فاروقی مەلا مستەفا لەبارەی كتێبی بیرەوەرییەكانی-یەوە دەدوێت

ڕاپۆرت

01/10/2018‌ 2243 جار خوێندراوه‌ته‌وه

بەدواداچوون و سوپاسێك


دوا بە دوای نووسینەكەی كاك ئەردەڵان عەبدوڵای بەڕێز:
لە ژمارە (٧٦٧١) سێشەممەی رێكەوتی ٢٥/٩/٢٠١٨دا لە رۆژنامەی ئازیزی كوردستانی نوێ لە ژێر ناوی: لە نێوان سیاسەت و بازرگانیدا خوێندنەوەیەك بۆ كتێبی « بیرەوەرییەكانی فاروقی مەلا مستەفا»م خوێندەوە كە نووسەر: ئەردەڵان عەبدوڵلا بڵاوی كردبووەوە.

سەرەتا سوپاسی كاك ئەردەڵان ئەكەم بۆ ئەو هەڵسەنگاندنە بابەتییانەی كە بە كوردییەكی جوان و زمانێكی ناسكی پاراو لێكۆڵینەوەیەكی كورتی لەسەر ئەو بیرەوەرییانەی من نووسیوە، هەندێ بۆچوونی خۆی لەسەر ڕووداوەكان و لایەنە جیاجیاكانی ژیانی منی بۆ خوێنەران خستووەتە ڕوو.

ئەم كتێبە بەشی یەكەمی بیرەوەرییەكانمە و كتێبی دووهەمیشی لە ماوەیەكی نزیكدا بە دووادا دێت كە دیسانەوە بریتی دەبێت لە بیرەوەری شەخسیی خۆم و ڕا دەربڕینیشم لەسەر ڕووداوە سیاسییەكانی وڵاتەكەمان و هەندێك باس و خواس لەسەر كێشە سیاسی و ئابوورییەكان و لاكردنەوەیەكی ڕوون و ئاشكراش بە لای قەیرانی ئابووری ئەم ساڵانەی كوردستان و چەند سوژنێكی تیژیش ئەكەین بەو كارەساتەی كە بەسەر ئەم گەلە زوڵم لێكراوەدا هێنرا بە وشەیەك ناونراوە گەندەڵی و هێنانەوە یادی خوێندەواران لەسەر ئەم وشە كورتكراوەیەی كە زۆر لایەنی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی ئەم كوردستانە و عیڕاقیشی بۆگەن كردووەو خستووەیەتییە گیروگرفتێكی زۆر دژوارەوە پاڵەوانەكانیشی بێ باكانە لەسەر هەمان ڕێگا ئەسپی خۆیان لە هەموو گۆڕەپانێكدا تاو ئەدەن.

كاك ئەردەڵان لەگەڵ هەموو ئەو ستایشە جوانانەیدا بۆ ئەو لایەنانەی لێیان دوواوە لەم كتێبەدا كە جێگای دڵخۆشیمە، لەوەش زیاتر مایەی دڵخۆشیم ئەو سەرنجانەیە كە هەیەتی دەربارەی چەند بۆچوونیكی من.

ئەوەی باوەڕی بە ڕەخنەگرتن و لەوەش زیاتر ڕەخنە لە خۆ گرتنیش نەبێت، ئەكەوێتە هەڵە و دواكەوتووییەوە، بۆیە سوپاسی ئەكەم و یەكە یەكە ڕوونكردنەوەشیان لەسەر ئەدەم.

دەربارەی: بەكورتی باسكردنی ئەزموونی خۆم دەربارەی كارە بازرگانییە سەركەوتووەكانم، كاك ئەردەڵان زۆر باش ئەوەی پێكاوە، بەڵام من ئەو باسانەم بە درێژی لە كتیبی دووهەمدا ئامادەكردووە نەك بۆ بیرەوەریی خۆم بەڵكو بۆ كەسانی تر بە تایبەتی گەنجە هەڵكەوتووەكانمان بۆئەوەی سوود لە ئەزموونێكی سەركەوتووی تاقیكراوە ببینن كە بە ڕێگای پاك و زانیاری دوور لە فروفێڵ و هاوكاری ئەملاوئەولاوە هاتۆتەدی و بە درێژی لایەنی هۆی سەركەوتنەكانی تێدایە.

هەر بۆ نموونە برای خۆشەویستمان ڕاست ئەكات كە سەركەوتووترین كاری من پرۆژەی «ئاسیاسێل»ە بەڵام بە كورتی باسم كردووە.. چونكە دەبێتە بەشیكی گرنگی كتێبی دووهەمم و دەوروبەری ١٠٠ لاپەڕەم لەسەر ئەو كارە نووسیوە.

