شارپرێس: تایبەت
ئامادەكردن: لوقمان حاجی قادر
پنتاگۆن (وەزارەتی بەرگری ئەمەریكا) نیگەرانی خۆی دەربڕی سەبارەت بەو توانایانەی ‌ ڕوسیا هەنی ، ئەمیڕاڵ (جیمس فۆگۆ) ی سەركردەی هێزه دەریاییە‌كانی ئەمەریكا لە ئەوروپا ، بە ڕۆژنامەنووسانی ڕاگەیاند : (( ڕوسیا توانستی وای هەیە كە منی خستۆتە دڵەڕاوكێوە)).

وتیشی كە هێزە ژێردەریاییە ڕوسییەكان یەكێكن لەو توانستانە.

ڕۆژنامەی (زە ناشیونال ئنتریست) ی ئەمەریكی باسی لەوە‌ كردووه كە‌ :‌ ئەوەی سەركردایەتی سەربازی ئەمەریكای خستۆتەوە دڵەڕاوكێوە‌ ژێردەریا ڕوسییەكانن كە توانستی هەڵگرتنی ڕۆكێتی وایان هەیە كە مەوداكەیان دەگاتە‌ ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا.

سەركردایەتی سەربازی ئەمەریكا پێی وایە ڕوسیا لەسەر زەوی كەشتییەكی جەنگی وای نییە كە بتوانێت ملبەملەی كەشتییەكانی كەشتیگەلی ئەمەریكا بكات بە تایبەتیش فڕۆكەهەڵگرەكان.

بەڵام ئەمەریكییەكان ئەوە باش دەزانن كە ئەم پرسە بۆ ژێر زەوی وا دەرناچێت ، ئەمەش‌ بە هۆی بوونی ئەو ژێردەریایە ڕوسییانەی كە لەژێر دەریا خۆیان مەڵاس داوە و مەترسیش بۆسەر هەموو ئەمریكا و گەشتیگەلەكەی و هاوپەیمانی باكوری ئەتڵەتیسی دروست دەكات كە ئەمەریكا سەركردایەتی دەكات.

هەر بە گوێرەی قسەكانی سەركردەی دەریایی ئەمەریكا لە ئەوروپا ، لەو ژێردەریا ڕوسییانە كە مایەی دڵەڕاوكێی ئەمەریكان‌ ، ژێردەریاكانی ((دولگوڕوكی)  و ((سفیرۆدفینسك))  و ژێردەریا تازەكانی جۆری ((كیلو)) كە هەڵگری ڕۆكێتێكە بەناوی (كالبیر) و‌ دەشتوانی لە دەریاكانی قەزوین و بەڵتیق یان دەریاكانی جەمسەری باكور یان باكوری ئەتڵەسی یان دەریای سپی و دەریای سوورەوە ، هێرش بكەنە‌ سەر هەر پایتەختێكی ئەوروپی.

بە گویرەی قسەمانی ژەنەڕاڵ ( لۆری ڕۆبنسۆن) ی سەركردەی سەركردایەتی سەربازی باكوری هێزە چەكدارەكانی ئەمەریكا ، ڕوسیا ڕۆكێتی تازەی بەرهەمهێناون‌ كە هەڕەشەن بۆسەر ئەمەریكای باكور. ئەم قسانەی ناوبراو لە میانەی دانیشتنێكدا بوو لە باڵەخانەی كۆنگرێسی ئەمەریكا.

هەر به گویرەی قسەكانی سەركردایەتی سەربازی ئەمەریكا ، ڕوسیا بەردەوامە لە نوێكردنەوەی ژێردەریا و بۆمبهاوێژە ستراتیژییەكانی و ئەمەش هەڕەشەیە بۆسەر ئەمەریكا.

