شارپرێس: نیقاش
كنەو گەڕان بۆ كەشتییەكی كۆن لەبەسرە دەستی پێكردووە، پسپۆڕانیش پێیان وایە ئەگەر كەشتییەكە بدۆزرێتەوە، شوێنەوارێكی زۆر گرنگ دەكەوێتەوە دەست عێراق.
قەحتان عوبێد بەڕێوەبەری دەستەی شوێنەواری بەسرە لە هەوڵی لێبڕاوانەدایە بۆ ئاشكراكردنی شوێنەوارەكانی بەسرەو ئامادەكردنی موزەخانەی شوێنەوار كە بەقسەی خۆی دووەم گەورەترین موزەخانەیە لەعێراق لە دوای موزەخانەی عێراقی لە بەغداو درێژەپێدانی بایەخی نێردەو رێكخراوەكان بە پشتیوانیكردنی كارەكانی.
گرنگیدانی عوبێد بەو بوارە سەرلەنوێ بابەتی دەرهێنانەوەی تۆپی كەشتییەكی جەنگی بەریتانیای هێنایەوە ئارا كە مێژووەكەی بۆ سەرەتای سەدەی رابردوو دەگەڕێتەوە بەمەبەستی دۆزینەوەی بارێك پارچە شوێنەواری یەكێك لە كەشتیە جەنگییەكانی بەریتانیا كە لە جەنگی یەكەمی جیهانیدا بەهۆی تەقەی عوسمانییەكانەوە نقوم بووە.
لەوبارەیەشەوە عوبێد بە "نیقاش"ی وت: "تیمی ئەو كۆمپانیایەی پردی هەڵواسراوی نێوان هەردوو كەناری شەتولعەرەب جێبەجێ دەكات تۆپەكەیان دۆزیوەتەوەو هەوڵیان داوە بابەتەكە بشارنەوە تا كارەكانیان دوانەكەوێت، بەڵام بەڕێكەوت پۆلیسێكی پارێزگاری لەوێدا بووە كە بۆ ماوەیەك كاری بۆ كردبووینو شارەزاییو هۆشارییەكی پەیداكردبوو، بۆیە لەو مەسەلەیە ئاگاداری كردینەوەو ئێمەش دەرهێنانەوە ئەو تۆپەمان گرتە ئەستۆ كە كێشەكەی نزیكەی سێ تۆنەو لە قووڵایی زیاتر لە پێنج مەتردا بوو".
ئەو رووداوەی عوبێد باسی دەكات لەگەڵ رووداوێكی دیكەی چەند ساڵێك پێش ئەوەدا تێكەڵ بووە كە باس لەوە دەكات خەڵكی قوڕنە لە باكووری بەسرە هێرشیان كردووەتە سەر بارێك پارچە شوێنەواری عێراقی سەر بە نێردەكانی فەرەنسا لە سەردەمی ئۆستن لایارد-ی گەڕیدەدا كە لە چەند بەلەمێكدا باركرابوونو هەندێكیان لە دیجلەدا نقوم بوونو خەڵكیش دەستیان بەسەر بەشێكیاندا گرتووە، ئەوەش گومانی سەبارەت بە راستیو دروستی بوونی كەشتییەك شوێنەواری نقومبوو دروستكرد.
بەڵام عوبێد قسەكانی دووپات دەكاتەوەو دەڵێت: "رووداوی نقومبوونی كەشتییەكە لەنێوەندەكانی بەریتانیا ناسراوە، هەروەك بەتەمەنەكانی بەسرەش بەبیریان دێت، تەنانەت روبارێكیش بەناوی ئەو رووداوەوە ناونراوە كە ئەویش رووباری روتە یە، چونكە كەشتییەكان ناچار دەبن لە كاتی سوڕانەوە لە رووباری دیجلەدا خێراییەكەیان كەم بكەنەوە كە پێچكردنەوەیەكی كوڕە، دوو كەشتی ئینگلیزیش لە باكوورەوە دێن كە یەكێكیان پۆستەی باركردووەو ئەوی دیكەش تۆپو پارچە شوێنەواری باركردووە، بۆیە عوسمانییەكان ئەو دەرفەتە دەقۆزنەوەو لە هەردوو كەشتییەكە دەدەن. لەبەرئەوەی ئەو كەشتییە گای باڵداری كێش قورسی تێدابووە، بۆیە بەدڵنیاییەوە كەشتیەكی جەنگی بووەو توانای هەڵگرتنی قورسایی هەبووە، چونكە كێشی تۆپە جەنگییەكان لەو كاتەدا لە سێ تۆن كەمتر نەبووەو بەلانی كەمیشەوە كەشتییەكە هەشت تۆپی تێدابووە".
