شارپرێس: نیقاش
رۆژانە هەزاران گاڵۆن پاشەڕۆو پاشماوەی كارگەكان راستەوخۆ دەڕژێنە ناو روباری سیروان‌و دەریاچەی دەربەندیخانەوە، كە سەرچاوەی سەرەكی ئاوی خواردنەوەی بەشێكی زۆری هاوڵاتیانی پارێزگای سلێمانییە.
پاشەڕۆی چەند گەڕەكێكی سلێمانی لەرێگەی زێرابە سندوقییەكانەوە لەناوچەی تانجەرۆ دەڕژێنرێتە ناو ئاوی تانجەرۆوە، هاوكات تەواوی زبڵ‌و خاشاكی شارەكەش لەهەمان ناوچە فڕێدەدرێت‌و بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ تێكەڵ بەئاوەكە دەبێت.
پاشەڕۆكان سەرچاوەیان جیاوازە، ئەوانیش لەرێگای كارگەكان‌و ماڵان‌و چالاكییە پیشەسازییەكانی دیكەوە دێن، راستەوخۆ دەڕژێنە نێو ئاوە سازگارەكانەوەو سیفەتە فیزیایی‌و كیمیایی‌و بایلۆجییەكانی ئاو دەگۆڕن‌و كاریگەری مەترسیداریان لەسەر تەندروستی هاوڵاتیان دەبێت.
ئاوی تانجەرۆ كە لقە روبارێكە، لەباشوری سلێمانی‌و لەناوچەی پیرەمەگرون‌و تابینەوە (45كم باكوری خۆرهەڵاتی سلێمانی) هەڵدەقوڵێ‌و كانیاوەكانی سەرچناری تێكەڵدەبێت، دواتر لەناوچەی شارەزور دەڕژێتە ناو دەریاچەی دەربەندیخانەوە.
لەناوچەی تانجەرۆ، ژمارەیەك كارگەی پیشەسازی‌و زیاتر لە (25) پاڵاوتگەی نەوتی تێدایە، ئەو كارگەو پاڵاوتگانەش هاوشێوەی پاشەڕۆكە راستەوخۆو بەبێ ئەوەی بەپرۆسەی ریسایكلین‌و پاقژكردنەوەدا بڕۆن، تێكەڵ بەئاوی تانجەرۆ دەبن.
ئەو ماددە زیانبەخشانەی لەرێگەی پاشەڕۆوە دەرژێنە ئاوەوە، ماددەی ئەندامی‌و ماددەی قورسی وەكو جیوەو قوڕقوشم‌و كادمیۆم‌و نیتراتن.
نەبیل موسا، یەكێكە لەو چالاكوانانەی چەندین ساڵە خۆی بۆ پارێزگاری ژینگەو ئاو تەرخانكردووەو لەرێگەی چەند لایەنێكی ناحكومییەوە كار بۆ هۆشیاركردنەوەی هاوڵاتیان و بەئاگاهێنانەوەی حكومەت لەمەترسییەكانی پیسبوونی ئاو دەكات، ئاماژەی بەوەكرد بەهۆی فڕێدانی خۆڵ‌و خاشاك لەناوچەی تانجەرۆ شلەیەك دروستدەبێت كە پێی دەوترێت "لچە"و زۆر كوشندەو مەترسیدارەو لەئاوی پاشەڕۆو زێراب كاریگەری زیاترە.
چەند ساڵی رابردوو ناوبەناو حاڵەتی لەناوچوونی ژمارەی زۆری ماسی لەدەریاچەی دەربەندیخان دوبارە دەبێتەوە، نەبیل موسا بۆ "نیقاش" وتی "هۆكاری لەناوچوونی ئەو ماسیانە بۆ پیسبوونی ئاوەكە دەگەڕێتەوە بەو لچەو پاشەڕۆیانە".
هاوكات بەشێك لەچالاكی ئاژەڵداری‌و كشتوكاڵیش لە سنوری شارەزورو گەرمیان بەپاشەڕۆ ئاودێری دەكرێت، بەهۆی ئەو پاشەڕۆو زبڵانەوە پێكهاتەی نامۆ دەڕژێنە سەرچاوەكانی ئاوەوەو لەوێشەوە دەگوازرێتەوە بۆ ئاژەڵ‌و پێكهاتە زیندووەكان‌و بەشێك لەپێكهاتە كشتوكاڵییەكان، لەكاتی خواردنی ئاژەڵ‌و رووەكەكان لەلایەن مرۆڤەوە، ئەگەری توشبوونی مرۆڤ بەنەخۆشییەكان زیاتر دەبێت.
د.ساڵح نەجیب، پسپۆڕی ژینگەو مامۆستای بەشی كشتوكاڵی زانكۆی سلێمانی بۆ "نیقاش" باسی لەوەكرد، بەپێی ستانداردە جیهانییەكان بەكارهێنانی ئاو بۆ ئاودێری تایبەتمەندیی‌و پێوەری خۆی هەیەو بەهەموو جۆرە ئاوێك ئاودێری ناكرێت.
وتیشی "بەداخەوە لێرە هیچ گرنگیی‌و بایەخێك بەو گرفتە ژینگەییە نادرێت‌و حكومەت هیچ لەبەرچاو ناگرێت".
