شارپرێس:
تەڤگەری ئازادیی كۆمەڵگەی كوردستان، لە چوارەمین ساڵیادی دامەزراندنیدا، پرۆژەیەكی بۆ چارەسەركردنی كێشە و قەیرانەكانی باشووری كوردستان و عێراق راگەیاند.

چوارشەممە لە هۆڵی ئەكوا پاركی شاری سلێمانی ئاهەنگی پیرۆزبایی چوارەمین ساڵیادی دامەزراندنی تەڤگەری ئازادیی كۆمەڵگەی كوردستان بەڕێوەچوو، لە میانەی ئاهەنگەكەدا تەڤگەری ئازادی پڕۆژەیەكی خستەڕوو بۆ چارەسەركردنی كێشە و قەیرانەكانی  باشووری كوردستان و عێراق.

لە پڕۆژەكەی تەڤگەری ئازادیدا هاتووە: "گەلی كوردیش وەك گەلێكی ژێردەستە زۆرترین قوربانی بەركەوتووە و وەڵاتەكەشی تا دێت زیاتر دەبێتە مەیدانی یەكلاكەرەوە بۆ ململانێی زلھێزەكان. ھەموو داگیركارانی ناوچەكە و ھێزە ھەژموونگەرا جیھانییەكانیش دەخوازن كورد لەم ئاڵوگۆرانەدا وەك سەدەكانی ڕابردوو تەنھا یارییەكانی لەسەر بەرێوەبچێت و نەبێتە كاراكتەر".

تەڤگەری ئازادیی كۆمەڵگەی كوردستان بنەمای ھەموو كێشەكانی باشوری كوردستان و عێراق بۆ "دیموكراتی نەبوون" دەگێڕێتەوە. پێی وایە كە ھەموو كێشەكان تەنیا بە عەقڵیەت، سیاسەت و سیستەمێكی دیموكراتیك چارەسەر دەبن.


دەقی پرۆژەی تەڤگەری ئازادیی كۆمەڵگەی كوردستان

چوارەمین ساڵیادی دامەزراندنی تەڤگەری ئازادیی كۆمەڵگەی كوردستان

بكەینە چارەسەری دیموكراتیانەی قەیرانەكانی باشوری كوردستان و ئێراق

بەبۆنەی چوارەمین ساڵڕۆژی دامەزراندنی تەڤگەری ئازادی كۆمەڵگەی كوردستان كە لە كات‌و ساڵێكی قەیراناوی، شەڕێكی دژوار‌و بارودۆخێكی ناڵەبار لە بواری سیاسی، كۆمەڵایەتی، ئابوری ‌و پاراستنیدا دامەزرا، بەتایبەتیش لە كاتێكدا كە قورسترین شەڕ،  كە شەڕ ‌و ھێرشەكانی ھێزی تیرۆریستی جیھانی داعش بوو وەك بەدیلێك خۆی راگەیاند‌و تا ئەمڕۆ شان بەشانی بەرەی خەڵك ‌و كەسانی خاوەن ھەڵوێست لە ناو تێكۆشانێكی بێ وچانی دیموكراستی دایە. پیرۆزترین پیرۆزبایی لە خۆمان‌و تەواوی ئەندامان‌و لایەنگران‌و دۆستان دەكەین.

لە بەرواری ١٧ ـ ١٠ ـ ٢٠١٤ كە خۆمان راگەیاند وەك تەڤگەری ئازدی، لەگەڵ ھەموو ئەو زەخت‌و فشار‌و ئاستەنگیانەی رووبەروومان بۆتەوەو دەبێتەوە، لە تێكۆشانی دیموكراتی‌و نەتەوەییانەی خۆمان بەردەوامین‌و بەردەوام دەبین، ئەو پرۆژەیەی كە بەم بۆنەیەوە بۆ رای گشتی رادەگەیەنین درێژە پێدەری ئەو تێكۆشانەمانەو دووپاتی دەكەینەوە لەسەر ھێڵی تێكۆشانی دیموكراتیانەو نەتەوەیی بەردەوام دەبین.

لەگەڵ ئەوەی كە تەڤگەرەكەمان لە كاتێكی قەیراناوی‌و قۆناخی ھێرش گەلێكی دژوار بۆ سەر گەلەكەمان دامەزراوەو رووبەرووی ھەموو ئاستەنگیەكان بووینەتەوە، بەڵام وێرای ھەموو ئەوانەیش بێ كەموكورتی نەبووین، بەم ھۆیەشەوە لە بەرامبەر ھەموو لاوازیەكانمان بەرامبەر بە گەلەكەمان رەخنەداینی خۆمان دەدەین‌و بەڵێن دەدەین لە داھاتوودا لاوازیەكانمان دەست لەناو دەستی ئێوە تێبپەرێنین. 

