شارپرێس: نیقاش
چیتر منداڵبوونی سروشتی لەنەخۆشخانەكانی كەركوك ئەو ژنانە راناكێشێت، كە ئاسوودەییان لەماڵی مامانەكاندا بینیوەتەوە بەراورد بەهۆڵەكانی منداڵبوون لە نەخۆشخانە حكومییەكاندا.
مامانی مۆڵەتپێدراو ئەو ژنانەن كە توانای مامانیكردنیان بۆ ژنان هەیەو بەزۆریش شارەزاییەكەیان لە دایكیان یاخود نەنكیانەوە وەرگرتووە بەبێ ئەوەی خوێندبێتیان یان شارەزاییەكی زانستی وردیان هەبێت، چونكە پێشتر بەرلەوەی نەخۆشخانە زۆربێتو پێشبكەوێت، ئەو ژنانە بەرپرسیار بوون لە منداڵبوونی ژنان لەگەڵ چارەسەركردنی نەخۆشییەكانی ژنان لەرێی بەكارهێنانی چارەسەری میللییەوە.
ژنانی كەركوك متمانەیان بە نەخۆشخانە حكومییەكان نەماوە ئەویش بەهۆی خراپی خزمەتگوزاریو مامەڵەكردنیانو تەنانەت ئەگەر بڕیاریش بدەن بچنە نەخۆشخانە ئەوا دەبێت لەگەڵ یەكێك لە مامانەكان رێكبكەون بۆئەوەی لەكاتی منداڵبووندا لەگەڵیان بێت ئەویش لەترسی مامەڵەی خراپی مامانو پەرستارەكانی ئەوێ، ئەمەش لەبەرامبەر بڕێك پارەدا دەبێت كە لە 100 هەزار دیناری عێراقی كەمتر نەبێت كە دەكاتە 80 دۆلار.
خاتوو روئا عەبدوڵڵا (27 ساڵ) یەكەم كوڕی لە نەخۆشخانەیەكی حكومی لە كەركوك لەدایكبوو، ئیتر سوێندی خوارد جارێكی تر نەچێتەوە ئەو شوێنە لەبەر خراپی مامەڵەی پزیشكانی ئێشكگرو پەرستارەكان، لەوبارەیەشەوە بە "نیقاش"ی وت: "مامەڵەی پزیشكە ژنەكان لە نەخۆشخانەی حكومی وەك ئەوە وایە مامەڵە لەگەڵ ژنانی لەیاسادەرچوو بكەن، واتە مامەڵەیەكە شیاوی مرۆڤ نییە، چونكە هەڵسوكەوتیان رەقەو هاواركردنیان بەڕووی ژنانی نەخۆشدا بارودۆخەكە خراپتر دەكاتو ژنی دووگیانیش لەبەردەم رەحمەت و بڕیاری ئەواندایە كە زۆر جار بڕیارەكانیان نادروستن".
هەروەها وتی: "دوای ئەوەی دووچاری چەندین جۆر سووكایەتیو جنێو بوومەوە، دواجار گوێم لە هاواری منداڵەكەم بوو، سوپاسی خودام كرد كە هێشتا لەژیاندام، ئیتر سوێندم خوارد هەرگیز نەچمەوە نەخۆشخانەی حكومیو هەر واش بوو كاتێك كچی دووەمم لە ماڵی مامانێكی ناسراوی كەركوك لەدایكبوو كە منداڵبوونێكی ئاسانو ئاسوودە بوو".
بڕیاری منداڵبوون لە ماڵێكدا تەنیا روئاو ژنانی دیكەی نەخوێندەواری نەگرتووەتەوە، چونكە لە كەركوك منداڵبوون لە دەرەوەی نەخۆشخانە داواكاری زۆری لەلایەن ژنانی خوێندەواریشەوە لەسەرە كە دەزانن مەترسییەكانی منداڵبوون لەسەر دەستی مامانێك چینو رەنگە شارەزایی یاخود مۆڵەتی ئەنجامدانی پیشەكەیشی نەبێت، ئەمە جگە لەوەی ئامێری بوژاندنەوەشی نییە كە گرنگە بۆ كاتی خراپبوونی بارودۆخ.
