شارپرێس:
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
هەمیشە هەموو گریمانەكان ئەگەری ڕوودانیان هەیە، وەك ئەوەی تاران بایی ئەوە بداتە واشنتۆن، كە بەس بێت بۆ فریودانی و پاشەكشەكردنی لەهەڵوێستەكانی و ئاشتبوونەوە لەگەڵیدا، بەمەش دێینەوەی چوارگۆشەی سفر، هەر وەك ئەمە لەسەردەمی باراك ئۆبامای سەرۆكی پێشووی ئەمریكا لەگەڵ ئێران روویدا.

لەسەردەمی ئۆبامادا سزای ئابووری قورس بەسەر ئێراندا سەپێنران، هەنگاوی دوژمنكارانەی توندتر لەئێستاش گیرانەبەر، بەڵام لە ساڵی 2010 ، ئێران بە نهێنی پێشنیاری گفتوگۆ و دانووستانی بۆ واشنتۆن كرد، كە زیاتر لە 3 ساڵی خایاند و ڕێككەوتننامەیەكیشی لێوە بەرهەم هات، كە هەمووانی تووشی شوك كرد بە ئیسڕائیلیشەوە، كە هاوپەیمانی یەكەمی ئەمریكایە. 

ئایا دەشێت ئیدارەی ئێستای ئەمریكا بەسەرۆكایەتی دۆناڵد ترامپ،  سیناریۆكەی ئۆباما دووبارە بكاتەوە و بە ڕێككەوتنێكی نهێنی شۆكمان بكات؟  چۆن دەكرێت دوای ئەو ئەزموونانە تاڵانە، متمانە بەئەمریكا بكەن و لە پڕۆژەیەكی سیاسیدا لەگەڵی هاوپەیمان بن؟

ڕاستییەكەی پێویستە بەشێوەیەكی پێچەوانە لەو پەیوەندییە سێ سەرە بڕوانین، ناكۆكی لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ئێران پەیوەست نییە بەواشنتۆنەوە، مەترسی ئیرانیش زۆر لە مەترسی هەڕەشەكانی تاران زیاترە بۆ سەر واشنتۆن.

ململانێ لەگەڵ ئایەتوڵاكانی تاران لەبەر چاوی كاڵی ئەمریكا نییە و لەسەر داوای ئەویش نییە، بەڵكو هەیە و بەردەوامە، هۆكاركەشی ئەنجامی ئەو سیاسەتە دۆژمنكارییە ڕاشكاوەیە، كە لە ساتەوەختی هاتنەسەركاری خومەینی–یەوە‌ پەیڕەو دەكرێت.

خومەینی پێشتر ڕایگەیاندبوو، هەناردەكردنی شۆڕش بۆ دەوڵەتانی ناوچەكەو گۆڕینی ڕژێمەكانیان  و بە تایبەتیش سعودییە و دەوڵەتانی دیكەی كەنداو، سیاسەتێكی ڕاشكاوی ڕاگەیەنراوی دەوڵەتە.

ئەو سیاسەتە دوژمنكارانە، لە ماوەی چوار دەیەدا،‌ چالاكی سەربازی و تیرۆرستی لێكەوتەوە، بۆیە ناكرێت بڵێن، كە هاوپەیمانیان لەگەڵ ئەمریكا بە گشتی و ئیدارەكەی ترامپ بە تایبەتی سەركێشییەكی حساب بۆ نەكراوە، چونكە وەك مالیزیا و ئیسپانیا، یان هەر دەوڵەتێكی دیكەی‌ دوورەدەستی نین، كە بژاردەی بێلایەنی هەبێت و دوربێت لە ئاگر و بڵێسەی دەوڵەتی ئێرانەوە.

ئەگەر ئیدارەی ترامپ بڕیاری ئەوەیدا باداتەوە و لەگەڵ ئێران ئاشت بێتەوە، هێشتا ناكۆكی سعودییە و زۆرێك لە دەوڵەتانی ناوچەكە لەگەڵ تاراندا هەر بەردەوام دەبێت، ئەمەش لەدەرئەنجامی سیاسەتە پەیڕەوكراوەكانی خودی ئێرانەوە. 

سیاسەتە هەرێمییە نەگۆڕەكەی دەرەوەی سعودییەش ، بنیاتنانی هاوپەیمانی دژ بەتارانە‌ بە هاوبەشی لەگەڵ دەوڵەتانی هەرێمی و جیهانیدا، هەروەها دروستكردنی هاوسەنگییە لەگەڵ تاران و پاشكۆكانی، ڕۆژێك نایەت ئەو ململانێیەی گەڵ تاران كۆتایی بێت، تەنیا مەگەر ئێران واز لەسیاسەتە پیڕەوكراوەی خۆی بێنێت بە بەئامانجگرتنی دەوڵەتانی ناوچەكە.

چاككردنی پەیوەندییەكانی ڕیاز و تارانیش بە دوو ئەزمووندا تێپەڕیوون‌، لەو ماوەیەشدا پەیوەندییە دبلۆماسی‌و ئابووری و بگرە ڕۆشنبیرییەكانیش دەستیان پێكردنەوە، بەڵام لەهەردوو جاردا شكستیان هێنا، دوای ئەوەی تاران بوێری ئەوەی نیشاندا و كاری دژمنكارانەی لەناو سعودییە ئەنجامدان، بەمەش ئەو بەڵێنانەی شكاندن كە دەبوو پێیانەوە پابەند بێت.

ئەمڕۆ واشنتۆن لە هەوڵی بنیاتنانی هاوپەیمانییەكی گەورەدایە دژ بە تاران، دیدارەكەی ئەم دوایەی ئوردونیش بۆ ڕێخۆشكەری بۆ لوتكەی واڕشۆ لەمیانەی كۆششەكانی جیهاندا بە هەنگاوێكی پەرەسەندوو دادەنرێت. 

ئەو كۆششانە بۆ فشارخستنەسەر ئێرانن، كە میتۆدی سیاسی خۆی بگۆڕێت، بەو چالاكییانەشەوە، كە لە سوریا و یەمەن دژ بە دەوڵەتانی ناوچەكە ئەنجامیان دەدات. 

بەدووریشی دەزانم ئەو كۆششانە باوەڕ بەڕژێمی تاران بێنن میتۆدی سیاسەتی دەرەوەی ناوخۆی خۆی بگۆڕێت، بەڵام ئومێد دەكرێت ئەو فشارانە بەسزا ئابوورییەكانیشەوە، ڕەفتارە دژمنكارییەكانی ئێران بوەستێنن و لە ناوچە گەرموگڕەكانی ململانێ بكشێتەوە كە خۆی ئاگریان تێدا خۆش دەكات. بەڵام سیاسەتەكانی هەرگیز ناگۆڕێن، مەگەر بە ڕوودانی گۆڕانكارییەكی ناوخۆیی یان لە ناو خودی ڕژێمەكە، كە ئەمەش لە ڕوودان بەدوورە، كێ دەشزانێ، لەوانەیە گەلی ئێران سەركەوتووبن لەوەی بۆ چەندەها دەیە زلهێزانی جیهان تیایدا شكستیان هێنا.

سەرچاوە: موستەقبەل