پێگەی Global Firepower كە تایبەتمەندە بە بواری سوپا جیهانییەكان نووسیوویەتی كە سوپای ئەمەریكا باڵادەستییەكی گەورەی بەسەر ڕوسیا و چینی نەیاریدا هەیە. پێگەكە لێكۆڵینەوەی  لە 50  فاكتەر كردووە بۆ دیاریكرنی بەهێزترین سوپای جیهان و له مەشیاندا ‌پشتی بە كۆمەڵێك پێودانگ بەستووە‌: (( بودجەی سەربازی ، ژمارەی سەرباز ، ژمارەی چەك... هتد. سوپای ڕوسیاشی بە پلەی دووەم داناوە لە دوای ئەمەریكا و سوپای چینیش لە پلەی سێیەمدایە.

هەر‌ بە پێی ڕاپۆرتە ئاماژەبۆكراوەكە ، هەردوو سوپای ئەمەریكا و چین لە ڕووی بودجەوە سەربازییەوە چەندەها جار لە سوپای ڕوسیا بەهێزترن ؛ بودجەی ئەمەریكا 580 ملیار دۆلارە ، هی چینیش 161 ملیار دۆلارە ، ڕوسیا كەمترین بودجەی سەربازی هەیە كە دەگاتە 50 ملیار دۆلار.

ژمارەی سەربازانی ڕوسیا لە هی ئەمەریكا و چین كەمترە ، فڕۆكە هەڵگرەكانی ئەمریكا ژماریان 20 دانەن‌ و  ڕوسیاش تەنها یەك فڕۆكەهەڵگری هەیە بەناوی ((ئەمیڕال كۆزینیتسۆڤ)). 

دەی كەواتە بۆچی ڕوسیا وەك دووەم هێزی سەربازی جیهانی وەسف كراوە ؟ ئایا لەبەر  توانستە ئەتۆمییەكەیەتی ؟

ناتوانین ووڵامی ئەو پرسیارە بدەینەوە لە رێگەی ئەم شیكردنەوەی كردمان ، هەندێك توێژینەوەش  دەڵێن ووڵاتەكەی مام سام (ئەمەریكا)  ئەگەر لە یەكاتدا شەڕ لەگەڵ چین و ڕوسیاش كات ، ئەوجاریش دەتوانی لە ماوەی تەنها 6 كاژێردا ژێرخانی ئابووری ڕوسیا وێران بكات بە هۆی ئەو 4000 ئامێری‌ سەربازی شەڕكەری تەكنیك بەرزەوە.

لەمڕۆدا شارەزایان بۆچوونیان سەبارەت بە توانستی سەربازی ڕوسیا گۆراوە ، شارەزا ئەمریكییەكانیش ڕاپۆرتێكیان سەبارەت بە پەرەسەندنی پەیوەندی نێوان وورچە روسییەكە و ئەژدیها چینییەكە پێشكەش بە كۆنگرێسی كردووە و نیگەرانیی خۆشیان نەشاردۆتەوە سەبارەت بە هاوكاری سەربازی نێوان چین و ڕوسیا كە یەكەمیان سوود لە تەكنەلۆژیای دووەم وەردەگرێت بۆ بەهێزكردنی توانا سەربازییەكانی. لێرەشەوە هەندێك لە هۆكارەكانی ڕاگەیاندی ڕۆژئاوا سوپای ڕوسیایان وەك بەهێزترین سوپای جیهان ناوزەد كرد ، چونكە ئەو چەكانەی ڕوسیا دروستیكردوون كە خێراییان لە خیرایی دەنگ زیاترە ، باڵادەستی سەربازی كرملین بەسەر واشنتۆنی نەیاریدا دەسە‌لمێنن.

ئەمەریكا بۆخۆشی ئابڕوومەندی چەكەكانی خۆی خستە ژێر پرسیارەوە كاتێك بە 59 ڕۆكێتی جۆری ((تۆماهۆك)) بنكەی ((شوعەیرات)) ی ئاسمانی سەربازی سوریای بۆردومان كرد و لە وێرانكردنیشدا سەركەووتوو نەبوو ، بۆیە هەر لە دوای ڕۆژێك لە بۆردومانەكە ، جوڵەی ئاسمانی فڕۆكە سورییەكان لەو بنەكەیەوە دەستی پێكردەووە. 

