شارپرێس: لوقمان حاجی قادر
هەردوو رێكخراوی داعش‌و قاعیدە لێكنزیكبوونەتەوە، بەوەش مەترسییەكی دیكەی "تیرۆر" لەئارادایەو ئەگەری پێكهێنانی هاوپەیمانییەكیش لەو لێكنزیكبوونەوەیە دەكرێت.
بەرتەسكبوونەوەی سنووری دەسەڵاتی داعش و بەزینی لە سوریا‌و عێراق ، وای لەئەندامەكانی كرد بەدوای میكانیزمێكی تری خۆگونجاندن بگەڕێن لەگەڵ ئەو دۆخە تازەی تێیكەوتوون، بیریش لە شوێنێكی جێگرەوە بكەنەوە و هاوپەیمانی تازەش لەگەڵ ڕیكخراوە تیرۆرستییەكانی دیكەدا پێكبێنن.
ئەلكسەندەر بۆرتنیكۆڤ بەڕێوەبەری بەرژەوەندی ئاسایشی فیدڕاڵی ڕوسی تێبینی بوونی چەند ئامژایەكی كردووە، كە لەنێوان داعش و قاعیدە بەم دوایانە دروست بووە، ئەوەش بەهۆی یەكئامانجی لەكارەكانی هەردوو رێكخراوەكە.
لەگەڵ هەوڵەكانی ئەگەری نزیكبوونەوەی داعش‌و قاعیدە، ئەگەری ئەوەش هەیە، كە ئەو هاوپەیمانییەی پێكیدەهێنن، تووشی چەند ئاڵێنگارییەك ببێتەوە، ئەوەش دروستبوونی دووبیركردنەوەی ئەندامەكان‌و كێبڕكێی سەركردایەتی هەردوولا.
لە نۆڤەمبەری 2018 و لەكردنەوەی كارەكانی كۆنگرەی حەڤدەهەمی سەركردە ئەمنییەكانی مۆسكۆ "ئەلكسەندەر بۆرتنیكۆڤ" ڕایگەیاند، نیشانەی لێكنزیكبوونەوەی داعش و قاعیدە لە ئارادان بەوەی زۆرێك لەئەندامەكانیان دەچنە ناو ڕیزەكانی یەكترییەو ئەمە جگە لەجوڵانی چەكدارەكانیان بەرەو وڵاتەكانی ئەوروپا و باكووری ئەفریقیا و باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا.
ئەمە یەكەمجار نییە، كە بەرپرسێك ئاماژە بەگریمانەی دروستبوونی ئەو هاوپەیمانییە بكات، كە پێشتریش ئەیاد عەلاوی جیگری سەرۆك وەزیری عێراق لە ئیپریلی 2017 ئاماژەی بەوە كردبوو، داعش گفتوگۆكانی خۆی لەگەڵ قاعیدە دەستپیكردووە سەبارەت بەهاوپەیمانییەك.
ئەو وتیشی "گفتوگۆی نێوان دوو ڕێكخراوە تیرۆرستییەكە دەستیپێكردووە و وتووێژەكە لە نێوان ئەبوبەكری بەغدادی و نوێنەرانی ئەیمەن زەواهیری سەرۆكی قاعیدەدایە".
ڕاپۆرتێكی نەتەوە یەكگرتووەكانیش، كە لە مانگی دووی 2018 بۆ ئەنجوومەنی ئاسایش بەرزكراوەتەوە دەڵێت: "قاعیدە تاوەكو ئێستا خۆیڕاگرتووەو لە هەندێك ناوچەكانی وەك سۆماڵ و یەمەن زۆر لە‌داعش مەترسیدراترە ، بەڵگەش بۆ ئەوە ئەو هێرشە بەردەوامانەن، كە بەردەوام شكستیان پێدەهێنرێت".
ڕاپۆرتەكە هۆشداری ئەوەشی داوە، كە ئەگەری ئەوە هەیە گروپەكانی سەر بەو دوو ڕێكخراوە هاریكاری یەكتربكەن و ئەمەش مەترسیدارە.
