شارپرێس: نیقاش
دەیان جەنگاوەر لە هێزەكانی حەشدی عەشایری لە ئەنبار لەوانەی پێش ئەوەی تەمەنیان بگاتە هەژدە ساڵ لەدژی داعش جەنگاون، ئێستا بێكار‌و كەمئەندامن‌و ناتوانن كاروباری رۆژانەیان بەڕێوەببەن.

چوار ساڵ لەمەوبەر‌و لەكاتی جەنگی دژ بە داعشدا بەسەدان هەزار عێراقی چوون بۆ پشتیوانی هێزە ئەمنییەكان‌و وەدەرنانی گرووپە تیرۆریستییەكان لەو شارانەی هەژموونیان بەسەردا سەپاندبوون، لەوانەش پارێزگای ئەنبار كە تێیدا  هەركەس توانیبێتی چەك هەڵبگرێت بچووك بێت یان گەورە، شان بەشانی یەكتر وەستاون بە ئامانجی بەرگریكردن لە خاكەكەیان لەژێر ناوی حەشدی عەشایریدا.

لەچوارچێوەی ئەو هێزانەشدا سەدان كەس لەوانەی تەمەنیان لە پانزە ساڵ تێنەپەڕیوە بەشداربوون‌و لەبری یارییەكانیان تفەنگی راستەقینەیان هەڵگرت كە گوللەی راستەقینە بەئاڕاستەی دوژمن دەتەقێنێت، شوێنی خوێندنیان بەجێهێشت‌و چوونە هێڵی پێشەوەی رووبەڕووبوونەوەی داعش، خوازیاری هیچ شتێك نەبوون جگە لە سەركەوتن‌و دركیشیان بەوە دەكرد كە لە جەنگێكدان رەنگە بەزیندوویی لێی نەیەنە دەرەوە.

حەسناوی سەڵاح كە بەر لەوەی تەمەنی پانزە بەهار تێبپەڕێنێت لەگەڵ باوكی لە شاری عامرییەی فەلوجە (32 كم لە باشووری خۆرئاوای فەلوجە) چووەتە ریزی ئەو هێزانەوە، پێیوایە حكومەت بەویژدان نەبووە لەگەڵیان وەكو جەنگاوەرێك كە بەشداری ئازادكردنی خاكەكەیان كردووە‌و قوربانییان لە پێناودا بەخشیوە.

لەوبارەیەوە سەڵاح لەسەر جێگای نوستن لەپاڵ عەرەبانەی كەمئەندامییەكەیدا كە بووەتە جێگرەوەیەكی نەخوازراوی پایسكیلەكەی، قسەی بۆ "نیقاش" كرد‌و وتی: "لەبەرامبەر شۆڕشەكەمان لەدژی گرووپە تیرۆریستییەكان چاومان لە پۆست یاخود پاداشتی دارایی نەبوو، بەڵام هەست بە نائومێدی دەكەین كاتێك باسی ئەو رێوشوێنە حكومیانە دەبیستین كە ئەو جانگاوەرانە دووردەخەنەوە كە جێدەستیان لە رووبەڕووبوونەوەی گرووپە تیرۆریستییەكاندا هەبووە".

دەشڵێت: "رەنگە حكومەتی عێراق لۆجیكی بێت لەو رێوشوێنانەیدا‌و لەڕێیانەوە ئەو جەنگاوەرانە دووردەخاتەوە كە هەژدە ساڵی تەمەنیان تەواو نەكردووە، بەڵام هەڵە دەكات كاتێك ئەو كەسانە فەرامۆش دەكات كە ژیانیان كردە قوربانی‌و خۆیان خستە مەترسیەوە‌و بەبێ چاودێری‌و قەربووكردنەوە بەجێیان دەهێڵێت".

زیاتر وتیشی: "هەموو مافێكی ئەوەم هەیە چاودێری حكومەتی عێراق بەدەستبهێنم، لەبەرئەوەی هاووڵاتییەك‌و جەنگاوەرێكم دەركراوم‌و هێشتا بەهۆی قوربانیدانەكانمەوە بەبرینداری لەجێگادا كەوتووم".

رێوشوێنەكانی حكومەتی عێراق بوونەتە هۆی دوورخستنەوەی زیاتر لە (550) جەنگاوەر لەوانەی هەژدە ساڵی تەمەنیان تەواو نەكردووە، هەروەك بووەتە هۆی دوورخستنەوەی چەند جەنگاوەرێكی دیكەش بە ئامانجی پاكتاوكردنی جەنگاوەرەكان‌و توندوتۆڵكردنەوەی حەشدی شەعبی لەچوارچێوەی سیستمێكی دامەزراوەیی رەسمی لەچوارچێوەی ئەو مەرج‌و رێنماییە سەربازییانەی لە دامەزراوە ئەمنییەكانی دیكەدا كاریان پێدەكرێت.

قوسەی كەریم دانیشتووی شاری رومادیە‌و ساڵی داهاتوو هەژدە ساڵی تەمەنی تەواو دەكات، ئەو بەم دواییانە لە پێكانێك لە بڕبڕەی پشتی چاكبووەتەوە دوای گەشتێكی چارەسەری دوور‌ودرێژ لەنێوان عەممان‌و هیندستان لەسەر خەرجی خۆی، ئێستاش وا هەستدەكات بەهۆی ئەو فەرامۆشكردنەی خۆی‌و هاوشێوەكانی دووچاری بوونەتەوە، ستەمی لێدەكرێت.

