دیوارێكی ئەمنی جێمشتومڕ
عێراق بەرێوشوێنی تەقلیدی سنوورەكانی دەپارێزێت

عیراق

21/07/2018‌ 1770 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس: نیقاش
حكومەتی عێراق لەهەوڵی بنیاتنانی دیوارێكی ئەمنیدایە بەدرێژایی سنووری لەگەڵ سوریا ئەویش لەچوارچێوەی پرۆژەیەكی ئەمنیدا كە بەپاراستنی تەنیا 20 كیلۆمەتر دەستپێدەكات.

لەمیانی هەوڵەكانیدا بۆ پارێزگاریكردن لەو دەستكەوتە ئەمنیانەی بەدیهاتوون‌و كۆنترۆڵكردنی سنووری عێراق بۆ رێگرتن لە دزەكەر‌و تێكدەران، حكومەتی عێراق لەڕێی میلاكەكانی لە فەرماندەیی هێزەكانی سنوور‌و دەزگا ئەمنی‌و ئەندازەییەكانی پاڵپشتیان، دەستی كردووە بە دروستكردنی دیوارێكی ئەمنی لە باكوور‌و باشووری روباری فورات لە قەزای قائیم (350 كم لە خۆرئاوای بەغدای پایتەخت) بەوپێیەی ناوچەی زۆنی ئارامی نێوان عێراق‌و سوریایە‌و دەكرێت ببێتە نموونەیەكی سەركەوتووی سوودی ئەو دیوارە ئەمنییە.

دیوارە جیاكەرەوەكە لە قۆناغی یەكەمیدا 20 كیلۆمەتر درێژ دەبێتەوە لەنێوان باكوور‌و باشووری روباری فورات‌و لە سێ هێڵی ئەمنی پێكدێت كە ئەوانیش بریتین لە سێ شوڵ تەلی دڕكاوی لەناوەڕاستی خەندەقێكدا بەپانی شەش مەتر‌و قووڵی سێ مەتر‌و ساترێكی گڵین كە بەرزییەكەی دەگاتە سێ مەتر، ئەمە جگە لە بڵاوبوونەوەی قولەی چاودێریكردنی تەیاركراو بەكامێرا بەدرێژایی ئەو پشتێنەیەی كە نزیكترین خاڵی بەیەكگەیشتنی  نێوان عێراق‌و سوریایە.

ئەم رێوشوێنانە وا وەسف دەكرێن كە تەقلیدین‌و لەگەڵ قەبارەی مەترسی‌و هەڕەشەی گرووپەكانی داعشدا ناگونجێن كە توانا‌و كەلوپەلی ئەوتۆیان هەیە دەتوانن ئەو بەربەستانە ببڕن، ئەمە جگە لە شانە نووستووەكانی ناوەوە كە وادەكەن بوونی ئەم بەربەستانە بەبێ رێوشوێنی ئەمنی پێشكەوتوو لەڕووی تەكنۆلۆجییەوە،  بێ كەڵك بێت‌و تەنیا بەفیڕۆدانی توانا‌و كات‌و پارە بێت لەسەر حسابی ئاسایش‌و ئارامی.

هەندێك لە پسپۆرانی سەربازی دووپاتی دەكەنەوە هەڕەشە بەردەوامەكانی داعش لەناوخۆی عێراق‌و دەرەوەیدا، سەرەڕای ئۆپراسیۆنە سەربازییە یەك لەدوای یەكەكان، ئاماژەیە بۆ ئەوەی ئەم رێكخراوە توانا‌و پلانی ئەوتۆی هەیە كە زۆر لە رێوشوێنە تەقلیدیە بەكارهێنراوەكانی حكومەتی عێراق گەورەترن.