لێرەدا پرسیارەكە ئەوەیە (( چۆن سوپایەك بە بەهێزترین سوپای جیهانی دادەندرێت كە بە 59 ڕۆكێتی باڵادار هێرش بكاتە سەر بنكەیەك و تەنها و تەنهاش 6 فڕۆكە و باڵەخانەی چێشتخانەی بنكەكە  تێكبشكێنێت  و نەتوانی ڕاڕەووی نیشتنەوە و هەستانی فڕۆكەكان و هۆڵی ڕاوەستانیان و كۆگای چەك و تەقەمەنیان تێك بشكێنێت)).

لەولاشەوە ڕوسیا تەنها بە 4 ڕۆكیتی باڵدار حەشارگە و كۆگای چەك و ئامێرەكانی شەڕكردنی تیرۆرستانی تێكشكاند. 

چۆن شیكردنەوە بۆ ترسی ئەفسەرانی سوپای ئەمەریكا بكەین لە بەرامبەر ڕۆكێتەكانی ((تسیرۆكۆن ، تسارمات ، ساكانا)) كە بە شەیتانە ڕووسییەكان وەسف دەكرێن و توانستی ئەوەشیان هەیە لە هەموو شوێنێكی سەر ئەم گۆی زەوییەوە بە دوو جەمسەرەكەی زەویشەوە (جەمسەری باكور و جەمسەری باشوور) ئامانجەكانیان بپێكن. دیارە كە ئەوە بەڵگەیە لەسەر باڵادەستی چەندجارەی چەكەكانی سوپای ڕوسیا بەسەر ئەمەریكاوە ،  سەرباری ئەوەش كە بودجەی سوپای ڕوسیا دەئەوەندە لە بودجەی سوپای ئەمەریكا كەمترە.‌ دەی كەواتە بۆچی پێگەی ئەلەكترۆنی Global Firepower سوپای ئەمەریكای بە بەهێزترین سوپا داوەتە قەڵەم ، لە كاتێكدا شارەزا و ئەفسەرە ڕۆژئاواییەكان دان بە باڵادەستی ڕوسیادا دەنێن بەسەر ئەمەریكاوە لە بواری دروستكردنی ئەو چەكانەی خێراییان لە خیرایی دەنگ زیاترە.

ژەنەڕاڵ جۆن مۆڕای كە بەرپرسی چەكە تازەكراوەكانی ‌پنتاگۆنە دەڵێت : ((چەكە ڕوسییەكان لە ڕووی مەوداوە لە چەكە ئەمەریكییە هاوتاكانیان بەهێزترن)). ڕۆژنامەی Business Insider  لەسەر زاری (مۆڕای) ڕایگەیاندووە كە ڕوسیا و چین لە زۆر حاڵەتدا چەچكەكانیان لە ڕووی مەوداوە لە زۆرێك لە چەكەكانی ئێمە بەهیزترن. مۆڕای دەشڵێت مۆسكۆ سەركەوتنی گەورەی بەدەستهێناوە كە جێگەی نیگەرانی ئێمەیە. ئەو ژەنەڕاڵە باسی لەو توێژینەوە ئەزمونگەراییانەش كردووە كە ڕوسیا و چین  كردوویانن‌ بە مەبەستی جێگیركردنی ڕۆكێتی ((زەمین بە زەمین)) بۆ تێكشكاندنی فڕۆكە پشتیوانەكانی فڕۆكەی جۆری (F-35). مۆڕای دەشڵێت كە مەودای تۆپە دوورهاوێژەكانی ڕوسیا لەوەی ئێمە زیاترە. روونیشیكردۆتەوە‌ كە ستراتیژییە بەرگرییە ‌تازەكەی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریكا گرنگی زۆری بە بەرەنگاربوونەوەی دەوڵەتان داوە كە پێشتر گرنگی بە یاخیبووەكان دەدا.

