شارپرێس: نیقاش
گەر پێوەری ئێستا وەربگیرێت، خەڵكێكی زۆر لەپرۆسەی سیاسی كوردستان توڕەن‌و بڕیاریان داوە دەنگ نەدەن، هێزەكان گرەو دەكەن‌و نازانرێت چەند رۆژی داهاتوو چارەنووسی دەنگە خۆڵەمێشییەكان چی دەبێ.
محەمەد ئەحمەد ( 32 ساڵ) بەچەترێكەوە لەبەر باران بەتەنیشت تەكسیەكەوە وەستاوە‌و چاوەڕێی نەفەر دەكات، ئومێدی بە هەڵبژاردن نەماوە، چوار ساڵی پڕ لەقەیرانی هەرێمی كوردستان ئەو بڕوایەی لەلا دروستكردوە كە چیتر وەك جارەكانی پێشوو پەنجەی بۆ هیچ كاندید‌و لیستێك مۆر نەكات.
"یەك شتێكی خۆشم نە لە دەسەڵات‌و نە لە ئۆپۆزسیۆن نەبینیوە، عەلمانی بێت یان ئیسلامی چەپ بێت یان راست متمانەم بە هیچیان نییە". محەمەد ئەحمەد كە شەش ساڵە لە سلێمانی شۆفێری تەكسیە وای وت.
محەمەد، یەكێكە لەو سەدانە كەسەی بریاریانداوە بەشداری هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی عێراق نەكەن، لە بەرامبەریشدا زۆرێك هەن، پێشوەخت بڕیاریانداوە بەشداری پرۆسەكە بكەن‌و هەرچییەك بێت لە هەموو هەڵبژاردنەكان دەنگ بەو لایەنە دەدەن كە بەجێی هیوای خۆیانی دەزانن.
مەهدی محەمەد، (39 ساڵ) فیتەر، دان بەوەدا دەنێت كە قەیرانەكان كاریگەرییان لەسەر ژیانی دروستكردوە، بەڵام دەڵێت دەچێت دەنگ دەدەت "هەرچەندە دەزانم هیچ كاریگەرییەكی لەسەر بژێوی ژیانی من نییە، بەڵام لەبەر هاوسەنگی سیاسی پێمباشە بڕۆم دەنگ بدەم".
لەو كاتەی مەهدی بۆنیتی ئۆتۆمبێلێكی بەرزكردبۆوە‌و خەریكی چاككردنەوەی بوو، وتیشی "دەزانم ئەگەر هەر لایەنێك سەركەوتوو بێت هیچ لە ژیانی من‌و پیشەوەرەكانی هاوڕێم ناگۆڕێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەر پێمباشە دەنگ بدەم".
بڕیارە 12ی ئایار، عێراقیەكان بۆ هەڵبژاردنی ئەندامانی خولی چوارەمی پەرلەمان بچنە سەر سندوقەكانی دەنگدان، بەڵام بەهۆی ئەوەی ساڵی پڕ لە قەیرانیان بەڕێكردوە ئێستا خەڵكی كوردستان دابەشبون بەسەر دوو بەرەدا، بەرەیەكیان لەگەڵ ئەوەن لەرێگەی بایكۆتی پرۆسەكەوە تۆڵە لەسەرجەم هێزەكان بكەنەوە‌و لایەنێكی دیكەش هێشتا هیوایان بە ماوە بەدەنگەكانیان گۆڕانكاری دروستبكەن.
لەدوا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق 60% خەڵكی بەشداری هەڵبژاردنیان كرد، بەڵام بەپێی لێكدانەوەی "تۆڕی شەمس" مەزەندە دەكرێت بۆ ئەمساڵ لەكوردستان رێژەی بەشداریكردنی خەڵك 50% بێت.
تۆڕی شەمس لەساڵی 2004 پێكهاتووەو 113 رێكخراوی عێراقی تیایدا بەشدارن‌و لەهەموو هەڵبژاردنێكدا بەهەزاران چاودێری لەناوەندەكانی دەنگدان هەن.
هۆگر چەتۆ، رێكخەری تۆڕی شەمس، بە "نیقاش"ی وت "كۆی ئاماژەكان ئیجابی نین بۆ بەشداری هاوڵاتیان لەهەڵبژاردندا". هۆكارەكەشی بۆ 3 خاڵ گەڕاندەوە؛ یەكەمیان هیچ پێشهاتێكی گەورە لە هێز‌و لایەنە بەشدارەكاندا رووینەداوە واتە هێزێك نییە بتوانێت كۆی دەنگدەران لەم دۆخە رزگاربكات‌و مۆدێلێكی نوێی حكومڕانی بهێنێتە كایەوە.
هۆكاری دووەمیش بەبڕوای هۆگر پەیوەندی بە بەڵێنەكانی هەڵبژاردنی پێشوەوە هەیە "زۆربەیان جێبەجێنەكراون‌و لەعێراق‌و هەرێم، گۆڕانكاری لە ژیان‌و گوزەرانی خەڵك رووینەداوە".
"هێز‌و لایەنە سیاسیەكان بەهێزترن لە دەوڵەت پڕوپاگەندەی ئەوە دەكەن كە بایۆمەتری‌‌و رێوشوێنەكانی كۆمسیۆن سودی نیە بۆ رێگری لە ساختەكاری ئەمەش وادەكات جارێكی دیكە خەڵك بێ ئومێد بێت لە هەڵبژاردن". رێكخەری تۆڕی شەمس لەبارەی هۆكاری سێیەمەوە وای وت.