كاك ئەردەڵان نووسیوێتی لە لاپەڕەی ١٨٨ دا نووسەر دەڵێت:»هەڵوێستی خۆم بە كردار لەگەڵ بیروپلانی كودەتای سەربازییدا بوو وەكو بەشێكی سەرەكیی و دەسپێكردنی شۆڕش هەرچەندە فكری شۆڕشگێڕی تەواو جیاوازە لەگەڵ فكری كودەتاچێتی و پەلاماری سەربازیی، بگرە زۆر دژی یەكتریشن»

من هیچ كاتێك لایەنگری كودەتای ڕووت نەبووم وەك شێوەیەكی ڕێگای شۆڕش و وەرگرتنی دەسەڵات، كە ئەو ساڵانە حیزبی شیوعی لە ناكۆكییەكی فكری و ڕێكخراوەییدا كەوتبوینە موناقەشەی ئەوەی چ ڕێگایەك هەڵببژێرین بۆ ڕاپەڕین و شۆڕش، واتا بۆ ڕوخاندنی فەرمانڕەوایی داپلۆسەری گەلەكەمان، لە چەند هەڵبژاردەیەكی ئەو ڕێڕەوەدا من و زۆر لە هاوڕێیانمان باوەڕمان بەوە هەبوو كە شێوەی تێكۆشانی چەكداری تەنیا ڕێگایە بۆ سەركەوتن.. وە لەو كاتەدا وە پاش ئینقیلابی فاشستییانەی بەعس لە ٨ی شوباتی ١٩٦٣ و هەوڵی لەناوبردنی شیوعی و حیزبەكەشیان و ئەو رووباری خوێنەی ڕشتیان بەوەش نەیانتوانی حیزبی شیوعی و جوڵانەوەی نیشتیمانی و دیموكراسی لەناوببەن.. توانیمان ڕیكخستنەكانی حیزب لە ناو سوپای عێڕاقدا ڕێك بخەینەوە و پەرەی پێ بدەین، ڕای من وە كۆی كادر و ئەندامان و لایەنگرەكانمان لە ڕێكخستنەكانی ناو سوپا بخەینە كار، لە هەمان كاتدا ئەو هاوڕێ رێكخراوە مەدەنییانەی هەمان بوون كە بە ڕێكخستنی «حسین» ناو ئەبرا و ئەوانیش چەكداربوون.. بە هەردوولا هەڵمەتی ڕوخادنی دەسەڵاتی ئەوسا وە بە هاوكاری خۆپیشاندانیكی سەرانسەریی لە بەغدا و هەندێ شاری تردا بەرپا بكەین كە بە هەموویان دەبوون بە ڕاپەڕینێكی شۆڕشگێڕانەو یەكتریان بۆ ئەم مەبەستە تەواو ئەكرد...

بەرەیەكی دیكەی حیزب ڕایان وابوو كە تەنیا بە ڕاپەڕینیكی میللی «انتفاچە شعبیە» دەتوانین فەرمانڕەوایی بڕوخێنین.. كە ئێمە پێمان وابوو زۆر زەحمەتە ئەنجامی هەبێت، بڕوامان بەوە نەبوو كە تەنیا هەر ئینقیلاب بەسە.

نووسەری خۆشەویستمان كاك ئەردەڵان بەردەوام ئەبێت لەسەر سەرنجە بەنرخەكانی و ئەڵێ: لە لایەكی ترەوە نووسەر «مەبەستی منە» زۆر هۆگری عەسكەرییە و لە لاپەڕەی ٢٢١دا دەڵیت: لێرەدا گرنگی سەربازییەتی ئیلزامی دەرئەكەوت كە زۆر پێویستە بۆ هەموو گەنجێك.....تاد»

تێگەیشتن و ئینجا ڕا دەربڕینم بەرامبەر «سەربازێتی ئیلزامی» لەم ڕوانگانەوە هاتووە.
- هەموو وڵاتیكی جیهان بە تایبەتی وڵاتانی جیهانی سێیەم كە پڕە لە كێشە و گیروگرفت، سوپایان ئەوێت بۆ پاراستنی وڵاتەكەیان لە دەستدرێژیی دراوسێ و وڵاتانی تریش.