میدیاكانیش پێشتر ڕایان گەیاندبوو كە سەركردایەتی پڕۆسە تایبەتییەكانی پنتاگۆن ئۆفەری پێشكەش بە چەند كۆمپانیایەك كردووە بۆ ئاشكراكردن و چاكتركردنی تەكنەلۆژیای چەكی كلاشینكۆف و ئۆتیۆس و كۆپێكردنەوەیان. گۆڤاری National Interest بە دووریشی نەزانیووە كە ئەو دوو چەكە ڕەشاشە‌ ڕووسیە تەنها سەرتایەك بێت بۆ هەوڵەكانی ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا بۆ دەستخستنی چەكی بیانی.

لە تویژینەوەیەكی چەند بەرپرسێكی پیشووی هەواڵگری ئەمەریكا و هێزە تایبەتەكانی ئەمەریكا هاتووە كە ئەو داهێنانەی ڕوسیا لەم دواییانەدا‌ لە بواری چەكە كۆمەڵكوژەكاندا كردوویەتی زۆر لەو چەكانە بەهێزترە كە ئەمەریكا و دەوڵەتانی دیكە هەیانە.

ئاژانسی ((خەبرنی) ئوردونیش لە زاری شارەزا ئەمەریكییەكانەوە دەڵێت كە داهێنانە تازەكانی ڕوسیا كە لە بواری چەكسازیدا كردوونی تا ڕادەیەكی زۆر لەپێش لە پێش ووڵاتانی دیكەوەن ، بۆ نمونە هێزی ڕۆكێتی (سارمت) 50 هەزار كیلۆتەنە ، ڕۆكێتی (تۆڕبید) دەریاییش  100000 كیلۆتەنە ، واتە بە ( 5.5 و 11.1) جار لە بۆمبی (بی-53) ی ئەمەریكی بەهێزترە.

هێزی ئەو دوو بۆمبە ئەتۆمییەی كە ئەمریكا لە جەنگی دووەمی جیهانی بە هێرۆشیما و ناكازاكی یابانی دادان (15 )  و (21) كیلۆتەن بوو.

هێزی هەردوو ڕۆكێتی ئەمریكی (ترایدینێت) و (مینینتمان) بە 100 كیلۆتەن و 475 كیلۆ تەن مەزەندە دەكرێن ، بەهێزتریت بۆمبی ئەتۆمی كۆریای باكوریش 250 كیلۆتەنە.

هێزی ڕۆكێتی (دونگ فینگ) ی چینیش بە 1000 كیلۆتەن مەزەندە دەكرێت ، واتە دووجار لە بۆمبی (مینینتمان) ی ئەمەریكی زیاترە ، بەڵام ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا خاوەن بۆمبێگی گەرمی ئەتۆمییە بە ناوی (بی-53) كە لە بۆمبەكەی چین بەهێزترە و 9000 كیلۆتەنە.

كۆسیستەمی ئەسكەندەری ڕوسیا
كۆسیستەمی ئەسكەندەری ڕوسی مۆتەكە تۆقێنەرەكەی سەر سنگی چەكە ئەمەریكییەكانە ، ئەمەش دوای ئەوەی بە فەرمی لە لایەن ڕوسیاوە ژمارەیەكی زۆر ڕۆكێت و چەكی بەرگریكاری نمایشكران كە شوێنپێ بە چەكەكانی ئەمەریكا لەق دەكەن و جێگەی سەرنجی جیهانیشن. 