 عەبدولڕەحمان یاسین ئەفسەری خانەنشین كە دانیشتووی شاری رومادیە لەوبارەیەوە قسەی بۆ "نیقاش" كرد‌و وتی: "ئەم رێوشوێنانە تەنیا بەفیڕۆدانی كات‌و توانا‌و پارەیە‌و هیچی تر، بنیاتنانی بەربەست چ كۆنكرێتی بن یان گڵین پێویستە توانایەكی تەكنۆلۆجی‌و ئەلیكترۆنی پێشكەوتووی لەگەڵ بێت بەدرێژایی پشتێنەی سنووری‌و ئەو بەربەستانە، ئەمە جگە لە توانای هەواڵكری كە ئامانجی بەرپەرچدانەوەی هەر هەوڵێك بێت بۆ دزەكردن لەو بەربەستانەوە لەناوەوە‌و دەرەوەی وڵات".

هەروەها وتی: "پێویستە ئێمە وەك هێزی ئەمنی كە لە 2003وە لەدژی گرووپە چەكدارەكان دەجەنگین، درك بەوە بكەین كە لەبەرامبەر دوژمنێكداین توانا‌و كەلوپەل‌و چەكی پێشكەوتووی هەیە، ئەمە جگە لە تەكنۆلۆجیا‌و كەلوپەلی نوێی پەیوەندیكردن، بۆیە مامەڵەكردنمان لەگەڵ ئەو دوژمنە بە پلانی تەقلیدی بەسەرچو‌و ناپاكییەكی مەزنە".

چەند بەرپرسێكی ناوچەكە دووپاتیان كردەوە ئەو رێوشوێنانە ئەگەرچی تەقلیدین، بەڵام لەوە باشترە دەروازەی خۆرئاوای سنووری عێراق بە كراوەیی بەجێبهێڵدرێت لەبەردەم تیرۆریستان‌و دزەكەراندا كە ئێستا رێگا بیاباناوییەكان وەك رێڕەوی ئاسان‌و ئارام بەكاردەهێنن كە چاودێری ئەمنییان تێدا نییە.

عیماد دلێمی قایمقامی روتبە (450 كم لە خۆرئاوای بەغدای پایتەخت) لەوبارەیەوە بە "نیقاش"ی وت: "گومانی تێدا نییە مەترسی راستەقینە لە دەرەوەی سنوورەوە رووبەڕووی عێراق دەبێتەوە بەپاڵپشتی شانە نوستووەكانی ناوەوە، بەوپێیەش كە هێزە ئەمنییەكان توانییان سەرجەم ئەو شارانە ئازاد بكەن كە داعش دەستی بەسەردا گرتبوون، ئەوا دەبێت بایەخ بەسنووری عێراق بدرێت بەتایبەتی سنووری لەگەڵ سوریا كە تائێستاش مەترسی‌و ئاڵنگارییە بۆ هێزە ئەمنییەكان".

هەروەها وتی: "بنیاتنانی دیوارێكی ئەمنی بەم سادەییە لە ئاستی خواستەكانماندا نییە، بەڵام هەوڵێكی یارمەتیدەرە بۆ شڵەژاندنی دوژمن‌و كەمكردنەوەی بڵاوبوونەوە‌و جموجوڵی لە ناوچە سنوورییەكان، بەتایبەتی لە پارێزگای ئەنبار كە بەشێكی زۆری رووبەرەكەی ئەو ناوچە بیاباناوییانەیە كە درێژدەبنەوە بۆ وڵاتانی دراوسێ".

بەو پێیە شاری قائیم (350 كم لە خۆرئاوای بەغدای پایتەخت) یەكێكە لە گرنگترین شارەكانی پارێزگای ئەنبار‌و پەیوەندی راستەوخۆی لەگەڵ سنووری شاری ئەلبوكەمالی سوریا هەیە، بۆیە سوودمەندی هەرەگەورەیە لەو دیوارە ئەمنییە لەبەر ئەو پارێزگارییەی بۆی دابین دەكات، ئەگەرچی نموونەیەكی بچووككراوەی شێوازی تەواوی پشتێنە سنوورییەكەشە.

