شارپرێس: نیقاش
لەگەڵ نزیكبوونەوەی وادەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كاندیدانی پارێزگای دیالە لە كێبڕكێدان بۆ بەدەستهێنانی دەنگی دەنگدەران‌و لەوەشدا ناكۆكییە نەتەوەیی‌و مەزهەبییەكانی پارێزگاكە بەكاردەهێنن.

دیالە (55 كم لە باكووری خۆرهەڵاتی بەغدا) پشكی گەورەی لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن هەیە، چونكە هەر كە هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن لەو پارێزگا تێكەڵە مەزهەبی‌و رەگەزییەدا دەستیانپێكرد، كاندیدە ركابەرەكان كە ژمارەیان (334) كاندیدە‌و سەر بە (22) هاوپەیمانی‌و لیستی هەڵبژاردنن، دەستیان بە جموجوڵ كرد تا باوەڕ بە دەنگدەران بهێنن هەڵیانبژێرن بە هیوای گەیشتن بە پەرلەمانی عێراق لەسەر پشكی دیالە كە (14) كورسی لە كۆی كورسییەكانی پەرلەمان هەیە.

هەریەك لە عەرەب‌و كورد ركابەری لەسەر ئەو كورسیانە دەكەن‌و دیارترین لایەنە ركابەرە بەهێزەكانیش لە دیالە بریتین لە لیستی نەسر بە سەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی ئێستا‌و لیستی فەتح بەسەرۆكایەتی هادی عامری‌و لیستی هاوپەیمانی وەتەنییە بە سەرۆكایەتی ئەیاد عەلاوی‌و لیستی سائیرون كە مەدەنییەكان‌و رەوتی سەدری پێكەوە كۆكردووەتەوە‌و لیستی قەرار بە سەرۆكایەتی ئوسامە نوجێفی، بەڵام وادیارە بەهێزترین‌و ئاشكراترین ركابەری لەنێوان لیستی هەردوو هاوپەیمانی نەسر‌و فەتحدایە.

پێدەچێت هاوپەیمانی نەسر قبوڵكراوتر بێت ئەویش لەئەنجامی ئەو پێشنیارانەی بۆ بنیاتنان‌و ئاوەدانكردنەوەی وێرانكارییەكانی دەستی تیرۆر پێشكەشی كردوون، ئەوە جگە لەوەی لەسەردەمی حوكمی عەبادیدا پارێزگاكە لەڕووی ئەمنییەوە سەقامگیری بەخۆوە بینیوە، چونكە هەنگاوەكانی لەپارێزگاكەدا لە بواری نەهێشتنی دیاردەی چەكداری نایاسایی‌و لەناوبردنی رێكخراوی داعش كە لە هەندێك لە قەزاكانی سەر بە پارێزگاكەدا جێگیربوو، ئەرێنی بوون.

لیستی فەتحیش جەماوەری لە نێو خەڵكی دیالەدا هەیە، بەڵام زۆربەی لایەنگرانی لە دانیشتووانی شیعەی نیشتەجێی قەزا‌و ناحیەكانی سەر بە پارێزگاكەن وەكو خاڵس‌و ئەبو سەیدا‌و هەندێك ناوچەی پارێزگاكە كە شوێنكەوتووانی لیستەكە تێیاندا كاریگەرن.

بەڵام حزبە كوردییەكان بە پێنج لیستی جیا بەشداری هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمان دەكەن لە پارێزگای دیالە كە ئەوانیش بریتین لە لیستەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، پارتی دیموكراتی كوردستان، هاوپەیمانی نیشتمان، نەوەی نوێ‌و حزبی سۆشیالیست دیموكرات، ئەم حزبانە پشت بە دەنگی دەنگدەرانی كورد لە قەزای خانەقین دەبەستن كە ژمارەیان (81) هەزار دەنگدەرە وەك كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن لەبارەی ژمارەی ئەو كوردانەی مافی دەنگدانیان هەیە، رایگەیاندووە.

لەوبارەیەوە خەدیجە خوداباش ئەندامی خولی پێشووی ئەنجومەنی پارێزگای دیالە وتی: "دەنگی دەنگدەران لە دیالە لەنێوان ئەو لایەنانەدا پەرش دەبێت كە پشت دەبەشتن بە كاندیدكردنی كورد لە لیستە عەرەبییەكان‌و بەپێچەوانەوە".

دووپاتیشی كردەوە كورد دەتوانن یەك كورسی لەو چواردە كورسییەی پەرلەمان بەدەستبهێنن كە بۆ پارێزگاكە تەرخان كراون سەرەڕای ئاوارەبوونی هەندێك لە كوردەكان لەدوای كشانەوەی هێزەكانی پێشمەرگە لە ناوچە جێناكۆكەكان‌و چوونەناوەوەی سوپای عێراق بۆ كەركوك‌و ئەو ناوچانە، چونكە ئاوارەكانی ئەو ناوچانە لەگەڵ ئاوارەكانی هەولێر‌و سلێمانیدا دەنگ دەدەن دوای ئەوەی زانیارییەكانیان لە وەزارەتی كۆچ‌و كۆچبەران تۆماركرد.