گۆڤاری Military Watch بەراوردێكی لە نێوان كۆسیستەمی ئەسكەندەری ڕۆكێتسازی تەكنیكی ڕوسی لێدەر و قەلغانی ناتۆی ڕۆكێتسازی بەرگریكاری ئاسمانی لە ئەوروپا كردووە ، گەیشتۆتە ئەو ڕاستیەی كە ئەو قەلغانە دەستەوەستانە لە بەرامبەر كۆسیستەمی ئەسكەندەردا.

گۆڤارە ئەمریكییەكە ئەوەی هەڵینجاوە كە ناتۆ هیچ شتیكی نییە بتوانێ بەرەنگاری ئەو چەكەی ڕوسییە كوشندەی پێ بكات ، سەرباری توانستی ڕاستەقینەی كۆسیستەمی ((پاتریۆت)) لە بەرگریدا ، كەچی هیشتا ‌ لە ئەرزی واقعدا دەستەوەستانه كە بەر بە ڕۆكێتەكانی ئەسكەندەر بگرێت ، بۆیە دامەزراوە و پێگەكانی ناتۆ لە ڕووی كردارییەوە لەژێر ڕەحمەتی ئەو ڕۆكێتە ڕوسییانەدان. باسی لەوەش كردووە كە سیستەمی بەرەنگاری ڕۆكێتی ئەمەریكا تەواو ناكاریگەرە لە بەرامبەر ڕۆكێته كۆنەكانی ‌كانی R-17 ی سۆڤیەت كە بە ((سكۆد) ناسراوە ، ڕۆكێتی ((سكۆد)) بە بەراورد لەگەڵ ڕۆكێتەكانی ئەسكەندەر زۆر سەرەتاییە . ئەوەشی ڕوون كردۆتەوە كاتێك ڕۆكێتەكانی ئەسكەندەر چوونە بورای خزمەتكردنەوە و لە ڕۆژئاوای ئەوروپا بڵاوەیان پێكرا ، هاوپەیمانە ئەوروپاییەكانی واشنتۆن تووشی دڵەڕاوكێ و تەنگەتاوی بوون.

كۆسیستەمی ڕۆكێتی ئەسكەندەری ڕوسی كۆسیستەمێكی ئاراستەكراوه و مەوداكەی 500 كیلۆمەترە ، مەحاڵیشە دژمن بتوانێ ڕێگەی لێ بگرێت ، دەتوانرێت هەموو جۆرەكانی لە بنكەكانی هەڵدانی زەمینییەوە هەڵبدرێن بە ڕۆكێتە باڵدارەكانیشەوە كە بە ووردی ئامانجەكانیان دەپێكن.

ئەم ڕۆكێتانە‌ بەكاردێن بۆ لێدانی سەرجەم ئامانجەكانی دوژمن بە كۆسیستەمە ڕۆكێتییەكانی پاتریۆتی ئەمەریكی و تۆپە دوور هاوێژەكان و فڕۆكە و هەلیكۆپتەری و بنكەی سەركردایەتی و پەیوەندییەكانی دوژمن. 
 
رۆكێتەكە كە كێشی 4 تەن و درێژیەكەشی 7 مەترە لە بنكەی هەڵدانەوە بە خێراییەكی بێ وێنە هەڵدەدرێت و لە ماوەیەكی كەمدا دەگاتە بەرزی 50 كیلۆمەتر ، ئینجا ووردە ووردە شوێنپێی ئامانجەكەی هەڵدەگریت و قەڵەمبازی دەبێت و وێرانی دەكات ، لەم پڕۆسەیەشدا بە ئاراستەیەكدا دەڕوات كە مەحاڵە پێشبینی بكرێت.

دەشتوانرێت كڵاوەی كەرتبوون (انشگار) لەم ڕۆكێتی ئەسكەندەر‌ ببەسترێت و تاك بە تاكیش جڵەوگیری بەشە كەرتبووەكانی بكرێت. هێشتاش دیزاینسازەكان گەرەكیانە ئامێری تازە لەو ڕۆكێتەدا بچێنن و بەهێزتری بكەن.   

