شارپرێس:
وەرگێڕان: لوقمان حاجی قادر
سەرچاوە: موستەقبەل
لە ماوەی سەردانەكەیدا بۆ عێراق، كە 5 ڕۆژی خایاند، محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران وردبوونەوەی خۆی لەسەر دوو تەوەر چڕكردەوە، ئەوانیش، بوونی سەربازی ئەمریكا و پێویستی كۆتایی پێهێنانی‌و پرسی دووبارە بنیاتنانەوەی ناوچە زیان لێكەوتووەكانی شەڕی داعش.
گفتوگۆكانی محەمەد جەواد زەریفی وەزیری دەرەوەی ئێران، بەشێكی لەگەڵ بەرپرسانی حكومی بوو، بەڵام گفتوگۆ گرنگەكان لەگەڵ سەركردەكانی حەشدی شەعبی بوو، ئەمەش لەكاتێكدایە پێشبینییەكان دەڵێن عێراق دەبێتە گۆڕپانی ڕووبەڕووبوونەوەی نێوان ئەمریكا و ئێران بە هۆی ئەو سزا ئابووری‌و داراییانەی واشنتۆن بەسەر ئێراندا سەپاندوونی، كە ئەو هەڵمەتە دبلۆماسیەی ئەمریكا دژ بە ئێران دەستی داوەتێ و گەرەكییەتی هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی، هەرێمی لە دژی تاران پێكبێنێت.
لەكاتێكدا ئێران دەزانی هەژموونەكەی لە سوریا لەژێر گوز و كوتەكی هێرشە ئاسمانییەكانی ئیسرائیل گیانەڵایەتی و هێرشەكانیش لە هەڵكشاندان، بوونی ڕوسیاش بواری ئەوەی پێنادات سوود لە كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا وەرگرێت، كەچی لەعێراق هەست بە هیچ هەڕەشەیەك ناكات، بەڵام دەیەوێت سەنگەرەكەی بەغدای قایمتر بكات بۆ خۆسازدان بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەر ڕووداوێكی لە ناكاو.
ئێران لە عێراق پشت ئەستورە بە پێكهاتەی شیعە، كە خەریكی هاندانیانە بەرەو دەركردنی یاسایەك، كە حكومەتەكەی بەغدا پابەندی ئەوە بكات داوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا بكات لەعێراق، كە ناكۆكی ئەو پارتە شیعانە ڕێگر نابێت لەیەكڕیزیان دژ بە واشنتۆن و هاوسۆزی و لاگیریان بۆ ئێران، تاران پشت ئەستوریشە بە دزەكردنە ناو ڕێزەكانی پێكهاتەی كورد و سونەكان و پەرتەوازەی ئەو دووانە لە نێوان خۆیاندا، تاران ڕۆڵێكی دیار و بەرچاویشی هەبوو لەدیاریكردنی سێ سەرۆكەكەی سێ پۆستە باڵاكەی دەوڵەتی عێراقی.
لەو ڕوانگەیەوە لەوانەیە بەربەستێكی ئەوتۆ نەبێت لە بەردەم دەركردنی یاسایەك بۆ دانانی خشتەبەندیەك بۆ كشانەوەی هێزە بیانییەكان و بە تایبەتیش ئەمریكا، كارەكەی ئێران بۆ دەركردنی ئەو یاسایە بەوردی و بە پەلە بەڕێوە دەچێت، بەڵام پێش ئەوە دەبێت پۆستە بەتاڵەكانی حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران پڕ بكرێنەوە و دەمەتەقێ و ناكۆكی سەر پۆستی هەردوو وەزارەتی ناوخۆ و بەرگری كۆتاییان پێ بێت.
چەند گۆرانكاری و پەرەسەندنێك زەریفی-یان گەیاندە بەغدا، دیارترینیان دابەزینی سەرۆكی ئەمریكا بوو لە بنكەی ئاسمانی عەین ئەسەد لە ئەنبار و دووپاتكردنەوەی ئەوەش، كە كشانەوەی واشنتۆن لە سوریا واتای كشانەوەی نییە لەعێراق، بێگومان سەردانەكەی دۆناڵد ترامپی سەرۆكی ئەمریكاو نەبینینی هیچ بەرپرسێكی عێراقی دەمەتەقێیەكی فراوانی لەگۆڕەپانی سیاسی عێراق هێنایە كایەوە سەبارەت بە پرسی سەروەری ئەو ووڵاتە. ئینجا وەزیری دەرەوەی ئەمریكا هاتە بەغدا و هەولێر و دڵنیایی زیاتری دا بەوەی ئەمریكا ناكشێتەوە.