چەند فاكتەرێك هەن، هانی داعش و قاعیدە دەدەن هاوپەیمانبن و لەوانەش:
گێرانەوەی پێگە
پێكهێنانی هاوپەیمانییەكان پاڵپشتی ڕەگەزەكانی هێزن ، هۆكارن بۆ دابەشكردنی بارگرانی مەترسییەكان ، بۆیە ئامرازێكە بۆ پارێزگاری لە خود ، بۆ نموونە داعش زۆرینەی ناوچەكانی خۆی له دەستداوە و دەرامەتە دارایی و مرۆیەكانیشی لاواز بوون ، زۆرێك لە سەركردەكانیش كوژراون ، سەرباری ئەوەش كە بە هۆی دڕندەیی و خوێنڕێژییانەوە كۆمەڵگا ناوخۆیەكان لێیان دووردەكەونەوە. كەچی بە پێچەوانەوە قاعیدە لە جاران ڕێكخراوتر و نەرمونیانترە ، وا بانگەشە بۆ خۆی دەكات كە ڕێكخراوێكی میانەڕەووە و دڕندە نییە ، بەمەش زۆرێك لە هێزی ڕێكخراوەیی و سیمبولەكانی بۆ خۆی گێراونەتەوە ، ئامێزە كۆمەڵایەتییەكانی بەرفراوانبوون ، توانای ئەوەشی پەیدا كردووە سەدەها لەو داعشانە لەخۆی بگرێت كە لە عێراق و سوریا گەڕاونە‌وە.
ژینگە جیگرەوەكان
گروپە تیرۆرستییەكان سەبارەت بە داڵدەدان و پڕچەككردن و ڕاهێنان و شتی دیكەش هاریكاری یەكتر دەكەن ، ئەمەش فاكتەرێكە بۆ هاوپەیمانی نێوان داعش و قاعیدە ، بە تایبەتیش كە داعش بەدوای ژینگەی دیكەدا تازەدا دەگەرێت ، هاوپەیمانیش لەسەر ئاستی مەیدانی بازنەی چالاكییەكانی هەردوولا فراوانتر دەكەن. بە بەستنەوە و گرێدانی ژینگە بەردەستەكانی هەردوو ڕێكخراو شتێك پێكدێت كە بە تۆڕی خاڵە لێكنزیكەكان دەچێت كە توانستی جوڵە و قۆرتوقولاپیان بەرفراوانتر دەكات ، بەمەش هەردوولا سوود لە شانە نووستوو و نهێنییەكانیان وەردەگرن.
وێكچوونی ئامانجەكان:
لە هەندێك كاتدا وێكچوونی ئایدۆلۆژی هەندێك لایەن لە لایەك ، دوژمنە هاوبەشەكانیش لە لایەكی دیكەوە هاندەرێكە بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانی لە نێوان گروپە تیرۆرستییەكان. وێكچوونێكی ئایدۆلۆژیش لە نێوان داعش و قاعیدەدا هەیە كە هەردوولایان پێیان وایە دژ بە ڕۆژئاوای خاچپەرستی بێباوەڕ بەرگری لە موسوڵمانان دەكەن ، هەر چەندە داعش قەڵەمبازێكی دوورتری هاوویشتووە بە ڕاگەیاندنی دەوڵەتی خەلافەت ، قاعیدەش پێی وایە قۆناغی خەلافەت بریتییە لە دامەزراندنی فەرمانڕەوایی ئیسلام لەسەر ڕووبەرێكی فراوانی جیهانی ئیسلامی. كەواتە ئامانجی كۆتایی هەردووكیان وەك یەكە هەر چەندە دیدگایان بۆ قۆناغەكەش جیاوازبێت.
هەندێكیش پێیان وایە قاعیدە ئامادەباشی هەیە ئەو جیاوازییە ئایدیۆلۆژییانە قبوڵ بكات ، ئەمەش لە نامەكەی "ئەبو محەمەدی مەقدسی" ڕەنگیداوەتەوە كە لە سالی 2016 بڵاویكردۆتەوە و بەوەی ڕەتیكردۆتەوە داعش "خەواریج" بن و شەڕیان لەدژ بكرێت و پێی وایە دەكرێت چاك بكرێن و لە توندڕەوویەكەیان كەمبكرێتەوە و ئەوان موسوڵمانن و ناشێت بە پشتیوانی گروپی دیكەی ناموسوڵمان شەڕیان لە دژ بكرێت.
پەیوەندییە كەسییەكان
متمانە مەرجێكی دیكەی هاوپەیمانی نێوان دوو ڕێكخراوەكەیە كە یارمەتیدەرە بۆ كەمكردنەوەی بەدگومانی بە یەكتری ، ئەمەش لە ڕێگەی پەیوەندییە كەسییەكانی نێوان ئەندامەكانیان. لەم سۆنگەیەوە هەندێك پێیان وایە زۆرێك لە ئەندامەكانی قاعیدە و داعش پەیوەندی كەسی باشیان لەگەڵ یەكدا هەیە بەهۆی جەنگانیان لە ئەفغانستان و شوێنی دیكە ، داعشیش پێی وایە نوێنەرایەتی بیری ڕاستەقینەی "بنلادن" دەكات و قاعیدەش لە ڕێبازە مێژوویەكەی خۆی لایداوە. زەواهیریش لە بەیاننامەیەكیدا لە ساڵی 2015 ڕایگەیاند "ئەگەر شەڕی خاچپەرست و سەفەوی و عەلمانییەكان لەگەڵ هەر كۆمەڵێكی مسووڵمانان بەرپا بێت بە كۆمەڵی ئەبوبەكری بەغدادیشەوە ، ئەوا تاكە بژاردەمان پاڵپشتی موجاهیدە موسوڵمانەكانە هەتا ئەگەر ستەمیشمان لێبكەن".