نور محەمەد (35 ساڵ) دایكەو بڕوانامەی زانكۆی لە یاسادا هەیە، ئەو باس لەوە دەكات كە لە نەخۆشخانەی حكومی دەترسێت بەهۆی ئەو قسانەی لە هاوڕێو خزمەكانیەوە دەیانبیستێت سەبارەت بەو سوكایەتیو ئەشكەنجە دەروونییەی دایك لەوێ دووچاریان دەبێتەوە، هەروەها دەڵێت: "سێ منداڵم هەیە كە دوو كوڕو كچێكن هەمووشیان لەسەر دەستی مامان لەدایكبوون، چونكە پێش ئەوەی كاتی منداڵبوونی منو خوشكەكانم نزیك بێتەوە دایكم ژوورێكی لە ماڵەكەی خۆیدا بۆ ئامادەكردینو دەستیدەكرد بە پاكژكردنەوەیو هەموو شتێكی تێدا دادەنا كە پێویستمان بێتو دواتر مامانەكە دەهات و سوپاس بۆخوا لەماڵی خۆمدا منداڵەكەم دەبوو هەستم بە ئاسوودەییەكی قووڵی دەروونی دەكرد".
لەوبارەیەشەوە نور بۆ "نیقاش"ی دووپاتكردەوە "كاتێك هەستم بە ژان كرد بە یەكەم كچمەوە چوومە ماڵی مامانەكەو لەوێ منداڵەكەم بوو، لەدایكبوونێكی ئاسان بوو، مامانەكەش شارەزاییەكی نایابی هەبوو ئەوەش دڵنیاو ئارامی كردمەوە، هەروەك ژوورەكەش پاكژو خاوێن بوو هەموو ئەو پێداویستیانەشی تێدابوو كە لە حاڵەتی نائاساییدا پێویستی پێیان دەبێتو گرنگترینیشیان ئامێری بوژاندنەوەی دڵی منداڵەكەو ئامێری راكێشانی شلەی كۆبووەوەی ناو سییە بچووكەكانی بوو".
لە ژوورەكەی پەخشان ئەحمەد محەمەدی ماماندا سیسەمێكی دروستكراو بۆ منداڵبوونو بەفرگرێكو ئامێرێكی پاكژكەرەوەو دوو ئامێری بوژاندنەوەی منداڵو گوێگرتن لە ترپەی دڵی لەگەڵ چەند پێداویستییەكی تایبەتی وەكو مقاشی گەورەو كەتەرو دەزووی نەشتەرگەریو هەندێك دەرمانو دەرزیمان بینیو خۆیشی بۆی دووپات كردینەوە كە تەنیا ئەو كەلوپەلانە پێویستن بۆ منداڵبوونێكی دروستو سەركەوتوو.
پەخشان بە "نیقاش"ی وت: "مامانەكان جیاوازن، چونكە هەندێكیان شارەزاییەكی باشیان هەیەو بەشداری خولی پزیشكی دەكەن بۆ پەرەپێدانی خۆیانو هەندێكی دیكەشیان شارەزاییان نییە، چونكە زۆر مامانی كەركوك هەن بوونەتە هۆكاری گیانلەدەستدانی ئەو خانمانەی لەكاتی ژانگرتندا پەنایان بۆ بردوون".
هەروەها وتی: "لە یەكێك لە شەوانی رەمەزاندا ژنێكی دووگیان هاتەلام كە لە مانگی نۆیەمیدا بوو، دەیویست بەر لە جەژنی رەمەزان منداڵەكەی لەدایك ببێتو پێشتریش نەشتەرگەرییەكی قەیسەری كرابوو، دوای ئەوەی پشكنینم بۆكرد، دڵنیام كردەوە كە هێشتا كاتی ماوە بۆ منداڵبوون، بەڵام ئەو پێداگری كردو داوای لێكردم ئەو دەرزییەی لێبدەم كە بۆ خێراكردنی گرژبوونی منداڵان بەكاردێتو یارمەتیدەرە بۆ منداڵبوون، بەڵام من ئەوەم رەتكردەوە، چونكە لە حاڵەتی دەگمەندا نەبێت كە نەخۆشەكە پێویستی پێی بێتو مەرجەكانی تێدابێت، ئەو دەرزییە بەكار ناهێنم".
هەروەها وتیشی: "ژنەكە سووربوو لەسەر ئەوەی منداڵەكەی پێش جەژن لەدایك ببێت، بۆیە چووە لای مامانێكی دیكە كە خواستەكەی بۆ هێنایەدیو بۆ بەدبەختیش لەماڵەوە باری تەندروستی تێكچووبوو، شەوێكیان ئێشكگربووم لەو نەخۆشخانە حكومییەی وەك پەرستار كاری تێدا دەكەم هەمان ئەو ژنەیان هێنا كە تووشی خوێنبەربوونێكی زۆر ببوو، كارمەندانی پژیشكی نەیانتوانی رزگاری بكەنو دەستبەجێ گیانی لەدەست دا".
قوربانییەكی دیكەش كە دایكی حەوت منداڵە بەهۆی خراپی هەڵسوكەوتی مامانەكەوە لەكاتی منداڵبووندا پێش ئەوەی بگەیەندرێتە نەخۆشخانە گیانی لەدەست دا.