لە هەرێمی كوردستان، 503 كاندید هەن، لە ناو 25 قەوارەی سیاسی كێبڕكێ دەكەن لەسەر 46 كورسی پەرلەمان، سێ ملیۆن 144 هەزار‌و 730 كەس مافی دەنگدانیان هەیە
بەشێكی دیكە لەهاوڵاتیان دەچنە ئەو ریزەوە كە دەنگی خۆڵەمێشی ناودەبرێن، بڕیاری بایكۆتیان نەداوە بەڵام یەكلانەبونەتەوە دەنگ بە چ لایەنێك بدەن.
سەروەر عومەر، مامۆستا، دەڵێت "من خۆم لەگەڵ بایكۆت نیم‌و پێموایە بایكۆت خزمەت بە یەكێتیو پارتی دەكات، لەگەڵ ئەوەیشدا تا ئێستا هیچ لایەنێك بە شایانی ئەوە نازانم دەنگ‌و متمانەی خۆمی پێببەخشم".
سەروەر بە"نیقاش"ی وت "هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی جارانمان لە حكومەتدا بینیی‌و خراپترین ئەدایان پێشكەش كردو تەنانەت هەندێكیان وەزیرەكەیان خۆی بەدەسەڵات فرۆشت، ئەو هێزانەی تازەش هاتوونەتە مەیدانەكە یان پێشتر لە لوتكەی دەسەڵات بوون، یان گومان لە سەروەت‌و سامان‌و پەیوەندییە ژێربەژێرەكانیان دەكرێت".
یەكەمجارە لەپاڵ یەكێتیو پارتی‌‌و گۆڕان‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتوو و سۆسیالیست حزبە دیارەكانی كوردستان، دوو حزبی دیكەش بەشداری هەڵبژاردن دەكەن ئەوانیش هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی‌‌و دادپەروەری بەسەرۆكایەتی بەرهەم ساڵح جێگری پێشووتری سەرۆك وەزیرانی عێراق‌و سەرۆكی پێشووی حكومەتی هەرێم، لەگەڵ جوڵانەوەی نەوەی نوێ بەسەرۆكایەتی شاسوار عەبدولواحیدی بزنسمان.
سەروەر بەجۆرێك لەنیگەرانییەوە باسی هەڵوێستی خەڵك دەكات "خەڵكی ئێمە تا ئێستایش حیزب بە فریادڕەس‌و فریشتەی ڕزگاركردن دەزانن، ئەوان گرنگیی بەوە نادەن ئەم حیزبە چەندێك بەڵێنەكانی خۆی بردووەتە سەر، ئەوان تەنها گوێ بۆ هاتوهاوار و بانگەشە دەگرن،هیچ كەسێك لەسەر بەڵێنەكان لێپرسینەوە لەگەڵ حزبەكان ناكات".
رێكخەری تۆڕی شەمس، پێیوایە دەنگە خۆڵەمێشییەكان زۆر لە دەنگی مسۆگەر جێگەی بایەخی كاندید‌و قەوارەكانن "چونكە ئەمان دەنگێكی زۆرن‌و شەڕ لەسەر ئەم توێژەیە كە زۆر یاری‌و هاوكێشە یەكلایی دەكەنەوە". هۆگر چەتۆ وتیشی "چوار تەمەنی تازە دەچنە هەڵبژاردن زۆر ئومێدییان بە ژیانی سیاسیی نییەو ئەمانە دەتوانرێت كارییان لەسەر بكرێت".
لە 15ی مانگی نیسانەوە بانگەشەی هەڵبژاردن لە كوردستان دەستیپێكردوە بەشێك لەشەقامەكان بەوێنە‌و لافیتەی كاندید‌و قەوارەكان داپۆشراون، رۆژانە محەمەد ئەحمەد، كاتێك بە تەكسیەكەوە بەناو شاردا دەگەڕێت چاوی بەدەیان وێنە‌و كاندید‌و دروشمی حزبەكان دەكەوێت، لە هەمان كاتیشدا قسەی گەرمی ناو تەكسیەكەی باسی هەڵبژاردنە، "بەشێكی نەفەرەكان دەڵێن دەنگدەدەن‌و بەشێكی دیكەیان دەڵێن دەنگنادەین، من خۆم سەدا سەد بایكۆتی پرۆسەكە دەكەم".
ئەگەرچی محەمەد لەڕوانگەی ژیانی ئێستایەوە سەیری پرۆسەی دەنگدان دەكات، بەڵام بۆ هەندێك كەس دیوێكی نەتەوەیی هەیە.
كەنعان سابیر (39ساڵ) لە شەقامی مەولەوی سلێمانی لەساڵانی نەوەدەكانی سەدەی رابردوەوە كۆنترۆڵی تەلەفزیۆن‌و سەتەلایت دەفرۆشێت، لەئەسڵدا خەڵكی كەركوكن هەموو هەڵبژاردنێك دەچێتە كەركوك دەنگدەدات، "بەتەمای ئەوە نیم یەك حزب پارەم پێبدات، بەڵام هەر دەچم دەنگ دەنگدەدەم بۆچی عەرەبێك دەچێت دەنگ بەقەوارەكەی خۆی دەدات بۆ من نەچم".
كەنعان بۆ "نیقاش" وتیشی "ئەم چوار ساڵەش كە قەیران بووە كاریگەریشی لەسەر ژیانی من هەبووە، بەڵام هەر دەچم دەنگدەدەم لەبەر خاتری كورد".