كەریم لەوبارەیەوە قسەی بۆ "نیقاش" كرد‌و وتی: "ئەو كاتەی داعش دەستی بەسەر شارەكانماندا گرت‌و قوتابخانەكان داخران‌و ژیان پەكی كەوت، هیچ رێگایەكمان لەبەردەمدا نەما ئەوە نەبێت چەك هەڵبگرین‌و شان بەشانی براكانمان لەریزی پێشەوە لەدژی رێكخراوە تیرۆریستییەكان بوەستین، دوای ئەوەش كە جەنگ كۆتاییهات‌و سەركەوتن بۆ ئێمە بوو، دووبارە پێكەوە كۆنەبووینەوە، چونكە زۆربەی هاوڕێكانم شەهید بوون".

وتیشی: "پێنج ساڵم لە مەیدانەكانی شەڕ‌و گەشتی چارەسەركردندا بەسەربرد كە باجەكەی زۆر گران كەوت لەسەر خێزانەكەم، نەك لەبەر بڕی ئەو پارانەی بۆ چارەسەركردنم خەرج كران، بەڵكو لەبەر ئەو ئاواتانەی لەناوچوون، بۆیە چیتر باوكم چاوەڕوانی ئەوەم لێ ناكات ببمە ئەفسەر دوای كەمئەندام بوونم، سەبارەت بە گەڕانەوەشم بۆ خوێندنگە ئەوا نەمدەتوانی بچمە خوێندنی بەیانیان بەهۆی ئەو ساڵانەی وازم لە خوێندن هێنابوو كە بە ساڵی كەوتن دانران".

فەرماندەكانی حەشدی شەعبی لە پارێزگای ئەنبار چ فەرماندە عەشایرەكان یان ئەو فەرماندانەی نوێنەرایەتی دەستەی حەشدی شەعبی دەكەن، ئاماژە بۆ هەوڵی جددی دەكەن لەپێناو دەركردنی چەند بڕیارێكی گرنگ كە یارمەتیدەر بن بۆ چاودێریكردنی ئەم توێژە گرنگە‌و هەڵگرتنی ئەوە ستەمەی لێیان دەكرێت.

یەكێك لە فەرماندەكانی حەشدی عەشایری بەناوی لەیس خەمیس عیساوی لەوبارەیەوە بە "نیقاش"ی وت: "ناكرێت دەستەوەستان بوەستین بەبێ ئەوەی بەشداری لە هەڵوێستێكی رووندا بكەین كە ماف بۆ خاوەنەكانی بگێڕێتەوە، بەتایبەتی كە ئێمە باسی ئەو جەنگاوەرە پاڵەوانانە دەكەین كە هاندەرێكی مەعنەوی بوون بۆ هەموومان  كاتێك دەمانبینین بەرەوپیری مەرگ دەچوون‌و هیچ تەماعی پۆست یان كارێك لەدڵدا نەبوو تەنیا ئەوە نەبێت كە ئازایەتی جەنگاوەرێكی راستەقینەیان هەبوو".

ئەوەیشی وت: "ناكرێت ئەو هەڵوێستە قارەمانانەی ئەو كەسانە بخەینە لاوە‌و تەنیا لەسەر مەرجی تەمەن بوەستین، لەبەرئەوەی ناكرێت ئەم كەسانە بەتەمەنیان بەراورد بكرێن، چونكە ئەگەرچی تەمەنیان بچووك بێت، بەڵام ئازایەتی‌و بوێرییەكیان هەیە كەسی دیكە نیەتی لەوانەی دوای ئۆپراسیۆنەكانی ئازادی گەڕانەوە‌و پۆستی ئەمنییان وەرگرت".

هەر لەو بارەیەوە ناوەندی رایەڵەی توێژینەوە‌و لێكۆڵینەوە ستراتیجیەكان تەئكید لەسەر رێككەوتنی ساڵی 1989ی نەتەوەیەكگرتووەكان سەبارەت بە مافەكانی منداڵ دەكاتەوە كە تێیدا داوا لە حكومەتەكان دەكات بەكردەوە هەموو رێوشوێنێكی بەردەست بگرنەبەر بۆئەوەی مناڵانی خوار تەمەنی 15 ساڵ دوور لە شەڕی راستەوخۆ بمێننەوە لەگەڵ پابەندبوونی كۆمەڵەكە بە بەرزكردنەوەی ئەو تەمەنە بۆ 18 ساڵ.

هەروەك ناوەندەكە ئاماژە بۆ ئەو پرۆتۆكۆلە ئارەزوومەندانەیەش دەكات كە ساڵی 2002 سەبارەت بە بەشداری پێكردنی منداڵان لە ململانێ چەكدارییەكان دەرچوو، كە تێیدا قەدەغەی كردووە ئەو گرووپە چەكدارانەی سەر بە دەوڵەت نین كەسانی خوار تەمەنی 18 ساڵی بەسەرباز بگرن، لەكاتێكدا رێگە بە دەوڵەتان دەدات خۆبەخشانی سەروو تەمەنی 15 ساڵی كۆبكەنەوە.