شارپرێس: لوقمان حاجی قادر
كێبڕكێی ئاشكراو هەڵەداوان بەرەو دیمەشق لەنێو سەركردایەتییەكانی وەك سودان‌و توركیا، لەگەڵ پەرەسەندنە سیاسییەكانی سەر ئەرزی واقع بەدیدەكرێت، ئەوەش تەنیا دانپێدانانە بە ئەمری واقعدا.
توركیا بەگرتنەبەری سیاسەتێكی باش و هاریكاری لەگەڵ ئێراندا و دەستبەرداربوون لەئۆپۆزسیۆنی سوریا، زیاتر لە ساڵێكە بەخشكەیی لەدیمەشق نزیكدەبێتەوە، كە ڕاستیەكەش ئەوەیە ئەوەی ئۆپۆزسیۆنی سوریای لەناوبرد ڕژێمی سوریا نەبوو، میلیشیاكانی ئێرانیش نەبوون، چەكی ئاسمانی ڕوسیاش نەبوو، بەڵكو حكومەتی ئەنقەرە بوو.
نزیكبوونەوەی توركیا لەئێران و ڕوسیا و كشانەوەشی لەدیمەنی پێشووی سەر گۆڕەپانی سوریا بووە هۆی هەرەسهێنانی ئۆپۆزسیۆن لەڕووی سیاسی و سەربازییەوە، بەو پێیەی توركیا ئامێزە گەرمەكەی ئۆپۆزسیۆنی چەكداری سوریا بوو لەوساوەی لە 2011 وە شۆڕشەكەی خۆیان دەستپێكردووە.
كشانەوەی توركیا لەپاڵپشتیكردنی پڕۆژەی ئۆپۆزسیۆنی سوریا (ئۆپۆزسیۆنی نیشتمانی نەوەك چەكدارە جیهادییەكان) بەنزیكەیی كۆتایی بە كۆسیستەمی مەیدانی ئەو هێزە هێنا، لەو ئۆپۆسیۆنەش تەنیا چەند لایەنێكی كەم مانەوە، كە توركیا ئەوانیشی بەكرێگرت بۆ شەڕكردن لەگەڵ هێزە كوردییەكان.
چەند سەركردەیەكی سیاسی ئەو ئۆپۆزسیۆنەشی لە خاكی توركیا وەدەرنا، كە پێشتر لە ئەستەمبوڵ نیشتەجێبوون، كە ئێستا لەسەر ئەرزی واقع هەڵوێستی تازە دروست بوون‌و وا پێدەچێت شۆكهێنەربن، ئێستا ئەنقەرە نزیكترە لە ڕژێمی سوریا و ئێرانەوە، دژ بەبوونی ئەمریكایە و دژ بە ئۆپۆزسیۆنی سوریای ڕۆژهەڵاتی فوڕات دەجەنگێت.
هەرچەندە بەرپرسە توركەكان بۆ ئەم كارە تازەیان دژ بەئۆپۆزسیۆنی سوریا پاساوی ئەوە دێننەوە، كە زۆرینەیان لە كوردەكانن و ئەمەش ڕاستە، بەڵام كۆی ڕووگەو ئاراستەكانی توركیا لەسەر هەموو ئاستە جیاوازەكان لەسەر هاوپەیمانییەتی تازەی لەگەڵ تاران و ڕوسیا بەندە لە ناوچەكە كە وا پێوویست دەكات ئۆپۆزسیۆن كۆتایی پێبێنێت.
ئەمەش ئەو شتەبوو، كە واشنتۆن لەبارەیەوە هۆشداری دایە ئەنقەرە، كە پێیوایە هەڵوێست و كردەوە‌كانی توركیا دژ بە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانی ناتۆیە، كە توركیاش ئەندامییەتی، نموونەی ئەمەش شێلگیری و مكوڕبوونی توركیایە لەكڕینی سیستەمی ڕۆكێتی "ئێس-400"ی ڕوسی، كە واشنتۆنی توڕەكردووە، واش چاوەڕواندەكرێت كەلێنی نێوان ئەو دوو هاوپەیمانە دێرینە (واشنتۆن و ئەنقەرە) گەورەتر و گەورەتر بێت.
