كۆتایی دیكتاتۆر.. یاداشتی لێكۆڵەری باڵای CIA ی ئەمریكی لەبارەی سەدام

کوردستان

08/01/2019‌ 3574 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس: بەشی چوارەم و كۆتایی
لەبەشەكانی پیشوو ناسینی سەدام‌و پاش ئەویش هەڵە تێگەیشتنەكانی شەڕی عێراق‌و بەرپرسانی ئەمریكا لە زاری جۆن نیكسۆنەوە خرایە ڕوو، لەم بەشەی كۆتاشدا، وردەكارییەكانی تر بەرەو لەسێدارەدانی سەدام دەخەینەڕوو، ئەوەش لەزاری ئەو لێكۆڵەرە ئەمریكییە.

جۆن نێكسۆن دەڵێت، دیسمەبری 2006 بوو، منیش ڕاسپاردەی بینینی لەسێدارەدانی سەدام لە بارەگای CIA لە انگلی بووم، كۆتایی هەفتە لەسەر كاردا بووم‌و ئەگەریش ڕووداوێك ڕوویدەدا بۆ نهۆمی حەوتەم ڕاپۆرتم دەكرد. 

لەو جێگەیەوەی، كە لەگەڵ سەدامدا كاتێكی زۆرم گوزەراندبوو، هەستم دەكرد بەرپرسەكانم وا بیر دەكەنەوە حەزدەكەم لەسێدارەدانی سەدام ببینم، بەڵام ئاوا نەبوو، هیچ جۆرە هاودڵییەكەم لەگەڵ سەدامدا نەبوو، بەڵام دواخستنی لەسێداردانی ئەو دروست نەبوو. 

هەمیشە وام بیر دەكردەوە، كە دادگایی كردن و سزادانی ئەو، مەسەلەیەك وردو ڕێك و لەپێش پلان بۆ دانراو دەبێت، هاوتای دەستپێكۆ نێوەندێتی و كۆتاییەكی مەنتیقیانەو لۆژیكی، بۆ ئەوەی كە ڕوویدا ئامادە نەبووم و ئەو ڕووداوە هەموو ئێمەی (...)، كە دواكەوتەی كارەكانی ئەو بووین، تووشی شۆكی كرد.
     

نیكسۆن ئاماژە بەوەش دەكات، دەوڵەتی شیعەی نوری مالیكی لە ئەنجامدا نەیتوانی زۆر زوو سەدام لەكۆڵ بكاتەوە، كە ئەمریكا لە عێراقییەكانی داوا كرد لەبەر پشووی جەژنی ڕەمەزان، لەسێدارەدانی ئەو دوابخەن، كە ویلایەتە یەكگرتووەكان وای بیر دەكردەوە ئەگەر نزیكەی پشووەكان لەسێدارە بدرێت، ئیهانە بە هەستی موسوڵمانانی عێراقی و ناوچەكە دەكرێت.

هەر ئاوا، كە ڕوویدا زەڵمای خەلیلزاد باڵێۆزی ویلایەتە یەكگرتووەكان و دەیڤید ساتێر فیڵد جێگری ئەو، هەردووكیان بەهۆی پشووەكانی كریسمەسەوە لە پشوودا بوون، ڕێسای كاری نێردراو بۆ مارگریت ئیسكۆبی، باڵێوزی كاتی و جیگیر، ئەمەبوو، كە نابێت شتێك واژوو بكات گڵۆپی سەوز بۆ لەسێدارەدان بێت. 

لەبارەی هەڵوێستی سەدام بۆ كوشتن و لەسێدارەدانی ئەم لێكۆڵەرە دەڵێت: سەدام زۆربەی كاتەكان دەیوت، كە لە مردن هیچ ترس و واهیمەیەكی نییە و وا دەهاتە بەرچاو لە ئەنجام و كۆتایی كار ڕاهاتووە، بە ئەگەرێكی زۆرەوە، مردن بۆ ئەو هێمنكەرەوە بوو، ئەو لە زیندان و بەو سوكایەتییانە،ی كە لە پڕۆسەی دادگایی كردنەكەی تەحەمولی دەكرد، ڕاهاتبوو.

ئەو ئاماژە بە سووكایەتی سەركردەكانی شیعەش لەكاتی دادگاییكردنی سەدامیش باس دەكات و دەڵێت: "عەبدولعەزیز حەكیم سەرۆكی ئەنجوومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی (...) لە حیزبە گەورەكانی شیعە (...) كاتێك ، كە سەدام بۆ یەكەمینجار هاتە نێو دادگاوە، دەستێكی هێنا بەژێر قوڕگیدا (نیشانەیەك لەوەی، كە لە سێدارە دەدرێت)".