- بۆ نموونە وڵاتێكی وەكو ئێمەش كە ڕزگاربووین كاتێك كە سوپای عیڕاق لە كوردستان كشایەوە، ئەگەر سوپایەكی نیشتیمانیی یەكگرتوو دابمەزرایە لە ژێر یەك سەركردایەتیی عەسكەریی بە توانادا زۆر بەكەڵك تر و ئەرێنیتر ئەبوو لە بێ سوپایی و هێزەكانی پێشمەرگەی جۆراوجۆری حیزبەكان كە هەر یەكە وەلائی نەك بۆ حیزبەكەی لە زۆر حاڵەتدا بۆ سەركردەی حیزبەكەیەتی بەتەنیا.

وە وەك ئەشبینن گیروگرفتی نا ئاساییشیی بەرپاكردووە لە ڕووی دارایی و حیزبایەتیشەوە بە گشتیی.
یەكێك لە مەرجەكانی دامەزراندنی دەوڵەت بوونی سوپای نیشتیمانییە كە فەرمان تەنیا لە دەوڵەت وەربگرێت.

دەربارەی گرنگیی سەربازێتیی ئیلزامی: ئەوە پێویستە، وە ئەمڕۆ لە كوردستانیشدا زیاتر لە هەموو كاتێك پێویستە ئەو سوپایە هەبێت چونكە: 

- ئەو هەموو پێشمەرگانە لە ژێر سایەی دیسپلینێكی زانستیی سەربازیی هاوچەرخدا یەك ئەگرن.

- سوپا لە جیهاندا بە دوو جۆر دائەمەزرێ: یا سەرباز بە ڕەزامەندی و داوای خۆی ئەچێتە سوپاوە (بە ئیختیاری) یاخود بە شێوازێكی ناچاریی (ئیلزامی) كە بە ئیلزامی هەموو گەنجێك ئەبێت ماوەیەكی دیاریكراو خزمەتی وڵاتەكەی بكات و بیپاریزێت لە ڕێگای بوونی لە سوپادا.

بۆ ئێمە ئیلزامییەكە زۆر پێویستترە وەك لە ئیختیاری چونكە:
- ئەگەر بە ئیختیاری بێت لە زروفی ئەمڕۆی كوردستان و عیڕاقیشدا وە لەبەر بوونی پێشمەرگایەتی و حەشدی شەعبی و خزمەتكردن لە دامو دەزگای حیزبەكاندا كە بۆیان ئاسانترە.. ئەوا گەنگەكانمان ناچنەناو سوپاوە، بگرە زۆربەی لێپرسراوەكانیشیان حەز بەوە ناكەن لەبەر خزمەتی شەخسیان و داراییشیان كە ئێستا بە مۆڵی خۆیان وەری ئەگرن.

- بۆ گەنجانیش زۆر باشە: یەكەم هەست بە یەكسانی ئەكەن لە سایەی یاسا و دەستووری وڵاتەكەیان.
- بوونیشیان لە سوپایەكەی هاوچەرخی پێشكەوتوودا: زۆر باشە بۆ پەروەردەكردنی جەستە و تەندروستییان.
- لە ژێر سایەی سیستمیكی نوێدا فێری دیسپلین (زەبت و ڕەبت)ێكی باش ئەبن.
ئەمە دەبێتە مایەی قبوڵكردن و خۆشحاڵییان كە دەبینن هەموویان لەژێر سایەی نەریت و یاسایەكی یەكگرتووی دوور لە جیاوازیی چینایەتی و نزیكی و خزمایەتی لە فەرماندەكانیاندا مەشق دەكەن و وانەی جیاجیای بە كەڵكی سەربازی دەخوێنن، وە من بەو جۆرەی كاك ئەردەڵان تێی گەیشتووە باسی سوپا ناكەم، بەڵكو باسی سوپایەكی میللی ئەكەم لە ژێر سایەی فەرمانڕەواییەكی دیموكراسیدا و شانازی بە فكری عەسكەرتارییەوە ناكەم نە كۆن و نە بۆ ئێستای كوردستانیش.
لە كۆتاییدا جاریكی تریش زۆر سوپاسی نووسەری خاوەن بیروڕای پێشكەوتوو كاك ئەردەڵان عەبدوڵلا ئەكەم بۆ ئەو هەموو شیكردنەوە و سەرنجانەی كە هیوام وایە نووسەرانی تریش گرنگیی وەها بدەن بە بابەتە فكرییەكان و بە هەموو لایەكمان ڕێگای پێشكەوتنخوازی رۆشنبیری زیاتر ڕووناك و ڕۆشنتر بكەین.