هەروەها شێلگیری توركیا لە نزیكبوونەوە لە ئێران و بازرگانیكردن لەگەڵیدا پێنوێنێكە (مۆشر) لەسەر سرووشتی ئاراستە و ڕووگەی توركیا لە ناوچەكە و بە تایبەتیش سوریا.
سەردانی عومەر بەشیری سەرۆكی سودان بۆ دیمەشق تەنیا بەهایەكی سیمبولی هەیە ، ئەمەش لە چوارچێوەی ئەو جوڵە فرانە دێت بۆ برەوودان بەوێنەی بەشار ئەسەدی سەرۆكی سوریا، وەڵامدانەوەیەكیشە بۆ ئەمریكییەكان، كە چارەسەرەكەی ڕوسیا بۆ پرسی سوریا ڕەتدەكەنەوە بە دووبارە پشتیوانیكردنی ڕژێمی سوریا.
هەرچەندە نزیكبوونەوەی توركیا لە ئەسەد لەزیادبووندایە، ئەمەش ئەوەیە واشنتۆن دەیەوێت بەری لێبگرێت، كەچی هەوڵەكانی بێهودەن‌و سەركەوتوونەبوون، بۆیە لەوانەیە ناچاربێت ڕێگە بەهێزەكانی توركیا بدات بچنە منبجەوە، كە رەجەب تەیب ئەردۆغان هەڕەشەی چوونەناوی دەكات هەرچەندە ئەمریكا پێشی ناخۆش بێت.
ئێستا پرسیاری ئەوە دێتە پێشەوە، بۆچی واشنتۆن پشت بە كوردەكانی سوریا و هۆزە عەرەبییەكان دەبەستێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی ڕژێمەكەی ئەسەد؟ سەرباری ئەوەی ئەم كارە ئەنقەرە توڕە دەكات، هۆكارەكە ئەوەیە واشنتۆن هیچ بژاردەیەكی دیكەی نییەو ئەنقەرەش بە بەرپرسیاری بەزینی ئۆپۆزسیۆنی سوریا دەزانێت دوای ئەوەی دەستبەردارییان بوو.
توركیا لە ناوچەكە دژ بە ئەمریكا دەجەنگێت، ئەو پاشكۆكانی لە چەكدارەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا بەكاردێنێت وەك "بڕۆكسی" یەك بۆ جەنگان لە دژی "بڕۆكسی" ئەمریكی – ئەپڵیكەیشنێكی ئەنتەرنێتییە بۆ كردنەوەی پێگە ئەلەكترۆنییە شاراوەكان - كە لە كورد و عەرەبە سورییەكانی ڕۆژهەڵاتی فوڕات پیكدێن.
لەولاشەوە ڕوسەكان مكوڕن لەسەپاندنی تەواوەتی ڕژێمەكەی ئەسەد، گوێشیان لە هەوڵەكانی واشنتۆن نییە بۆ بەتاڵكردنەوەی ڕێككەوتننامەی ئەستانە- سوچی، كە داوای پێكهێنانی لیژنەی دەستووری و هێنانەناوەی ئۆپۆزسیۆن بۆ ناو پڕۆسەی حوكمرانی سوریای تازە دەكات. هەموو لایەكیش بێمتمانەن لەوەی ئەمریكییەكان جدیبن و پێشیان وایە واشنتۆن لە ئیدارەدانی تەنگژەكان پشوودرێژ نییە، ئەمەش بە پێچەوانەی ڕوسیاوە كە شێلگیر و مكوڕترە و سەركەوتووتریشە. یاخیبوونی توركەكان لە سوریا له هەمبەر ئەمریكا بەڵگەیە لەسەر لاوازی واشنتۆن كە تەنها و تەنها 3000 سەربازی لە ڕۆژهەڵاتی فوڕاتدا هەیە.