چەند بەربەستێكی ڕێگریش لە بەردەم هاوپەیمانییەتی نێوان قاعیدە و داعشدا هەن و لەوانەش:
پیشكەوتنی قاعیدە
ڕەنگە لە ئێستادا قاعیدە وەڕەز نەبیت لە دانوستان لەگەڵ داعشدا ، چونكە لە دۆخێكی باشدایە ، هەندێك هەڵسەنگاندن پێیان وایه كە "لقەكانی قاعیدە گەیشتونەتە 24 لق كە بەیعەتیان بە زەواهیری داوە. بۆ نموونە ڕاپۆرتێكی نەتەوە یەكگرتووەكانی ساڵی 2018 دەڵێت ژمارەی ئەندامانی داعش لە یەمەن لە نێوان 250 بۆ 500 كەسدایە ، لە بەرامبەریشدا ئەندامانی قاعیدە لە یەمەن 7000 هەزار كەسن". لە باكوری ئەفریقیاش داعش تووشی لێكهەڵوەشانەوە بوو ، كەچی قاعیدە گرەپه تیرۆرستییەكانی دیكەی لەژێر ناوێكی تازە كۆكردەووە كە ناسراوە بە" كۆمەڵی نوسڕەی ئیسلام و موسوڵمانان"و بەیعەتیشیان بە زەواهیری داوە.
لێك ئاشكرابوونی شانە نووستووەكان
هاوپەیمانی دوو ڕێكخراوە تیرۆرستییەكە شانە نووستووەكانی هەردوولا لێك ئاشكرا دەكات ، ئەمەش وا دەكات بەدواگەڕان و لەناوبردنیان ئاسان بێت ، چونكە واپێدەچێت تێكەڵبوونیان بەردەوامی پەیوەندی نێوان شانە نووستووەكانیانی لێدەكەوێتەوە ، ئەمەش ئەگەری سێرەلێگرتن (رصد) و شوێنهەڵگرتنی پەیوەندییەكانیان و ئاشكراكردنی نەخشەی ئەمنی تەواوی شانەكانی دوو ڕێكخراوەكە سوك و ئاسانتر بێت.
هەڵكشانی "ڕەوتی حەزمی".
سەرباری هەڵوێستی فەرمی قاعیدە بە ڕەتكردنەەی هاریكاری و هەماهەنگی لە هەر جەنگێكی دژ بە داعش ، "بەرەی نوسڕە" دەستپێشخەر نەبووە لە جەنگان دژ بە داعش و بەڵكو لە سەرەتادا دوای دانیشتنی (تحكیم) لێكرد و داعشیش ڕەتیكردەووە؛ بەڵام ململانێی نێوان دوو ڕێكخراوەكە چووە قاڵبی نوێنەرایەتیكردنی ڕاستەقینەی "سەلەفیەتی جیهادی" یەوە ، داعشیش لە دیدی قاعیدەوە خەوارجین ، "بەرەی نوسڕه" ش لە دیدی داعشەوە ڕێكخراوێكی نۆكەر و پاشكۆن . لە لایەكی دیكەوە و لە ئامادەنەبوونی ئەبوبەكری بەغدادیدا شیمانەی (احتمال) زاڵبوونی "ڕەووتی حەزمی" بەسەر ڕێكخراوی داعشەوە ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر و زیاتر دەبێت كە ڕەووتێكە و دەدرێتەپاڵ "ئەحمدی كوڕی عومەری حەزمی" كە تیۆرسازی باڵی تەكفیری تەواوە(الكفیر الكلی) كە پێیان وایە "نەزانی پاساو نییه" و هەمووانیش كافر دەكەن و ئەوانەش كافرن كە بە كافریان نازانن" ، هەندێك لە ئەندامانی قاعیدەش بە كافر لەقەڵەم دەدەن ، ئەمەش هیچ بوارێكی هاوبەش بۆ دوو ڕێكخراوەكە ناهێڵێتەوە.
كێبڕكێكاری سەركردایەتی
سەركردیەتی لای داعش لەسەر چەشنی كەسێتی كاریزمی بەندە ، ئەمەش شیمانەی ئەوە كەمدەكاتەوە كە دەستبەرداری نازناوی خەلیفەبن بۆ زەواهیری ، ململانێیەكی توندیش لە نێوانیاندایە لەسەر سەركردایەتیكردنی بزاووتی جیهادی نێودەوڵەتی ، ئەمەش بووە هۆی پێكوەربوونیان (شەڕكردنیان) له زۆر ووڵاتدا. واش باوەڕ دەكرێت قاعیدە - بە تایبەت ئەندامە دێرینەكانی – داعش بە ناپاك لەقەڵەم دەدەن و پێیان وایە پابەندی "بەیعەی لاگیری" نەبوون بۆ سەركردایەتی قاعیدە، بۆیە جێگەی متمانەنین و شایستەی سزاشن.