عوبێد پێی وایە ئەو كەشتییەی لە قەزای قوڕنە نقوم بووەو تائێستاش ئاسەوارەكانی ماوە، كەشتی پۆستە بووە، هەروەها دەڵێت: "ئەو نێردە ژاپۆنییەی لە ساڵانی حەفتاكاندا لێكۆڵینەوەی دەكرد، پێشبینی كرد كەشتیە نقومبووەكە ئەو كەشتییە بێت كە شوێنەواری هەڵگرتبوو، تیمەكە بۆ ماوەی سێ مانگ لەنێوان هەردوو ناوچەی قوڕنەو شافی بەو ئامێرانەی ئەو كاتە بەردەست بوون گەڕانو هیچیان نەدۆزیەوە. پاشان عێراقییەكان گەڕانو دوای ئەوانیش ئەمریكییەكان لەساڵی 2013دا لە هەردوو ناوچەی قوڕنەو هاریسەدا گەڕانو ئامێری هەستەوەری زۆر هاوچەرخیان بەكارهێنا بەبێ ئەوەی هیچ شتێك بدۆزنەوە، چونكە پێموابێت لە شوێنێكی هەڵەدا دەگەڕان. تیۆرییەكی نوێ هەیە پێدەچێت لۆجیكی بێت، ئەویش دەڵێت كەشتییەكە بەردەوامبووە لەسەر رێچكەی خۆی بەو هیوایەی بگاتە حامیەی ئەو كاتەی بەریتانیا لە موحەمەرەو كەلوپەلە قورسە ناپێویستەكانی فڕێداوە وەكو هەندێك لە تۆپەكان، بۆیە ئێمە لەڕێی ئامێری هەستەوەری راداری هاوچەرخو بە هەماهەنگی لەگەڵ زانكۆی بەسرە لەو ناوچەیەدا دەگەڕێین كە دەكەوێتە نێوان ناوچەی عەشار – ناوەندی شار-و بەندەری ئەبو فلوس لە باشوور".
عوبێد لە ساڵی 2010دا لەلایەن بەڕێوەبەری خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی موزەخانەی بەریتانیا بەئامادەبوونی سەرۆكی دەستەی گشتی شوێنەوارو كەلەپوور ئەو بابەتەی پێسپێردراوەو سەرچاوە بەریتانییەكانیش ئاماژە بۆ نقوومبوونی نزیكەی (1000) پارچە شوێنەواری جیاواز دەكەن كە هەندێكیان زۆر بەنرخن.
بەڕێوەبەری دەستەی شوێنەوار هۆگری كارەكەیەتیو وەك خۆی دەڵێت ئەوەی ئازاری داوە، وێرانكردنی شوێنەوارەكانی نەینەوابوو لەلایەن داعشەوە، بۆیە بڕیاری داوە سەرەتای ساڵی داهاتوو گەڕان بەدوای شوێنەوارە نقومبووەكاندا دەستپێبكات بۆ قەرەبووكردنەوەی ئەو شوێنەوارانەی عێراق لەدەستی داون، ئەو دەڵێت: "هاوكاریكردنی موزەخانەی بەریتانیو كتێبخانەی زانكۆی نیوكاسڵ دەستپێدەكەم كە زۆرترین بەڵگەنامە كۆنەكانی سوپای بەریتانیا لەوبارەیەوە لەخۆدەگرێت".
بەڕای د. عەبدولحەكیم كەعبی مامۆستای مێژوو شارستانی لە زانكۆی بەسرە، دۆزینەوەی ئەو كەشتییە بەریتانییەی شوێنەوارەكانی عێراقی هەڵگرتبوو بایەخێكی زۆری هەیە، چونكە شوێنەوار گرنگی زیاتری هەیە لەو نووسراوانەی كە رەنگە دەستكاری بكرێن، ئەو بە "نیقاش"ی وت: "ئێمە لە مێژوودا باوەڕمان وایە دەستكەوتنی پارچەیەك شوێنەوار مانای شتی زۆرە، چونكە رەنگە بەڵگەنامەی نیمچە پشتڕاستكراوەی تێدابێتو زۆرێك لەو بابەتانە شیبكاتەوە كە تا ئەمڕۆش نایانزانین، بۆئەوەی بگەینە زانیارییەكی ورد".
هەروەها وتی: "ئەگەر كەشتییە شوێنەوارەكە بدۆزرێتەوە ئەوا كار بۆ ئەوە دەكەین سەردەمەكەی دەستنیشان بكرێتو ئەو لایەنەش كێ بووە كە كاری گواستنەوەی ئەو شوێنەوارانە كردووە، ئێمە دەزانین بەریتانییەكان چەندە بایەخ بە شوێنەوارەكانی عێراق دەدەن. هەندێك لە سەرچاوە مێژووییەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە یەكێك لە كونسوڵەكانی ئینگلیز لە بەسرە لە بازاڕدا پیاسەی كردووەو ئەو شوێنەوارانە بەنرخێكی كەم دەكڕێت كە لە ناوچەی میربەد – زوبێر – دۆزراونەتەوەو لەلایەن فرۆشیارەكانەوە خراونەتەڕوو، ئەمەش دووپاتی دەكاتەوە كە بەریتانییەكان هەمیشە كەلوپەلی گرنگو بەنرخیان لە شارستانی كۆنی عێراقەوە گواستووەتەوە".