وتیشی: " كورد‌و نەتەوە‌و پێكهاتەكانی دیكە پێویستیان بە كۆنگرەیەكی نیشتمانییە كە تواناكانیانی پێ یەكبخەن‌و دەستبەرداری ناكۆكییەكانیان ببن،  ئەمە جگەلەوەی دەبێت چارەسەرێك بۆ ئاوارەبوون‌و راگوستن‌و ململانێكان بدۆزرێتەوە‌و بەرژەوەندی دانیشتووانی ئەو پارێزگایە بەدی بهێنرێت كە لە ماوەی پانزە ساڵی رابردوودا نەهامەتی زۆری چەشتووە".

وێنە‌و پۆستەر شەقامەكانی ئەو پارێزگا تێكەڵاوە مەزهەبی‌و رەگەزییەیان پڕكردووە، بەڵام پێدەچێت متمانەی خەڵك بە كاندیدەكان وەك پێشوو نەمابێت، پاش ئەزموونەكانی پێشوویان، چونكە پێدەچێت زۆرێكیان نەیانەوێت بەشداری هەڵبژاردن بكەن كە ئەوەش پاڵی بە زۆرێك لە كاندیدی لیستەكانەوە ناوە لە هەوڵێكدا بۆ بەدەستهێنانی دەنگ، خوان ئامادە بكەن‌و خەڵكی بۆ بانگهێشت بكەن.

ئیلهام قەدروی سەرۆكی رێكخراوی ئیلهام‌و باڵیۆزی ئاشتی لە عێراق دەڵێت: "زۆربەی دانیشتووان بەتەواوی پرۆسەی هەڵبژاردنیان رەتدەكردەوە، بەڕادەیەك كارتی دەنگدانیان نوێ نەكردبووە، بەڵام بەهەوڵی ئێمە وەك رێكخراوێك كە كار دەكات بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی هۆشیاری سیاسی لەلای هاووڵاتیان‌و خەڵكی پارێزگاكە‌و جەختكردنەوە لەسەر پێویستی بەشداریكردن لە هەڵبژاردن‌و روونكردنەوەی بایەخی دەنگەكانیان لە پرۆسەی گۆڕانكاریدا، توانیمان ئەو بیرۆكانە بەرەو باشتر بگۆڕین".

وتیشی: "ئەمڕۆ زۆربەی خەڵك روو لە دەموچاوە نوێیەكان دەكەن لەنێو كاندیدەكاندا لەبەرئەوەی جێگای متمانەیانن‌و پەرۆشی‌و سووربوونیان هەیە لەسەر گۆڕانكاری بەرەو ئایندەیەكی باش، بۆیە هەرگیز بیر لە دەموچاوەكانی پێشوو ناكەنەوە كە پێشتر هەڵبژێردراون لەبەرئەوەی هیچ شتێكی ئەوتۆیان پێشكەش نەكردوون، چونكە ئەمڕۆ خەڵكی پارێزگاكە هۆشیارییەكی تەواویان سەبارەت بە میكانیزمی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردن هەیە".

زۆربەی دەنگدەران خوازیاری گۆڕانكارین هەرچەندە بژاردەی بەردەستی زۆرێكیان عەشایری‌و ناوچەییە لەبەرئەوەی متمانەیان بە رێكخراوە حزبییەكان‌و بەرنامەكانیان بۆ هەڵبژاردن نەماوە، لەو بارەیەشەوە قەیس عەلی كە سەر بە عەشیرەتی دەڕاجییە دەڵێت هەر عەشیرەتێك لە عەشیرەتەكانی پارێزگای دیالە لەسەر یەكێك لە كاندیدەكانی رێكدەكەوێت بۆئەوەی دەنگی پێبدەن.

دووپاتیشی كردەوە "عەشیرەت توانای لێپێچینەوە یاخود گۆڕینی ئەو كاندیدەی هەیە ئەگەر دەركەوت كەمتەرخەمە بەرامبەر عشیرەتەكەی یان ناوچەكەی یاخود ئەركە نیشتمانییەكانی، هەروەك عەشیرەت توانای ئەوەی هەیە كاندیدەكەی ناچار بكات بكشێتەوە ئەگەر بەڵێن‌و ئەركەكانی بەرامبەریان جێبەجێ نەكرد".

ئەو رەخنەیەی لە پشتگیری عەشایری بۆ كاندیدە ناوچەگەرەكان دەگیرێت ئەوەیە ئەو كاندیدانە نوێنەرایەتی تەنیا عەشیرەتێك یاخود ناوچەیەك دەكەن لەسەر حسابی ناوچەكانی دیكە، ئەمە جگە لەوەی ئەم كارە یارمەتیدەر دەبێت بۆ پەراوێزخستنی ئەو كاندیدە خاوەن توانایانەی ناوچەكان كە پشتیوانی عەشایرییان نییە.