شارپرێس: تایبەت
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
وا دەردەكەوێت، كە هەڵبژاردنەكەی مانگی مایۆی 2018 پەرلەمانی عێراق خراپ بوو بێت ، كەچی ئەو حكومەتەی لێیكەوتەوە ، لەوە باشتر بێت، كە چاوەڕێ دەكرا.
دوای 4 مانگ لە كێشمەكێشمی سیاسی دوای پڕۆسەی هەڵبژارنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ، هێڵە گشتییەكانی حكومەتە تازەكەی عێراق پێكهاتن و ئاشكرا بوون.
ئێستا عێراقییەكان زۆر بە گەشبینییەوە لەو حكومەتە دەڕوانن و هیوایان لەسەر هەڵچنیوە. پارتە سیاسییەكان بەرهەم ساڵحیان بە سەرۆك كۆماری تازەی عێراق هەڵبژارد. ئەویش یەكسەر عادل عەبدول مەهدی قورس و سەنگینی ڕاسپارد بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەتی ئایندەی عێراق.
بەرهەم ساڵح وەك سیاسییەك بەوە ناسراوە، كە سەركردەیەكی دینامیكییە ، خاوەن بیر و هزرێكی داهێنەرانەیە ، خاوەن ئەقڵێكی كراوە و دیدگا و ئاراستەیەكی چاكسازییە ، هەڵگری بەیداغی دیموكراسی و دەستپاكی و دابینكردنی هەل و دەرفەتە ئابوورییەكانە.
عەبدول مەهدیش بەوە ناسراوە، كە كەسایەتییەكی دەوڵەتمەداری داڕژاوی واقعبینی میانەڕەووەو هەموو عیراقییەكانیش ڕێزی لێدەگرن، هەڵبژاردنی ئەم دووانە كارێكی دەگمەنە لەوڵاتێكی هەنجڕهەنجڕكراودا.
ئەوەی زیاتر جێگەی دلخۆشییە ئەوەیە، كە كێبڕكێكارەكانیان شایستەی ڕیزلێگرتنن؛ بەرهەم ساڵح لە فۆاد حسینی بردەوە كە ناسراوە بە دانایی و توانستی لە گەیشتن بە چارەسەری مامناوەندەكان. عەبدول مەهدیش لە مستەفا كازمی بردووە، كە سەرۆكی دەزگای هەواڵگری عێراقییە و پسپۆڕ و پیشەگەریشە ، دانانی مستەفا كازمی لەو پۆستە ، سەریەشەیەكی گەورەی بۆ عەبادی دروستكردبوو.
سەرەڕای ئەو ساختەكاری و فرتوفێڵەی هەڵبژاردنەكانی مانكی 5 ی ئەمساڵی پەرلەمانی عێراق بەخۆیەوە بینی ، بەڵام لە كۆتاییدا ئەبێت ئومێد و هیوا بە ئایندە لە دڵی عێراقییەكان زیندوو بكاتەوە. حكومەتێك كە بەرهەم ساڵح و عادل عەبدول مەهدی و محمد حەلبوسی پێكیدێنن ، لەوانەیە زۆر لەو حكومەتە باشتر بێت كە لە مانگی مایۆی ڕابردوودا لە خەیاڵی هەر كەسێكدا لە هاتووچۆدا بوو.
سەرباری ئەوەی حكومەتەكەی ئایندە جێگەی دڵخۆشییە ، بەڵام هێشتا دوو كۆمەڵە گرفتی لەبەردەمن.
یەكەم : عیراقییەكان بێزاربوون لە نالێوەشاوەیی و زبری و گەندەڵی حكومەتە یەك لە دوای یەكەكانی پێشوویان. هێشتا ئابووری ووڵات گیانەڵایەتی و حكومەتیش نەیتوانیووە هیچ شتێكی ئەوتۆ بكات بۆ بەرەنگاربوونەوه. خۆپێشاندانەكانیش سەرتاسەری باشووری عێراقی گرتۆتەوە كە لەوانەیە ببێتە هۆی شۆڕش یان شەڕێكی ناوخۆی دیكە.
هەتا حكومەتە نیازپاكەكانیش – وەك عەبادی - نەیانتوانی مامەڵەیەكی باش لەگەڵ ئەو گرفتانەدا بكەن. لە داگیركردنی ئەمریكاوە ، عێراق لەلایەن چەند حكومەتێكی یەكیەتی نیشتمانی سەراپاگیری زێدەڕەوەوە بەڕێوەدەبرێت كە وەزارەتەكان لەناوخۆیاندا دابەش دەكەن و دواتریش بە گوێرەی سیستەمی كەسكەسێنە سامانی نەوتی ووڵات لەناو خۆیاندا تەخشان و پەخشان دەكەن. ئەوان كە هیچ هاندەرێكیان نییە بۆ كاركردن ، كوا پاڵنەرێكیان دەبێت بۆ گۆڕانكاری و چاككردنی سیستەم. هەر لایەنێك لە لایەنەكان ڕاستەوخۆ سوودمەندی دۆخەكەیە ، بۆیە ئارەزووی چاككردنیشی ناكەن. ئەوان دژی هەر كۆششێكن بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و دانانی كەسە شیاوەكان.
