شارپرێس: سەرچاوە: BBC وەرگێران: حلمی رەسول رەزا شۆڕشی ئیسلامی لە ساڵی 1979 گۆڕانكاری گەورەی لەگەڵ خۆیدا هێناو ژنانیش لێی بێبەش نەبوون، بەتایبەتی فۆكەس خرایە سەر جلوبەرگ و داپۆشینی پرچیان، شای ئێران لەسییەكانی سەدەی رابردوو باڵاپۆشی قەدەغە كردبوو، تا ئەو رادەیەی فەرمانی بەپۆلیس كردبوو هێز بەكاربهێنن بۆ داماڵینی پەچە، كەچی لەسەرەتای هەشتاكانی سەدەی رابردوو دەسەڵاتدارانی ئیسلامی سەرجەم ژنانی ئەو وڵاتەی پایەند كرد بەپۆشینی حیجاب. ئەم چەند وێنەیە ژیانی ژنانی ئێران رووندەكاتەوە پێش دامەزراندنی دەسەڵاتدارانی ئایینی و چۆنییەتی گۆڕینی ژیانیان لەو كاتەدا. پێش شۆڕش خوێندن لەزانكۆی تاران ساڵی 1977 ژمارەی ئافرەت لەكاتی شۆڕشداو لەقۆناغەكانی خوێندنی باڵا بەرچاو بوون، پاش ئەوەش ژمارەكە زیادبوونێكی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی، ئەمەش لایەنێكی پەیوەندی بەوەوە هەبوو دەسەڵاتداران سەركەوتوو بەون بەرازیكردنی خێزانە پارێزگارەكان لەناوچە دوورەكان رێگە بەكچەكانیان بدەن لەو شوێنانە بخوێنن، كە لەناوچەكانیانەوە دوورە. هالە ئەفشار مامۆستا لەدیراساتی ژن لەزانكۆی "یۆرك"ی بەریتانی، كە لە شەستەكانی سەدەی رابردوو لەئێران پێگەیشتبوو دەڵێت: هەوڵیاندا رێگە لەوە بگرن كچان بچنە زانكۆ، بەڵام ئەمە رووبەرووی كاردانەوەیەكی توند بووەوە، بۆیە ناچاربوون رێگەیان پێبدەن. سەرەرای ئەوەی هەندێك لەمامۆستایان وڵاتیان بەجێهێشت، بۆیە دەسەڵات هەستی كرد پێویستیان بەپیاو و ژن هەیە وەك یەكتری بۆ بەرێوەبردنی ئیدارەی وڵات.
بازاڕكردن لە تاران ساڵی 1976 پێش شۆڕش، ژنان لەسەر لەبەركردنی جلوبەرگی رۆژئاوا راهاتبوون، لەوانە پانتۆڵی تەسك‌و تەنورەی كورت و كراسی قووڵ كورت. ئەفشار دەشڵێت: ئازەومان بۆ پێڵاو گۆڕانكاری بەسەردا نەهاتووە و ژنان لە ئێران هیچ جیاوازییەكیان لەگەڵ ژنانی جیهان نییەو رۆیشتن بۆ بازار تەنیا هۆكارێكە بۆ دووركەوتنەوە لەماندوبوونی رۆژانە. دەرچوونی رۆژی هەینی لە تاران ساڵی 1976 چاوپێكەوتنە خێزانییەكان و كۆبوونەوەی هاورێیان بابەتێكی ئاسایی بوو لەرۆژی هەینیدا، رۆژی پشووی كۆتایی هەفتە لەئێران-. ئەفشار لەم بارەیەوە دەڵێت: دەرچوون بۆ پیاسە بەشێكی گرنگە لەرۆشنبیری ئێرانی و جەماوەرێكی زۆری هەیە لەنێو چینە مامناوەندەكاندا، ئەمەش لەكاتی شۆڕشەوە نەگۆراوە و جیاوازییەكە ئەوەیە پیاو ژن زیاتر ئاگاداری خۆیانن كاتێك پێكەوە