كەعبی پێیوایە كەس ناتوانێت پێشبینی بكات ئەو شوێنەوارانەی كەشتییەكە هەڵیگرتبوون سەلامەت بوون، چونكە شەتولعەرەب بە یەكێك لەو رووبارانە دادەنرێت كە پاشماوەی لیتەیان تێدایە، بۆیە ئەگەر شوێنەوارەكانی تێدا بێت ئەوا هیوادارین زیانی زۆریان پێ نەگەیشتبێت، چونكە زۆربەیان لە بەردی گرانیت یاخود بەردی كۆن دروست كراون كە توانای بەرگەگرتنی هەلومەرجی ژینگەییان هەیە".
ئومێدەكان زۆرن، بەڵام ئەوەی رێگرە لە كاری دەستەی شوێنەوارو گەرموگوڕی بەڕێوەبەرەكەی، نەبوونی بودجەیەكە بۆ پشتیوانیكردنی كارەكانیان.
قەحتان عوبێد دەڵێت: "نە لەلایەن حكومەتی فیدراڵیو نە لەلایەن حكومەتی خۆجێییەوە بایەخمان پێ نەدراوە. كارەكەمان پشت بە هاوئاهەنگیكردن لەگەڵ نێردە بیانییەكانو موزەخانە جیهانییەكان دەبەستێت، موزەخانەی شوێنەواری بەسرەش بەهاوكاری چەند دامەزراوەیەكی بیانی دروستكراوە".
هەروەها وتی: "بەسرە (165) شوێنی تێدایە تەنیا حەوتیان پارێزراون. كەواتە چۆن دەتوانین پێگە شوێنەوارییەكانی دیكە لە زیادەڕەویو نیشتەجێبوونی هەڕەمەكی بپارێزین؟ فەرماندەیی پۆلیسی بەسرە پۆلیسی پاراستنی شوێنەوارەكانی پێكهێناوە كە لە (100) كەس كەمترنو ناتوانن پارێزگاری لە زیاتر لە چوار شوێن بكەنو تەنیا یەك ئۆتۆمبیلی بەكارهاتووشیان هەیە، هێزی تەواوی پارێزگاریو بودجەو پشتیوانیمان نییە. پشتمان بە خۆبەخشانو گرووپەكانی كۆمەڵی مەدەنیو هەماهەنگیكاران بەستووە. من وەك خۆم دامەزراوەیەكی پاراستنی كەلەپووری كەلتوریم دامەزراندووە كە یەكێكە لە گەورەترین گرووپەكان لە عێراق".
خواستەكانی قەحتان عوبێد تەنیا لە كردنەوەی موزەخانەكە یان دۆزینەوەی كەشتییە شوێنەوارەكەدا ناوەستێت، چونكە ئەو سەركێشی كردووەو چووەتە نێو كێڵگەی مینەوە لە ناوچەی خەبایرو شاری ئەسكەندەری گەورە (كاراكس)ی دۆزیوەتەوە كە شارێكە مێژووەكەی بۆ ساڵی 324ی پێش زایین دەگەڕێتەوەو هەماهەنگیشی لەگەڵ نێردەی زانكۆی مانچستەر كردووە.
لەوبارەیەشەوە قەحتان دەڵێت: "لە ساڵی 2007دا شاری ئەسكەندەرمان دۆزییەوە كاتێك رووپێوی باكووری بەسرەمان دەكرد كە ئەویش ناوچەیەكە هەرگیز رووپێوی نەكراوە لەبەرئەوەی لە جەنگی عێراق ئێراندا بەمین چێنراوەو پڕبوو لە ئاوی زۆنگاوەكان، زیاتر لە 14 پێگەی شوێنەواریم دۆزیەوەو یەكێك لە شوێنەوارەكان سەرنجی راكێشام كە رووبەرەكەی گەورە بوو زیاتر لە حەوت كیلۆمەتر دەبوو، شوێنەوارو دیواری تێدابوو، پێشتریش سوپای عێراق وەك سەربازگە بەكاری هێنابوو، دركم بەوەكرد كە ئەوە شاری (كاراكس سپاسینۆ)ی پایتەختی ئەسكندەرە لەسەردەمی جەنگەكەیدا لەدژی سوسە كە مێژوو باسی دەكاتو دواتر شا هسپاونسیس هاوسەری سلاسیا درێژەی بە بنیاتنانو پتەوكردنی داو حوكمێكی خۆبەڕێوەبەری تێدا دامەزراندو تەنانەت دراوێكیشیان بۆ شارەكە دروستكردو بازرگانییەكی دەریاییو وشكانی چالاكیان لەگەڵ تەدمورو بەتراو چینی ئەو كاتەدا دامەزراند، چونكە بەندەرێكی زەبەلاح بوو رووبەرەكەی (365) دۆنم بوو".
عوبێد باسی ئەوەش دەكات كە پرۆژەی داهاتوویان لەسەر بەندەری كاراكس دەبێت بەوپێیەی بەندەری سەرەكی عێراقی دێرین بووە، هیواداریشە بەخت یاوەریان بێتو ئەو كەشتییە ونبووەش بدۆزنەوە كە شوێنەواری هەڵگرتبوو.