێك لیستدا وەك بۆسەیەك وابێت‌و دەڵێت: "دەترسم رۆڵیان لە كۆكردنەوەی دەنگ زیاتر نەبێت، ناشبێت خواست‌و مافیان لە نوێنەرایەتیكردنی جەماوەرەكەیان نادیدە بگیرێت، ئەمە جگە لەوەی هەندێكیان ئەزموونەكەیان بەلاوە ئاسانە بە ئومێدی بەدەستهێنانی دەستكەوتی دەسەڵات‌و ئیمتیازەكانی".

سەرەنجام ئەم توێژە توانای سوودگەیاندنیان بەگەل لەرێی ئامادەیییان لە گۆڕپانی سروشتی خۆییاندا لەدەست دەدەن‌و سەركێشی دەكەن بە چوونە نێو ئەزموونیكی ناسەقامگیر كە خۆیان بۆ ئامادە نەكردووە‌و تەنیا ژمارەیەكی سەر بە كوتلەیەك دەبن دوور لە خەیاڵی درۆزنانەی ئیدعای سەربەخۆبوون.

كەواتە ئایا توێژی رۆشنبیران بایەخی شەقامی بەسرە‌و عێراق بەگشتی سەبارەت بە هەڵبژاردنی پەرلەمان دەجووڵێنن تا لەبری روخسارە كۆنەكان هەلیانبژێرن‌و ئەو هیوایە بەدیدەهێنن كە دەكرێت لە ناو پەرلەمانەوە گۆڕانكاری بكرێت؟