چەقبەستوویی داعش
بەپێچەوانەی قاعیدەوە داعش خاوەن نەرمونیانییەكی وەك پێویست نییە ، هەندێكیش پێیان وایە بوونە حەشدی شەعبی هەندێك لە ئەندامانی داعش بەڵگەیە لەسەر خۆگونجاندانیان ، بەڵام وا باوەڕ دەكرێت كە ئەمەیان بۆ پارێزگاری ژیانی خۆیان و ڕزگاربوونیان لە مێژووەكەی خۆیان كردووه ، یان بۆ دەستكەوتنی موچەیەكی جێگرەووە ، وە ئارەزووی حەشدی شەعبی بۆ بۆ چوونە ناو قوڵایی ناچەكانی زۆرینە سوونەنشین ، بۆیە چەقبەستووی ڕێكخراوەیی و ئایدیۆلۆژی داعش ڕەنگە ببێتە هۆی داڕمانی هاوپەیمانییەكە.
لەئەگەری ڕوودانی هاوپەیمانی نێوان داعش و قاعیدە لەوانەیە ببێتە هۆی سەرهەڵدانی زۆر لێكەوتەی مەترسیدار ، ئەمەش بەگوێرەی ئەو توانستەی ڕێكخراوە تازەكە دەبێتە خاوەنیان. لەم چوارچێوەیەشدا ئاماژە بەو لێكەوتانەی خوارەوە دەكەین:
هەڵكشانی كردەوە تیرۆرستییەكان:
ڕەنگە ڕێكخراوێكی تازەی دووبەرابەر لە جاران بەهێزتر پێكبێت ، یاخود لەوانەیە ڕێكخراوی قاعیدە زۆر بەهێز بكات ئەگەر داعشی بێتە پاڵەوه ، بەوەی دەبێتە خاوەن پشتیوانییەكی مرۆیی و ماددی و لۆجستی دووبەرابەر ، كردە تیرۆرستییەكانیش لە ناوچە جۆراوجۆرەكان زیاد دەكەن ، بەو پێیەی بارگرانی كێبڕكێی رێكخراوێكی دیكەی خاوەن توانستی ماددی و مرۆیی لەكۆڵ دەبیتەوە ، ئەمە جگە لەوەی ململانێی سەلەفیەتی جیهادیش كۆتایی دێت.
پێداچوونەوەی ئەدەبیاتی جیهادی:
شیمانەی ئەوە هەیە هەندێك پێداچوونەوەی بەشەكی بە ئەدەبیاتی جیهادیدا بكرێتەوە و بەتایبەتیش ئەوەی پەیوەستە بە ڕێكخراوی قاعیدەوە ، تاوەكو بگونجێت لەگەڵ نەرمونیانی كاری ڕێكخستندا و كۆك و تەباش بێت لەگەڵ ئاراستەی تازەی ڕێكخراوەكە.
كەرتبوونی ڕێكخستنكاری
ڕەنگە ناكۆكی لەسەر سەركردایەتیكردنی لقەكانی ڕێكخراوەكە لە نێوان سەركردەكانی داعش و قاعیدە دروست ببێت ، ئیدارەدانی ئەو ململانێیانەش شكستبێنن كە كاریگەری بۆسەر تۆكمەبوونی هاوپەیمانییەكە دەبێت ، زۆر لەتبوونی ڕێكخستنكاریش بێنەئاراوە ، ئەمە سەرباری ئەوەی كە "ڕەووتی حەزمی" كە زێدەڕەووترینە لە ناو ڕێكخراوی داعشدا ڕەتیبكاتەوە بچێتە نێو ئەو هاوپەیمانییەوە ئەگەر ڕووبدات.
پوختەی قسە ئەوەیە كە سەرەڕای ناكۆكییەكانی نێوان داعش و قاعدە و بوونی زۆر خاڵی جیاواز لە نێوانیاندا ، بەڵام جوغزە پەستێنەرەكە (فشاركەرەكە) و دۆخەكانی لێك ئاشكرابوونی دووسەرەی ئەندامەكانیان ، لەوانەیە بەرەو نزیكبوونەوە پاڵیانێت لەسەر ئاستی چالاكییەكانیان ، بۆ دابینكردنی ئەوەی پێویستە ، ئەمەش دوور نییە ببێتە هاوپەیمانییەكی تیرۆرستی تازه.