پەخشان كە لە كەركوك بە "داپیرە گەورە" ناسراوە، لە ساڵی 1988وە پەرستار بووە لە هۆڵی نەشتەرگەری نەخۆشخانەی كۆماریو ساڵی 1993 دەستیكردووە بەكاركردن وەكو مامانێكی مۆڵەتپێدار ئەویش دوای ئەوەی هەموو تاقیكردنەوەكانی برٍیوەو بڕوانامەیەكی بەدەستهێناوە كە رێگەی پێدەدات ئەو پیشەیە بكات.
ئەو مامانە بە ئەزموونە دەڵێت: "فەرمانگەی تەندروستی كەركوك مەرجی توندی بۆ پێشوازیكردن لەو ژنانە داناوە كە دەیانەوێت لە دەرەوەی نەخۆشخانە حكومییەكان منداڵیان ببێت، لەوانەش درێژی باڵای نەخۆشەكەو كێشەكەی، بۆیە رێگە بە ژنانی باڵا كورتو ئەوانەی كێشیان زۆر زیادە نادرێت لە دەرەوەی نەخۆشخانە حكومییەكان منداڵیان ببێت، هەروەها ئەو ژنانەش كە نەخۆشی دڵو شەكرەو پەستانی خوێنیان هەیە".
ژنە مامانەكان دەسەڵاتی دەرهێنانی بەڵگەنامەی لەدایكبوونیشیان هەیە لەڕێی ئەو دەفتەری پسوڵانەی لەلایەن فەرمانگەی تەندروستی كەركوكەوە پەسەند كراوە، بۆ ئەوەش دوای رۆژێك یان دوو رۆژ بەڵگەنامەی لەدایكبوون دەدرێتە دایكەكەو زۆر جارێش هەر هەمان رۆژ دەیدرێتێ.
دكتۆر شەهلا عەبدولڕەحمان محەمەد پسپۆری نەخۆشییەكانی ژنانو منداڵبوون دەڵێت: "ژمارەی قەروێڵەكانی منداڵبوون لە نەخۆشخانەكانی كەركوك چ نەخۆشخانەی ئازادی بێت یاخود كۆماری حكومی، تەنیا شەش قەرەوێڵەیە، ئەمە جگە لە كەمی كارمەندانی پزیشكیو بچووكی هۆڵەكە كە زۆربەی ژنان حەزی پێناكەن لەبەر قەرباڵغیو سەرقاڵی كارمەندەكان".
دووپاتیشی كردەوە كە "كەمی هۆشیاری زۆربەی ژنان سەبارەت بە مەترسییەكانی منداڵبوون لە دەرەوەی ماڵەوە هۆكارێكی گرنگی دیكەیە، چونكە وەزارەتی تەندروستی بڵاوكراوەو نامیلكەی چاپو دابەش نەكردووە بەسەر مەڵبەندە تەندروستییەكانو مەڵبەندەكانی چاودێری دایكانو منداڵاندا".
رێنماییەكانی وەزارەتی تەندروستی عێراقیش رێگە بە لەدایكبوونی منداڵی یەكەمو پێنجەم نادەن لەدەرەوەی نەخۆشخانە، ئەمە جگە لەو ژنانەی پێشتر منداڵیان بە نەشتەرگەری قەیسەری لەدایكبووەو نەخۆشی درێژخایەنیان هەیە، بەپێچەوانەشەوە هەموو لێكەوتە یاساییەكان دەكەوێتە ئەستۆی مامانەكە.
لەلایەكی دیكەشەوە دكتۆر حەسەن سابر بەڕێوەبەری راگەیاندنی تەندروستی كەركوك بۆ "نیقاش"ی روونكردەوە كە "مامانەكانی كەركوك دەخرێنە ژێر باری مەرجو رێنماییەكانی وەزارەتی تەندروستی عێراقەوە لەپاڵ كۆمەڵێك خولی ساڵانەداو مامانەكەش لەژێر چاودێریو تاقیكردنەوەدا دەمێنێتەوە".
ئەوەشی خستەڕوو كە "لە حاڵەتی سەرپێچیكردنی مامانەكە لەو مەرجانەی دانراون، سزا دەدرێت بە داخستنی شوێنەكەو لێسەندنەوەی مۆڵەتی پیشەكەیو هەموو رێككارێكی یاساییشی دەكەوێتە ئەستۆ" وتیشی: "ژمارەی ئەو ژنانەی لەدایكبوونی منداڵەكانیان لەسەر دەستی مامان پێ باشترە، لە گوندو ناحیەكانی كەركوك لەزیادبوونێكی گەورەدایە لەچاو ناوەندی شارەكەدا".