رۆژ بە رۆژ قەیران و ململانێ و شەڕ لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و كوردستان بەتایبەتی پەرەدەسێنێت، ئەم جەنگە كە سێھەمین جەنگی جیھانە لە ئەنجامی زھنیەتی ھەژمونگەرایی زلھێزانی جیھانی و دەوڵەتە پەرژەوەندی پەرست و دەسەڵاتخوازەكانی ناوچەكە بەڕێوەدەچێت كە دەیانەوێ جارێكی تر ناوچەكە و جیھان بەگوێرەی بەرژەوەندیەكانی خۆیان دیزاین بكەنەوە، لە ئەنجامی ئەم جەنگە سەپێنراوەدا تا ئێستا سەدان ھەزار خەڵكی بێتاوان بونەتە قوربانی، گەلی كوردیش وەك گەلێكی ژێردەستە زۆرترین قوربانی بەردەكەوێت و وڵاتەكەشی تا دێت زیاتر دەبێتە مەیدانی یەكلاكەرەوە بۆ ململانێی زلھێزەكان، ھەموو داگیركارانی ناوچەكە و ھێزە ھەژموونگەرا جیھانیەكانیش دەخوازن كورد لەم ئاڵوگۆرانەدا وەك سەدەكانی ڕابردوو تەنھا یاریەكانی لەسەر بەرێوەبچێت و نەبێتە كاراكتەر. 

لەم ٢٧ ساڵەی حوكمڕانیدا لە  دوای راپەرینە مەزنەكەوە تا دەگاتە روخاندنی رژێمی بەعس لە ساڵی ٢٠٠٣ و دواتریش لە شەڕی دژ بە چەتەكانی داعشدا كە پێشمەرگە ‌و گەریلا توانیان رۆڵَیكی سەرەكی بگێڕن لە ڕوبەڕوبونەوەیاندا، ئەم دەرفەتانە و چەندین دەرفەتی تر كە بە تێكۆشانێكی بێوچانی گەلەكەمان و قوربانیدانی مەزن و خوێنی ھەزاران شەھید بەرھەمھات لەدەستدران. تەنھا شتێك كە دەسەڵاتدارانی باشوور بۆیان گرنگ بوو پاوانخوازی ھێزە دەسەڵاتدارەكان و بەردەوام پشتكردنە گەلەكەمان و سەركوتكاری لەبەرامبەریاندا بووە، لەلایەكی تریش دەست تێكەڵكردنی بەردەوامیان لەگەڵ دوژمن و تەسلیمكردنی خاك و سەروەت و سامانی وڵات بە داگیركاران و كەوتنە دوای پلانەكانیان بووە.

وێرای ٢٧ ساڵ تێپەرین‌و لەدەستدانی بەشێكی زۆر لە دەستكەوتەكان، لەوەیش گرنگتر لەدەستدانی گەلێك دەرفەت كە ھاتونەتە پێش، لەپاڵ ئەمانەیشدا بونی ھێزێكی گەل، كە لە ھەر كات‌و ساتێك لە بەرامبەر ھەموو ئەو سیاسەتانەی لە سەری بەڕێوە براوە، بەڵام گرێدراوە بە خاك‌و ھێشتاش كۆڵنادات‌و لەسەر پێیە، لە گەڵ ئەنجامدانی چەندین خوڵی ھەڵبژاردنی بێ ئەنجام بۆ دیموكراتیزەكردنی سیستەم، ھێشتاش بە ئومێدەو دەچێتە سەر سندوقەكانی دەنگدان، بەڵام دواجاریش‌و دوا خولی ھەڵبژاردنەكان پەرلەمانی ھەرێمی كوردستان بوو لە ٣٠ ـ ٩ ـ ٢٠١٨ ئەنجامدران دیسانەوە بەھۆی نەبونی زیھنیەت ‌و سیستەمێكی دیموكراتیانە نەبوون بە چارەسەری‌و قەیران‌و كێشەو ململانێكان تەنیا لە پێناو بەرژەوەندی‌و دەسەڵات بەردەوامن. 