جگەلە پاشەڕۆی سلێمانی، هاوكات بەشێك لەپاشەڕۆی ناوچەی شارەزور دەڕژێتە دەریاچەی دەربەندیخانەوە كە سەرچاوەی سەرەكی ئاوی خواردنەوەی دانیشتوانی قەزای دەربەندیخانە، دواتریش تەواوی پاشەڕۆی دەربەندیخان دەڕژێتە ناو رووباری سیروانەوە كە بەهەمانشێوە سەرچاوەی ئاوی خواردنەوەی دانیشتوانی قەزای كەلارە.
د.ساڵح نەجیب دەڵێت "لەهیچ شوێنیكی دنیادا نییە ئاوی زێراب‌و پاشەڕۆ تێكەڵ بەئاوی سازگار بكرێت، تەنیا لەوڵاتە هەر دواكەوتووەكاندا نەبێت".
لەهیچ شوێنیكی دنیادا نییە ئاوی زێراب‌و پاشەڕۆ تێكەڵ بەئاوی سازگار بكرێت، تەنیا لەوڵاتە هەر دواكەوتووەكاندا نەبێت
نەبیل موساش، پرۆسەی تێكەڵبوونی ئاوی زێراب بەئاوی خواردنەوە بەكیمیابارانكردنی هەڵەبجە دەشوبهێنێت‌و دەڵێت "ئەگەر حكومەتی بەعس یەكجار كیمیابارانی كردبێت، ئەوا ئەم پرۆسەیە هەموو رۆژێك بەردەوامی هەیەو ژیانی هاوڵاتیان لەمەترسیدایە".
بەوتەی سامان رەحیم، بەڕێوەبەری ئاوی كەلار لەئێستادا (60%)ی ئاوی خواردنەوەی شارەكە پشت بەرووباری سیروان دەبەستێت‌و لەداهاتووشدا ئەو رێژەیە بۆ (80%) زیاد دەكات.
لەبارەی پرۆسەی پاقژكردنەوەی ئاوی روبارەكەوە، سامان رەحیم بۆ "نیقاش" رونیكردەوە، ئاوی سیروان بەچەند قۆناغێكی پاككردنەوەدا دەڕوات، كە مادەی (شەب) بۆ روونكردنەوەو (كلۆر) بۆ پاككردنەوەی تێدەكەن، بەڵام د.ساڵح نەجیب پسپۆڕی ژینگە دەڵێت "لەئەگەری بوونی پێكهاتەی ئۆرگانی لەناو ئاوەكەدا، لەگەڵ كلۆر كارلێك دەكات‌و ئەوەش هۆكارێكە بۆ توشبوونی مرۆڤ بەنەخۆشی شیرپەنجە".
بەپێی ئامارێكی نافەرمیش، رێژەی تووشبوون بەنەخۆشیی شێرپەنجە لە ناوچەی گەرمیان‌و بەتایبەتیش كەلار روو لەزیادبوونە، پسپۆرانی تەندروستیی و ژینگەش یەكێك لەهۆكارە سەرەكییەكانی بۆ پیسبوونی ئاو دەگەڕێننەوە.
لە لێدوانێكیدا بۆ "نیقاش" رێبوار ئەحمەد، سەرۆكی لیژنەی تەندروستیی‌و ژینگە لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی وتی "گرفتەكە تەنیا لە ارێزگەكەی ئێمەدا بوونی نییە، تەنانەت بەشێك لە پاشەڕۆی بەغداش دەڕژێتە نێو روباری دیجلەوە".
لەبارەی هەنگاوەكانیان بۆ رێگریكردن لەتێكەڵكردنی زێراب‌و پاشەڕۆ بەئاوی سازگار، وتیشی "بە فەرمی راپۆرتێكی زانستیمان پێشكەش بەلایەنە پەیوەندیدارەكانمان كردووە بۆ چۆنێتی چارەسەركردنی".
لەبارەی نەبوونی فلتەری ئاو لەكارگەو پاڵاوتگەكانی ناوچەی تانجەرۆ، سەرۆكی لیژنەی تەندروستیی‌و ژینگە ئاشكراشیكرد، فەرمانگەی ژینگەی سلێمانی لەرێگەی نۆ لیژنەوە بەردەوام غەرامەی كارگەكان دەكەن، بەڵام تائێستا نەیانتوانیوە كۆنتڕۆڵیان بكەن.
بەپێ دیدگای حكومەتی هەرێم بۆ ساڵی 2020، كە ساڵی 2013 بڵاویكردووەتەوە بەپێویستی دەزانێت سیستەمەكانی بەڕێوەبردنی پاشماوەی ئاوەڕۆو زبڵ بەرەوپێش ببەن‌و ئاشكراشیدەكات، داپۆشینی پاشماوەكان زیانیان بەژینگە گەیاندووەو بووەتە هۆی زیادبوونی پیسبوونی ئاو.
مەسعود كاكەڕەش، بەڕێوەبەری ئاوو ئاوەڕۆی هەرێم بە"نیقاش"ی وت "بۆ چارەسەركردنی ئاوی تانجەرۆ بەبڕی 400 ملیۆن دۆلار گرێبەست لەگەڵ كۆمپانیایەك كراوەو دیزانی پرۆژەكەش تەواوبووە، بەدوو بەش دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە، ریسایكلین بۆ ئاوەكە دەكات‌و پاشان دەڕژێتە نێو دەریاچەكەوە".
هاوكات وتیشی "بە بڕی 20 ملیۆن دۆلار پاڵاوتگە بۆ ئاوی خواردنەوەی دەربەندیخان لەبواری جێبەجێكردندایەو لەئێستاشدا (85%)ی كارەكانی تەواو بووە".