دۆخەكە تەنها پێویستی بە سەرۆك وەزیرێكی بەهێزە كە حزبەكان تێپەرێنیت و توانای ئەوەشی هەبێت سوودلە هەر هەلێك وەربگرێت بۆ چاكسازی. هەرچەندە عەبدول مەهدیش وەك ئەوانەی پێش خۆی بەرئەنجامی چارەسەرێكی مامناوەند بوو ، بەڵام بەدڵنیاییەوە سەرۆكایەتی حكومەتی یەكیەتی نیشتمانی دەكات. هیچ پارتێك لە سەرۆك وەزیری تازە سوودمەند نابێت كە لە هەوڵی ئەنجامدانی چاكسازی ڕاستەقینەدایە ، سیاسییەكانیش دووبارە لە هەوڵی و پەرۆشی پاراستنی تۆڕەكانی كەسكەسێنەدا دەبن لە ناو حكومەتی ئایندەی عێراقدا.
دووەم : گرفتی دووەم ئێرانە ، یان وورتر بڵێین سیاسەتی ئیدارەی تڕامپە لەمەر ئێران. میتۆدی تازەی ئیدارەی واشنتۆن فشاری ئابووری دژوار دەخاتەسەر واشنتۆن. تا ڕادەیەكی زۆریش ئەو ئیدارەیە ئەوەیان فەرامۆش كردووە كە عێراق تاكە دەرەچەی هەناسەدانی ئێرانە لەژێر سایەی ئەو سزایانەی بەسەریدا سەپاون. بۆیە تا فشاری ئابووری سەر ئێران زیارت بێت ، تاران پێویستی زیاتری بە عێراق دەبێت لە بواری بازرگانی و ئاڵوگۆری نامەشروعی دروای دەگمەدا و كردەی قاچاخیدا.
لەبەر ئەم هۆیەی سەرەوە ، تاران بەغدایەكی لاواز و گەندەلی گەرەكە. حكومەتێكی چاكسازی بەهێز دەتوانی ئەو گەمەیەی ئێران بوەستێنێت. جا لەبەر ئەو هۆیە دەبێت سیاسەتی فشارخستنەسەر ئێران هاوشان بێت لەگەڵ كۆششكردنی بێ پایانی پاڵپشتیكردنی عێراق. بەڵام ئیدارەی تڕەمپ زۆر بە توندی دژی ئەو سیاسەتی ئاسانكارییەی عێراقە لە بەرامبەر ئێراندا. دەی كەواتە دۆخەكە چی پێویستە؟
هێشتنەوەی 5000 بۆ 10000 سەربازی ئەمەریكی لە عێراق بۆ دڵنەواییدان بە عێراقییەكان كە هیچ كەسێك – بە حكومەتی عێراق و هێزەكانی حەشدی شەعبی كە ئێران پاڵپشتییان دەكات – ناتوانێت لە پێناو پەرەپێدانی ئەجێندای سیایی خۆی توندوتیژی بەكاربهێنێت.
وابەستەبوون بە یارەمەتیدانی ئابوروییەوە كە واباشە بۆ ماوەی 5 ساڵ لە ملیارێك بۆ 2 ملیار دۆلاری ساڵانە بێت. ئەگەر ئەو بڕە پارەیە بخەینە بەردەست سرۆك وەزیرانی عێراق ئەوا ئەو بڕەپارەیە یارمەتیدەر دەبێت بۆ زاڵ بوون بەسەر گەندەڵی و بیرۆكراتی خاوخلیچكییەی لە ئارادان. ئەمەش یارمەتیدەری دەبێت بۆ پەیداكردنی پشتیوانی لە رێگەی بەدەستهێنانی سوودی ئابووری مەشروع.
كاركردن لەگەڵ بەغدا بۆ دیاریكردنی پڕۆژەی جۆراوجۆر بۆ ماوەی دوو ساڵی ئاینده بۆ چارەسەركردنی ئەو ستەماكارییە باوانەی لە ئارادان. زۆر گرنگە بۆ گەلی عێراقی بسەلمێنین كە حكومەتە تازەكە لە بەدبەختی و چارەڕەشی میللەت تێدەگات و لە هەوڵی چاككردنی ژیانیاندایە. ئەمە تاكە رێگەی باوەرهێنانە بە دەنگدەران كە حكومەت شایستەی ئەوەیە كاتی زیاتری پێ بدرێت بۆ چاكسازی قوڵتر كە بەدەور و خوڵی بیرۆكراسییەت و ئابووری عیراقدا بخولێنەوە.
لە داگیركاری عیراقەوە لە ساڵی 2003 ، ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا بە جار لەدوای جار سەركەوتنی گەورەی سەربازی بەدەستهێناوە ، كەچی دواتر فڕیداونەوە ئەولاوە و بەرهەمەكەی نەچنیونەوە بەوەی پاڵپشتی ئابووری و سیاسی پێویستی پێشكەش بە حكومەتی عێراق نەكردووە بۆ چارەسەركردنی پرسەكانی ئاشتی لەو ووڵاتەدا. ئێستاش عێراق دیسانەوە لە لێواری لەناوچوونێكی دیكەدایە. پرۆسە سیاسییەكەی عێراق بەشێوەیەكی سەرسامكەرانە سەركردایەتییەكی بەرهەمهێناوە كە هەوڵی ئەوە دەدات ووڵات بخاتەسەر شاڕێگە ڕاستەقینەكەی خۆی. ئەمە باشترین هەلێكە بۆ دەربازكردنی عێراق لە تەنگژەكانی ، هەلێكیشە بۆ پاراستنی ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا لە دووبارە دەستتێوەردانێكی دیكەی گرانبەها كە باجەكەی قورس دەبێت. عێراقییەكانیش بێ ئەمەریكا ئەو كارەیان پێ ناكرێت.
سەرچاوەیە: ۆوڵ ستریت جۆڕناڵ