بنەمای ھەموو كێشەكانی باشووری كوردستان دیموكراتی نەبوونە. بۆیە ھەموو كێشەكان تەنیا بە زیھنییەت، سیاسەت و سیستەمێكی دیموكراتی چارەسەر دەبێت. لەم سۆنگەیەوە ھەروەك لە سەرەتای دامەزراندنمانەوە لە بەرامبەر قەیران‌و ئالۆزیەكان وەك بەدیلێك خۆمان راگەیاند، لە ئێستایشدا بەم پرۆژەیە جارێكی تر جەخت لەسەر ھێڵی تێكۆشانمان بۆچارەسەریەكان بە پرۆژە دەكەینەوەو ئەم پرۆژەیە پێشكەش بە رای گشتی دەكەین.

ــ تەوەری یەكەم: پرسی سیاسی:

١ ـ ھەرچی زووە كۆمیتەیەك پێكبھێنرێت لە خەڵكی شارەزا، بێ لایەن، رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی و نوێنەری لایەنە سیاسیەكان، بۆ نوسینەوەی رەشنوسێكی دەستور بۆ ھەرێمی كوردستان كە یەكانگیر بێت لەگەڵ یاسا‌و پرەنسیپە دیموكراتیەكان بۆ تێپەڕاندنی ھەموو كێشەو قەیرانەكان.

٢ـ لە پێناو سەرەڕاستكردنەوەی ئەركی ھەر سێ دەسەڵاتەكەی جێبەجێكار، یاسادانان‌و دادگا، كە بەھۆی بەجێنەھێنانی ئەركی راستەقینەیان بوون بە دەسەڵاتی حزبی‌و ئەمەش بۆتە ھۆكارێكی ھەرە سەرەكی بۆ تێكدانی سیستەمی ھەرێمی كوردستان، بە ئەركی راستەقینەی خۆیان ھەڵسن.

٣ـ پەیوەندیەكانی نێوان ھەرێم عێراق ئاسایی بكرێنەوە، نوێنەرانی كورد لە بەغدا دوور لە بەرژەوەندی حزبی  بە ئەركی نەتەوەیی ‌و نیشتمانی ھەڵسن بۆ بونیادنانی ئێراقێكی دیموكراتی‌و فیدراڵی‌و چەسپاندنی مافە دیموكراتیەكانی گەلی كورد.

٤ـ پەیوەندیەكانی ھەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی ھەرێمی ‌و نێودەوڵەتی سەرەڕاست بكرێنەوەو لە پێناو بەرژەوەندی ھەرێمی كوردستان و دۆزی گەلی كورد بێت.

٥ـ ناوچە كێشە لەسەرەكان كە لە رابردوو نە حكومەتی عێراق و نە حكومەتی ھەرێم نەیانتوانی كێشەكانیان چارەسەر بكەن، بۆیە دەبێت لە رووی ئیداری، ئابوری و ئەمنیەوە خۆیان خاوەن رۆڵ بن ‌و ئیدارەی خۆیان بكەن، بەتایبەتیش بەزووترین كات ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگا لە كەركوك ئەنجام بدرێت. 

٦ ـ سەرچاوەی سیاسەتی نادیموكراتیانە بە بنەمانەگرتن‌و بەشدارینەكردنی ژنە بە شێوەیەكی ھاوسەنگ‌و پێشەنگ، ئێمە لەو باوەڕەداین بە پێچەوانەی ئەو سیستەمەی ئێستا ھەیە كە ژنی پەراوێز خستوەو ھیچ پلان‌و بەرنامەیەك بۆ تێپەڕاندنی ئەم رەوشە نابینرێت، بۆ ئەمەش پێویستە ئیرادەی ژن لە كایەی سیاسی‌و تەواوی كایەكانی تر بە بنەما بگیردرێت‌و ئەمەش لە دەستوردا بەجێ بكرێت‌و لە كرداردا جێبەجێ بكرێت. 

ــ تەوەری دووەم: پرسی ئیداری: 

١ـ پێویستە سیستەمی ھەرێم سیستەمێكی پەرلەمانی دیموكراتی بێت. 

٢ـ سیستەمی پارێزگاكان سیستەمێكی لامەركەزی بێت و دەسەڵاتی زیاتر بدرێت بە ئەنجومەن و شارەوانیەكان، بۆ ئەوەی بتوانن خزمەتی زیاتر بە ھاوڵاتیان بكەن. ھەروەھا بۆ نەھێشتنی رۆتینیات‌و بیرۆكراتی ئەم سیستەمە شۆڕبكرێتەوە بۆ قەزا‌و ناعیەكان.