ئەندازیار ڤایری دوربوینگا ، كە یەكێكە لە داهێنەرانی رۆكێتی ئەسكەندەر ، ئەوەی بۆ میدیاكان ئاشكرا كرد كە خێرایی یەكێك لە رۆكێتەكانی ئەم سیستەمە 6 ئەوەندی خیرایی دەنگە  ، ووتیشی ئەمە‌ یەكەم ڕۆكێتی ئاراستەكراوی جیهانە كە بەم خێراییە ڕێ بكات و خۆشی لە ڕادارە دژەكان بشارێتەوە.

یەكێك لە جیاكەرەوەكانی ئەو سیستەمە ئەوەیە كە مەحاڵە بەو هۆكارانەی ئێستا هەن ، لە ئێستا و ئایندەشدا بەری پێ بگیرێت ، ئەو هەر دەگاتە ئامانجەكەی خۆیی و وێرانیشی دەكات.

پێگەی ئەلەكترۆنی (الرای الیوم) نووسیوویەتی:(( لە لێدوانێكی ڕاشكاوانەدا (جۆن هایتن) ی سەرۆكی بەشی چەكی ئەتۆمی ئەمریكی دان بە مەترسی چەكە ڕوسی و چینییەكان و دەستەوەستانی چەكە ئەمەریكییەكان دا دەنێت. ناوبراو دەشڵێت ئەو پێشكەوتنە گەورەی ئەو دوو ووڵاتە لە بواری ڕۆكێتسازیدا بەدەستیانهێناوه ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا دەخاتە مەترسییەوە. لە لێداونێكیشی بۆ كەناڵی‌ (CNN)  ژەنەڕاڵە چوار ئەستێرەكە ووتی كە ڕوسیا و چین ڕۆكێتی تۆقێنەر وا پەرەپێدەدەن كە چەند ساڵێكی دیكە دەكەونە بواری خزمەتەوە و سوپاسی ئەمەریكاش ناتوانی سێرەیان (رصد) لێ بگرێت ، بۆیە دەبێت بە ڕاداری پیشكەوتوو چاودێری بكرێن. ئەو ژەنەڕاڵە و پلەداری سەربازی دیكەش دانیان بە دەستەوەستانی ڕادار و مانگە دەستكردەكانی ئەمەریكادا ناوە كە ناتوانن سێرە  لەو ڕۆكێتانە بگرن كە خێراییەكەیان چەندەها جار لە خیرایی دەنگ زۆرترە ، ئەمریكاش چەكێكی دژ بەو چەكانی نییە و تاكە چەكیشی میتۆدی دەمكوتكردنە (ردع) له بەرامبەر ڕوسیا و چیندا)).

ئەو لێدوانانە لە پلەدارێكی سەربازییەوە دەرچوون نەوەك سیاسییەك ، دەگمەنە ئەو ژەنەڕاڵانە باس لە هێزەی نەیارەكانیان بكەن ، ئەمەش دانپێدانە بە ‌بەهێزی ڕوسیا و پاشكەوتنی ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا لە بەرەنگاربوونەوەی ئەو ڕۆكێتە تازانەدا كە پۆتن لە مۆسكۆ نمایشی كردن و هەڕەشەی پێ لەوانە كرد كە ئاسایشی ڕوسیا دەخنە مەترسییەوە ، ڕۆكێتی ((سارمات)) لەناو ئەو چەكانەدا بوو كە نمایشكران و لە تواناشیدایە وویلایەتی تكساس وێران بكات و ئەمەریكاش لەبەرامبەریدا دەستەوەستانە.  

