به‌هۆی نه‌بوونی هاوپه‌یمانییه‌كى ڕاسته‌قینه‌، ئه‌گه‌ری سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی كێشه‌كانی توركیا و ئه‌مه‌ریكا له‌ئارادایه‌

جیهان

31/10/2018‌ 1220 جار خوێندراوه‌ته‌وه

 

ئه‌ندرۆ برانسۆن له‌ ساڵى 2016 به‌ تۆمه‌تى سيخوڕى و ئه‌نجامدانى بۆ به‌رژه‌وه‌ندى ڕێكخراوه‌كه‌ى گوله‌ن و پارتى كرێكارانى كوردستان ڕاگيركرا. له‌ سالى 2018 ئه‌مريكا سزاى به‌سه‌ر توريكادا سه‌پاند چونكه‌ ئه‌نقه‌ره‌ ئاماده‌ نه‌بوو قه‌شه‌ ئه‌ندرۆ ڕزگار بكات ، بۆيه‌ مزه‌ گومرگييه‌كانى له‌سه‌ر هاورده‌ى ئه‌له‌منيۆمى و كانزا پته‌وه‌كان زياد كرد ، به‌ڵام دواى دوو مانگ ته‌نگژه‌ چاره‌سه‌ر بوو ، دادگا بريارى 3 ساڵ و مانگ و نيوێكى به‌سه‌ر قه‌شه‌ ئه‌ندرۆ دادا ، دواتر ئازادى كرد و ئه‌و ماوه‌شى بۆ هه‌ژمار كرد كه‌ له‌ كاتى ڕاگيراندا به‌سه‌رى بردوو له‌ به‌نديخانه‌.


هه‌ر چه‌نده‌ ئێستا سزاكانى ئه‌مه‌ريكا له‌سه‌ر توريكا هه‌ڵنه‌گيراون به‌ڵام چاوه‌ڕاوانده‌كرێت به‌م زوانه‌ كۆتاييان بيت ، وه‌يزرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مه‌ريكا مايك بۆمبيۆ له‌ دوا سه‌ردانى بۆ توريكا ووتى:"به‌م زووانه‌ ده‌گه‌ينه‌ بڕيارێك سه‌باره‌ت به‌ سزاكان و پاساويش هه‌يه‌ بۆ هه‌ڵگرتنيان، به‌ڵام هێشتا بڕيراى كۆتاييمان نه‌داوه‌ و له‌م باره‌شه‌وه‌ له‌گه‌ل سه‌رۆك تڕه‌مپ قسه‌ ده‌كه‌م".


له‌ ڕاستى كه‌سانى وا هه‌ن پێيان وايه‌ كه‌ هه‌ڵوێستى واشنتۆن له‌مه‌ڕ ئازادكردنى قه‌شه‌كه‌ هێرشێكى تازه‌يه‌ى ديكه‌ى ئه‌مه‌ريكايه‌ بو سه‌ر توركيا ، له‌م باره‌وه‌ ((فاتمه‌ ئۆزكان)) له‌ وتاريكيدا بۆ رۆژنامه‌ى ستار ده‌ڵێت: " ئه‌مريكا له‌ هه‌وڵى ئه‌وه‌دايه‌ تێگه‌يشتنێكى هه‌ڵه‌ لاى ڕاى گشتى جيهانى دروست بكات هه‌ر سه‌ربارى ئه‌وه‌ى هه‌موو ئه‌وشتانه‌ى توركيا ده‌يانڵێت واقعين" ، سه‌رۆكى ئه‌مريكاش ووتى: (( له‌گه‌ل توركيا رێكنه‌كه‌وتووين ، من سه‌باره‌ت به‌ بارمته‌كان گفتوگۆ ناكه‌م ، ده‌مێكه‌ دانوستان له‌گه‌ڵ توريكا ده‌كه‌ين ، دڵنياشمان كردنه‌وه‌ كه‌ ئێمه‌ له‌ به‌رامبه‌ر بارمته‌كاندا فديه‌ ناده‌ين".


سه‌ير ئه‌وه‌يه‌ تڕه‌مپ كه‌ ئه‌مه‌ى گووت هيشتا قه‌شه‌ ئه‌ندرۆ له‌ به‌يخانه‌دا بوو ، به‌ندييه‌كى ناياسى بوو به‌ ده‌ست توركياوه‌ و ئه‌و به‌ندييه‌ك نه‌بوو تۆمه‌تبار بێت به‌ تيرۆر ، له‌ قۆناغى دادگاييكردنيشيدا دانوستان له‌ گۆڕى بوو ، توريكا هه‌وڵيدا ئه‌و دانستانه‌ ببێت يان توريكا داواى فديه‌ى كرد له‌ پيناو ئازادكردنى قه‌شه‌كه‌ ، بۆيه‌ ده‌بێت توريكا ئه‌م تيگه‌يشتنه‌ى ڕاى گشتى جيهانى پێچه‌وانه‌ بكاته‌وه‌ كه‌ تڕه‌مپ ده‌يه‌وێت له‌ جيهانى بگه‌يه‌نيت ، چونكه‌ ئه‌م هه‌ڵويسته‌هى ئه‌مريكا هێرشێكى تازه‌يه‌ ، به‌لام جياوازت له‌و هێرشه‌كانى پێشووى.


ئازادكردنى قه‌شه‌كه‌ جۆريك له‌ ئاسووده‌يى له‌ نێوان واشنتۆن و ئه‌نقه‌ره‌ هێناوه‌ته‌ ئاراوه‌ سه‌باره‌ت به‌ ئاينده‌ى پرسى سوريا  و كيشه‌ى فه‌ڵه‌ستين و پشتيوانى ئه‌مريكا بۆ رێكخراوى گوله‌ن و پارتى كرێكارانى كوردستان ، هه‌ر وه‌ها په‌يوه‌ندى توريكا به‌ ڕوسيا و ئێرانه‌وه‌.