ئەحمەد مەحلاوی قایمقامی قائیم ئاماژەی بۆ ئەوەكرد كە "بنیاتنانی ئەو دیوارە ئەمنییە پێویستییەكی هەنووكەییە، ئەگەرچی هەنگاوێكی هەندێك درەنگوەخت‌و سادەشە، بەڵام یارمەتیدەر دەبێت بۆ پاراستنی سنووری عێراق‌و پاشان قەزای قائیمی هاوسنووری".

دانیشتووانی قەزاكە دیوارە ئەمنییەكە بە كۆپییەكی خراپی پلانەكانی پێشوو دەبینن كە دەیان ساڵە بەكاردەهێنرێن‌و زۆر درێژەیان نەكێشاوە، چونكە بەهۆكاری كەشوهەوا‌و تێكچوون، داڕماون‌و دواتر پەكیان كەوتووە‌و تەنانەت ناتوانن رێ لە هاتووچۆی ئاژەڵیش لەنێوان هەردوو وڵاتدا بگرن".

سەعدی عەبدولغەفور (46 ساڵ) كە دانیشتووی ناوچەكەیە‌و زەویەكی كشتوكاڵی لە كەناری روباری فورات هەیە، زۆر دڵخۆش بوو كاتێك بیستی دیوارێكی جیاكەرەوە لەسەر سنووری نێوان عێراق‌و سوریا بنیات دەنرێت، هەرچەندە دیوارەكە بەشێك لە زەوییەكەی دادەبڕێت.

عەبدولغەفور قسەی بۆ "نیقاش" كرد‌و وتی: "یەكێك بووم لە بەهێزترین لایەنگرانی بیرۆكەی بنیاتنانی ئەم دیوارە، سەرەڕای ئەو زیانەی پێم دەگات لەڕێی دابڕینی بەشێك لە زەوییەكەم كە دەكەوێتە ناو پرۆژەكەوە، بەڵام كاتێك ئەم تەل‌و ئامێرانەم بینی كە خەندەقیان هەڵدەكەند، تێگەیشتم كە لەبەردەم پرۆژەیەكدام هیچ شتێكی نوێ پێشكەش ناكات‌و لەسەر پاشماوەی پرۆژەیەكی پێشووتر دروستكراوە كە لەرابردوودا دیوارێكی ئەمنی بووە‌و داڕماوە".

فەرماندەیی هێزەكانی ناوچەی دووەمی سنوور لەسەر زاری عەقید ئەنوەر حەمیدی بەڕێوەبەری شانازی بەو دەستكەوتەوە دەكات‌و بە قۆناغێكی گرنگ لە قۆناغەكانی كۆنترۆڵكردنی تەواوی سنووری عێراقی دادەنێت كە زۆر چاوەڕوانیان كردووە، خوازیاریشە ئەم نموونەیە سەركەوتوو بێت تا بتوانن پرۆژەكە بەشێوەی كۆتایی بەدرێژایی پشتێنەی سنووری نێوان عێراق‌و سوریا جێبەجێ بكەن كە تێچووەكەی دەگاتە چوار ملیار دیناری عێراقی.

عەقید ئەنوەر بە "نیقاش"ی وت: "دیوارەكە لە تەواوی پشتێنەی سنووریدا بنیات دەنرێت پاش رەزامەندی لیژنە تایبەتمەندەكان لە وەزارەتی بەرگری‌و فەرماندەیی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی كە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا سەركردایەتی دەكات، ئەویش دوای دیاریكردنی سوودەكانی‌و رادەی كاریگەری لە پاراستنی سنووری عێراقدا".

بنیاتنانی دیوارەكە كات‌و توانایەكی زۆری دەوێت‌و ئەگەر بەكرداری ئەنجام بدرێت‌و وەكو پرۆژەكانی دیكە لە عێراق سستی تێنەكەوێت، رەنگە ببێتە مایەی چارەسەركردنی چەند كێشەیەك كە عێراق لە بواری دزەكردنی تیرۆر بۆ سنوورەكانی بەدەستیانەوە دەناڵێنێت.

بەپەلە