جۆن نیكسۆن هەروەها ئەوەش لە زاری بەرپرسانی ئەمریكییەوە دەگێڕێتەوە، كە هاوڕێیەك لە باڵیۆزخانە لەدواییدا بە منی وت: "تەواوی ئەو كارەی كە ئیسكوبی باڵیۆزی كاتی عێراق دەبێت ئەنجامی بدایە، ئەمە بوو كە دەست بخاتە سەردەست و هیچ لە بارەی لە سێداردانەوە نەكات، واژووی ئەو بۆ وەگەڕخستنی لە سێدارەدان پێویست بوو،  ئەویش هەندێك ڕێساو فرمانی لە باڵێوز و جێگرەكەوی وەرگرتبوو، كە تا كاتی گەڕانەوەی ئەوان لە پشووەكان لەئەمریكا، هیچ نووسراوێك واژوو نەكات‌و ئیسكیبویش ئەم كارەی بەباشی ئەنجام دەدا، بەڵام لەم نموونە تایبەتە، ئەو لە لایەن سوپاوە كە داواكارییان ئەوە بوو، كە سەدام بداتە دەستی عێراقیبەكانەوە و بۆ یەكجاری و بۆ هەمیشە لە شەڕی ئەو ڕزگاری بێت، لە ژێر گوشاردا بوو"، ئەمانە ڕووداوگەلێكی چارەنووسسازن، كە لە مێژوودا ڕوو دەدەن: نە بە دوورنواڕی و پاشەڕۆژ بینی، بەڵكوو لە ڕووی شانس و بەختەوە.

ئەم لێكۆڵەرە لەكۆتاییشدا، چۆنیبەتی و ساتی بردنی سەدام بۆ بەردەم پەتی لەسێدارەدان ئاوا باسدەكات و دەگێڕێتەوە ، بۆ لە سێدارەدانی وام بیردەكردەوە لە سێدارەدانی سەدام لەتەلەفیزیۆن پەخش دەكرێت، چونكە بە جیهانییەكان (...) بەتایبەت عێراقییەكان (...) پیشانی دەدا، كە مەرگی ئەو لە سەر بنەمای حوكمی یاساییدا بووە، بەپێچەوانەوە، لە سێدارەدانەكە لە تاریكایی شەو، پاش نیوە شەو، ڕوویدا بەشێوازێك كە كۆپتەرێكی ئەمریكی، سەدام لەبەندینخانەوە هەڵدەگرێت و بە گواستنەوەی بۆ شوێنێكی تر، ئەو دەداتە دەستی حكومەتی مالیكییەوە، سەدام یەكسەر پاش لە وەرگرتنەوەی لەلایەن ئەمریكییەكانەوە بۆ ژێرزەمینی بینایی وەزارەتخانەیەك دەبرێت، خودا دەزانێت لە نێوان ئەو و ئەم كەسانەدا چی ڕوویداوە، ئەوەی كە خەڵكانی جیهان بەیانییەكەی ئەویان بینی، بەڕای من شۆكهێنەر بوو، لە ڤیدیۆیەكدا كە بە موبایل تۆماركرابوو، سەدام لەدۆخێكدا دەبینرێت، كە دەبرێتە سەر سەكۆیەكی كاتییەوەو لەخوارەوەیدا مەئمورانی لە سێدارەدان وەستاون، ئێمە بینەری كۆمەڵێك شیعەی تووڕە بووین، كە هات و هاواری تۆڵە سەندنەوە لە دەسەڵاتداری پێشوویان سەردەدا، لێرە بۆ من، كۆڵەكەو ستونی كۆتایی یان هەمان پاساو نیشاندانی پرۆسەی ئازادی عێراق داڕوخا.  

تێبینی: ئەم چوار بەشە یادداشتە لەنووسینی كتێبێكی (جۆن نیكسۆن) لێكۆڵەرو شرۆڤەكار باڵای دەزگای هەواڵگری  CIAەوەیە، كە بەناونیشانی (لێپرسینەوە لەسەدام) لە شەش بەشی سەرەكیۆ بە قەبارە 300 لاپەڕەدا، لەداهاتوودا پاش ڕێككەوتن لەگەڵ ناوەندەكانی چاپكردن دەخرێتە بەردیدی خوێنەرانەوە و ئەم  كتێبە نووسەر و ڕۆژنامەوان ( یاسین نادر ) كاری وەرگێڕانی بۆ زمانی كوردی بۆ كردووە.

بەپەلە