هه‌موو ئه‌و ناكۆكييانه‌ چه‌ند ته‌نگژيه‌ك بوون و ده‌كرا چاره‌سه‌ر بكرين وه‌ك ته‌نگژه‌كانى پێدانى ڤيزا ، ڕه‌زا سه‌ڕاف ، ده‌ستگيركردنى پاسه‌وانه‌كانى ئه‌ردۆگان كاتيك سه‌ردانى ئه‌مريكاى كرد ، ته‌نگژه‌ى قه‌شه‌ بنسۆن ، كڕينى سيسته‌مى ئێس 400 له‌ روسيا ، هه‌موو ئه‌مانه‌ ته‌نگژه‌يى سه‌رتوێين و بچوكن ، هۆكاره‌ ڕاسته‌قينه‌كه‌شى ئه‌وه‌يه‌ كه‌ هاوپه‌يمانييه‌كى ڕاسته‌قينه‌ له‌ نێوان ئه‌مريكا و توركيادا نييه‌ ، بگره‌ ناكۆكيش هه‌ن سه‌باره‌ت به‌ پرسه‌ ستراتيژييه‌كان ، خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌و هاوپه‌يمانييه‌ ڕاسته‌قينه‌ هه‌بێت ، ئه‌وا كێشه‌كانى ديكه‌ چاره‌سه‌ر ده‌بن.


ئه‌مانه‌ پێمان ده‌ڵێن كه‌ ئازادكردنى برانسۆن ره‌نگه‌ هۆكارێكى يارمه‌تيده‌ر بێت بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ى بارگرژى نێوان واشنتۆن و ئه‌نقه‌ڕه‌ ، به‌ڵام ته‌نگژه‌كان چاره‌سه‌ر ناكات ، ئه‌وه‌ى گرنگه‌ كه‌ سزاكانى سه‌ر توركيا لاببرێن و زمانى هه‌ڕه‌شه‌ كۆتايى بێت ، به‌ تايبه‌تيش كه‌ ئيداره‌ى تڕه‌مپ ئازادكردنى برانسۆن به‌ سه‌ركه‌وتن ده‌زانى له‌ به‌رامبه‌ر ده‌نگده‌رانى ئه‌مه‌ريكادا ، ئێستاش گفتوگۆ به‌رده‌وامه‌ له‌ نێوان واشنتۆن و ئه‌نقه‌ره‌ سه‌باره‌ت به‌ گه‌لێك پرسى جۆراوجۆر وه‌ك پرسى منبج ، ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ گفتوگۆ سه‌باره‌ت به‌ چاره‌سه‌رى گرفتى جێگرى سه‌رۆكى هالك بانك كه‌ له‌ ئه‌مريكا ده‌ستگيركراوه‌ ، گفتوگۆش له‌ باره‌ى تيرۆركردنى جه‌مال خاشقچى ڕۆژنانه‌نووسى سعودييه‌وه‌ به‌رده‌وامه و له‌و باره‌شه‌وه‌ گفتوگۆ له‌ نێوان ئه‌ردۆگان و وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مريكا به‌رده‌وامى هه‌يه‌ سه‌باره‌ت به‌و پرسانه‌.
ئه‌و لێكتێگه‌يشتنانه‌ى له‌ نێوان ئه‌و دوو ووڵاته‌دا سه‌باره‌ت به‌و پرسانه‌ له‌ ئارادايه‌ كاريگرةرى ئه‌رێنى ده‌بێت له‌سه‌ر دۆسييه‌كانى ديكه‌ى نێوانيان ، ڕۆژنانه‌ نووسه‌كه‌ له‌ وتارێكى پێشتردا نووسيبووى كه‌ دۆسيه‌ى ڕێكخراوى گوله‌ن  ئاسانتره‌ له‌ دۆسيه‌ى پارتى كرێكارانى كوردستان بۆ چاره‌سه‌ر كردن له‌ نێوان ئه‌و دوو ووڵاته‌دا ، به‌ تايبه‌تيش كه‌ ڕێكخراوه‌كه‌ تووشى شكستێكى ناوخۆيى و ده‌ره‌كى هاتووه‌ ، به‌ڵام لێكتێنه‌گه‌يشتن سه‌باره‌ت به‌و دۆسييانه‌ ئێستا له‌ ئاينده‌دا ته‌نگژه‌ى ديكه‌ى گه‌وره‌ترى لێده‌كه‌ونه‌وه.‌


جێگه‌ى خۆيه‌تى ئاماژه‌ به‌وه‌ بده‌ين كه‌ نووسه‌ر "هاندى فڕانت" نووسيويه‌تى" تا ئێستا ئه‌مه‌ريكا باڵوێزى نييه‌ له‌ توركيا و گه‌ڕانه‌وه‌ى باڵوێزه‌كه‌ى واشنتۆن بۆ ئه‌نقه‌ره‌ هه‌نگاوێكى گرنگه‌ بۆ ئاساييكردنه‌وه‌ى دۆخى نێوان دوو ووڵاته‌كه‌"، ناشزانم گه‌ڕانه‌وه‌ى ئه‌و باڵوێزه‌ پێنوێنێكه‌ بۆ چاككبوونى دۆخه‌كه‌ يان ده‌روازه‌كه‌ بۆ سه‌رهه‌ڵدانى ته‌نگژه‌ى ديكه‌.