هەروەها قسەكانی مایك پۆمپیۆی وەزیری دەرەوەی ئەمریكاش شتێكی شۆككەری تێدا نەبوو، بەڵام دواتر زانرا، ئێرانی نیگەران كردووە، لە لایەكەوە واشنتۆن داوای هاریكارییەكی پتەوی نێوان سوپای عێراق و پێشمەرگەی كرد، لە لایەكی دیكەشەوە داوای هەڵوەشاندنەوە 69 لایەنی چەكداری ژێر باڵی حەشدی شەعبی كرد، بەو پێیەی ئەو هێزانە نانیزامین و مەترسین بۆسەر دەوڵەت و دامەزراوەكانی.
هاوكات جەنەڕاڵ قاسم سلێمانی فەرماندەی سوپای قودسی ئێرانی میوانە نیمچە بەردەوامەكەی ناوچەی سەوزە ، بە پەنهانی و لەژێر پەردە خەریكی كارەكانی خۆیەتی، لەگەڵ زەریف–یش كارەكانیان یەكتر تەواو دەكەن سەبارەت بە ووڵامدانەوەی تاران بۆ واشنتۆن، بە تایبەتیش لە پشت بەستن بەحەشدی شەعبی وەك سەرەنێزەیەك لەبەرەنگاربوونەوەی ئەمریكییەكان و وەك كاكڵە و ناورۆكێك بۆ هەر جوڵەیەكی سیاسی دژ بە واشنتۆن لەوەی پرسی كشانەوەیان بكرێتە داواكارییەكی ناوخۆیی عێراقی.
زەریفی هەر بەوەندە نەوەستا، كە شانازی سەركەوتن بەسەر داعشدا بداتەپاڵ حەشدی شەعبی، بەڵكو ئەوەشی وت: شەڕی دژ بە داعش كۆتایی هاتووە، واتە هۆكاری داواكاری پشتیوانی بەغدا لەئەمریكییەكان لە ساڵی 2014 پاساوێكی بۆ نەماوەتەوە، بەڵام ئەو هەڵسەنگاندنانە بۆ دۆخی داعش دژ بە واقعە و پێویستیشی بەبڕیاریكی هاوبەشی حكومەتی بەغدا بە ڕاوێژ لەگەڵ ئەمریكییەكان هەیە، ڕاستییە مەیدانییەكان دەڵێن قۆناغەكە هەستیارە و سەركەوتنیش بەسەر داعش و پەكخستنی تواناكانی ئێستا لە تاوتوێكردن و مشتومڕدایە لە سەر سنوری عێراق - سوریا، واشنتۆن بە توندی فشار دەكات حەشد لەو سەر سنورە دوورخاتەوە، چونكە گەرەكییەتی بەسەر هەرددوو لای ئەو ناوچە سنورییەدا زاڵ بێت.
ئێستا هەڵمەتەكە لە هەوڵی كۆكردنەوەی واژوودایە بۆ فشار خستنەسەر حكومەت و پەرلەمان لەمەڕ كشانەوەی ئەمریكییەكان، زەریفی ئەوەشی دووپات كردەووە، "ڕێگە بە ئەمریكییەكان نادەین دەست وەردەنە پەیوەندییەكانمان لەگەڵ عێراقدا"، وتیشی: "ئێمە خاوەن ماڵین".
لەبارەی دووبارە بنیاتنانەوەی عێراق و پێویستی بەخشینی دەرفەتی لە پێشینە بە كۆمپانیا ئێرانییەكان لە دوای تەواوبوونی جەنگی دژ بە داعش، زەریفی چەند پاساوێكی دان بەدەستەوە وەك كەمی تێچوون و ئەوەش كە كۆمپانیا ئێرانییەكان پێویستیان بە پاراستن نییە، هەروەها ئەوەی كە ئەم كۆمپانیایانە دێنە عێراقەوە بۆ ئاوەدانكردنەوە وەك خۆشەویستییەك بۆ ئیمام حوسێن. بەڵام لە زاری بەرپرسە عێراقییەكانەوە ووتراوە كە لە ترسی ئەمریكا ناوێرن مامەڵەیان لەگەڵ بكەن. خۆ ئەگەر داوای كشانەوەی ئەمریكییەكان بكرێت و ئەوەش ڕوو بدات، ئەوا بێ زەرەر و زیان دەرهاویشتەی نەرینی تێناپەڕێت و كاریگەر‌ی دەبێت بەسەر ئابووری عێراقەوە بە گشتی و بەسەر پڕۆژەكانی دووبارە بنیاتنانەوەش بە تایبەتی.