بێ ڕاوێژی پێشوەختیش لەگەڵ سەركردە سەربازییەكانی دەروربەری خۆی ، ناكرێت ژەنەڕاڵێكی وا پلەبەرز و لێزان  قسە لەو بابەتە بكات  ، هەر چەندە ئەو لێدوانانە مەترسیدران و زیان بە وورەبەرزی سوپای ئەمر‌یكا دەگەیەنن ، بەڵام وا پێ دەچێت هەر وەكCNN  دەڵێت بۆ پاڵنانی سەركردایەتی سیاسی ووڵات بێت كە پەرە بە پیشخستنی چەكی ئەتۆی ئەمەریكی بدەن. بۆیەش پۆتن بە متمانەبەخۆبوونەوە گوتی ئەگەر هەر‌ دەوڵەتێك هێرش بكاتە سەر ڕوسیا یان هاوپەیمانەكانی ، ڕوسیا ووڵامی دوژمنكارییەكە دەداتەوە.  

لە كۆتایشدا ئەم بەراورد كارییەی خوارەوە هاوكار و یارمەتیدەر دەبێت بۆ ڕاوەستان لەسەر خاڵە بەهێز و لاوازەكانی ئەو دوو زلهێزە بەم شێوەیەی خوارەوە : 

1. هێزی زەمینی:  ئەمەریكا خاوەن (1400000) سەربازە لە ناو  ڕیزەكانی سوپایە و ژمارەی سەربازە یەدەگەكانیش دەگاتە (1000000) . بەڵام سوپاكەی ڕوسیا تەنها (766055)  سەبازی هەیە و هێزی یەدەگیشی نییە. هێزەكانیان بەم شێوەیە دابەش بوون :
• تانك : ئەمەریكا (8484) تانكی هەیە و ڕوسیاش (15398).
• ئامێری شەڕكەری روتەخت : ئەمەریكا (41062)  و ڕوسیاش (31298) .
• تۆپی خۆكردە جوڵە: ئەمەریكا (1934) و ڕوسیا (5972).
• تۆپی زەمینی جێگیر : ئەمەریكا (1299) و ڕوسیاس (4625).
• سیستەمی ڕۆكێتی جۆراوجۆر : ئەمەریكا (1331) و ڕوسیاش (3793).
2. هێزی ئاسمانی : لەم ڕووەوە ئەمەریكا بالادەستی هەیە بەو پییەی ژمارەی فڕۆكەكانی لە هی ڕوسیا زیاترن بەم شێوەیەی خوارەوە :
• فڕۆكەی شەڕكەری بەرگریكار : ئەمریكا (2207) و روسیاش (769).
• فڕۆكەی شەڕكەری هێرشبەر : ئەمریكا (2797) و ڕوسیاش (1305).
• فڕۆكەی گواستنەوە : ئەمریكا (5366) و ڕوسیاش(1083).
• فڕۆكەی ڕاهێنان : ئەمریكا (2809) و ڕوسیاش (346).
• فڕۆكەی فڕكەی سوڕخواردوو(حوامە) : ئەمەریكا (6196) و ڕوسیاش(1120).
• فڕۆكەی سوڕخواردووی شەڕكەر : ئەمریكا (920) و ڕوسیاش (462).

3. هێزی دەریایی : سەرجەمی هێزە دەریاییەكانی ئەمریكابە ژمارە (473) ، سەرجەمی هێزە دەریاییەكانی ڕوسیاش (352) بەم شیوەیەی خوارەوە: 
• فڕۆكە هەڵگر : ئەمەریكا (20) و ڕوسیاش(1).
• فیرقاتە (كەشتی جەنگی بچوكی تیژڕەوو) ئەمریكا (10) و ڕوسیاش (4).
• وێرانكەر : ئەمریكا(62) و ڕوسیاش (12)
• بەلەمی شەڕكەر: ئەمریكا(0) و ڕوسیاش (74).
• ژێردەریا : ئەمریكا(72) و ڕوسیاش (55).
• بەرگری كەنارەكان : ئەمریكا (13) و ڕوسیاش (65).
• مین تەقێن : ئەمریكا (11) و ڕوسیاش (34)