٣ ـ بۆ نەھێشتن و بنبڕكردنی گەندەڵی، دەستەی دەستپاكی لە خەڵكانی پسپۆر‌و شارەزا‌و بێ لایەن‌و دیموكرات بن، دادگاش ئەو دۆسیانە یەكلا بكاتەوە. 

٤ ـ رێكخستنەوەی ھێزە ئەمنیەكان (پێشمەرگە، پۆلیس، ئاسایش‌و دەزگا ھەواڵگریەكان)‌و دەرخستنیان لە ژێر ھەژمونی حزبی‌و شەخسی‌و كردنیان بە دامەزراوەی نیشتمانی. بە مەرجێك لە لایەن خەڵكانی سەربەخۆ‌و شارەزاوە سەرپەرشتی بكرێن. 

٥ـ دامەزراندنی ھەر چەشنە سیستەمێكی دیموكراتی، مەرجی سەرەكی‌و تەواوكەر گرنگیدان بە رۆڵی ژن، باوەڕی دان بە ژن، كراوە ھێشتنەوەی دەستی ژن بۆ سیستەمی بەڕێوەبەرێتیە. بۆیە ئێمە لەو باوەڕەداین كە لە ھەموو دام‌و دەزگا، یاسا‌و بەڕێوەبردن‌و بونیادنانی ھەرجۆرە گۆڕەنگاریەك پێویستە پێگەی تایبەت بۆ ژن دابنرێت‌و بە شێوازێكی ھاوسەنگ ژن لە ئیدارەكردنی سیستەمدا خاوەن رۆڵ بێت. 

ـ تەوەری سێھەم:  پرسی ئابوری: 

١ـ پێك ھێنانی دەستەیەكی شارەزا بۆ سەرپەرشتنی كردنی سامانە سروشتیەكان بۆ دەرھێنان، فرۆشتن‌و ئاشكراكردنی داھاتەكەی بە شێوەیەكی شەفاف. 

٢ـ ھەڵوەشانەوەی یاسای پاشەكەوتی موچە، رێكخستنەوەی دابەشكردنی موچە لە ھەموو ئاست‌و شوێنەكاندا بە گوێرەی ماف‌و ئەركەكان. بە پێوانی رەنج‌و پێویستیەكان نەك بە پێوانی پۆست‌و دەسەڵات. 

٣ـ بەرامبەر بە ھاورەدەكردنی بەرھەمی دەرەكی، بونیادنانەوەو بوژاندنەوەی بەرھەمی خۆماڵی لە كشتوكاڵ، ئاژەڵداری‌و پشەسازی، دابنیكردنی پێداویستیەكان‌و ھاوكاریكردنی خاوەن بەھرەكان لەم بوارانەدا.

ــ تەوەرەی چوارەم: پرسی كۆمەڵایەتی:

١ـ لەبەرامبەر ئەو پرسە كۆمەڵایەتیانەی كۆمەڵگە پێوەی دەناڵێنێت (ژن كوشتن ، بڵاوبونەوەی ماددەی ھۆشبەر، خراپ كردنی كەلتور فەرھەنگ، كۆچكردنی گەنجان و ھاوڵاتیان بۆ دەرەوەی وڵات، ئێمە چارەسەری لە ھۆشیار كردنەوەی كۆمەڵگەدا دەبینین ئەویش لە ڕێگەی دامەزراندنی كۆمەڵێك ئەكادیمیای ھۆشیاری فكری، سیاسی، كەلتوری و ژینگەیی و پێگەیاندنی تاكی ھۆشیار لە تەواوی چینەكانی كۆمەڵگە، پێشخستنی بیری مرۆڤدۆستی و دیموكراتی و خزاندنیە نێو فەرھەنگی خوێندنگاكان و ڕاگەیاندن و دامودەزگا پەیوەندیدارەكان.

٢ـ لەڕێگەی تێكۆشانی دیموكراتی جەماوەری زەخت و فشاری زیاتر دروستبكەین لەسەر دەسەڵات و لایەنە پەیوەندیدارەكان بۆ ڕێگەگرتن لەو باروودۆخەی كۆمەڵگەی تێدایە.

بۆتێپەڕاندنی ئەوبارودۆخەی باشووری كوردستانی تێیدایە، لەو قەیرانانەی كەلە ھەموو ڕویەكەوە ڕووبەڕومان بوەتەوە، داوادەكەین لەسەرجەم لایەنە سیاسیەكان و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و كەسایەتی و سەرجەم چین و توێژەكانی كۆمەڵگە، پێكەوە بەرەیەكی دیموكراتی دروستبكەین بۆ چارەسەری‌و تێپەراندنی ئەم قۆناخە.
ە.م