دادەنیشن. ئارایشتگاكان لە تاران ساڵی 1977: ئەفشار سەبارەت بەم بابەتە پێیوایە، ئەم دیمەنە تا دوای شۆڕشی ئیسلامیش مایەوە، تەنیا جیازای ئەوەیە ئێستا پیاو لەنێو ئارایشتگاكاندا نابینرێت و كاتێ ژنان لەو شوێنە دەردەچن یەكسەر پرچیان دادەپۆشن، هەروەها هەندێك كەس لەماڵان ئارایشتگایان بەنهێنی هەیەو لەوێ ژن و پیاو تێكەڵ دەبن. پاسەوانەكانی دەوروبەری شای ئێران لە ساڵی 1971 كچێكی گەنج لەشا محەمەد رەزا پەهلەوی نزیك دەبێتەوە هەروەك لەوێنەكەدا دیارە لە ئاهەنگێكی گەورەدا بە بۆنەی تێپەڕینی 2500 ساڵ بەسەر حوكمی پاشایەتی فارسی، دیارە ئەم دیمەنە لەچوارچێوەیەكی فراواندا ئیدانە كرا لەلایەن ركابەرەكانی شاوە (راسترەوەكان و پیاوانی ئاینی). ئەفشار ئەمە رووندەكاتەوە بەوەی شا لەو كاتەدا تا رادەیەكی زۆر بێزاو بوو، هەندێك ئەم وێنەیەیان بەزیادەرۆیی لەقەلەم دەدا و رەنگە یەكێك بێت لەو هۆكارانەی پاش هەشت ساڵ بووە مایەی بەرپابوونی شۆڕش. پیاسەكردن لەشەقامە بەفراوییەكانی تاران لە ساڵی 1976 ناوبراو دەربارەی ئەمە دەڵێت: ئەوەی لە رابردوو هەبوو ئەمڕۆ نابینرێت لەسەر شەقامەكان هەر لەبەركردنی جلوبەرگەوە بیگرە تادەگاتە رازاندنەوەی دەموچاو. دوای شۆڕش ژنان لەكۆبوونەوەیاندا دژی باڵاپۆشی لە ساڵی 1979 پاش ماوەیەكی كەم لەوەرگرتنی دەسەڵات، رابەری ئێران "ایە الله" خومەینی مەرسومێكی دەركرد و تێدایە سەرجەم ئاقرەتانی پایەند كرد بەپۆشینی حیجاب، بێگوێدانە ئەوەی كەسەكە لەسەر چی ئاین و رەگەزێكە، بۆیە لە رۆژی 8ی مارس، رۆژی جیهانی ژنان، هەزاران ژن رژانە سەرشەقامەكان بۆ دەربڕینی نارەزایەتی دژی ئەو یاسایە. ناڕەزایەتی لە دەرەوەی بالوێزخانەی ئەمەریكا لە تاران 1979 ژمارەیەك لەخوێندكارە شۆرشگێرەكان چەند فەمانبەرێكی باڵوێزخانەی ئەمەریكایان وەك بارمتە گرتبوو، لەهەمان كاتدا هەزاران كەس باڵوێزخانەكەیان گەمارۆ دابوو. سەبارەت بەم رووداوە ئەفشار دەڵێت: لەو كاتەدا سروشتی بوو دیدگا جیاوازەكان رقی رەهایان لەئێران بێت، ئەمەریكا و بەریتانیەكان مێژوویەكی دورودرێژیان هەبوو لەهەوڵەكانیان بۆ ئەوەی دەست بەسەر نەوتی ئەو وڵاتەدا بگرن. ئەندامەكانی خێزان دەرۆن بۆ ئەنجامدانی نوێژی هەینی لە ساڵی 1980 مەلا كەشیدەیەكی سپی لەسەر دەكات و منداڵەكەی لەباوەش دەكات، كە جلیكی رەش رەش لەبەر دەكات و قسە لەگەڵ پیاوێك دەكات، لەدواشییەوە خێزانەكەیەتی، كە جلێكی رەشی لەبەردایەو دەموچاوی داپۆشییەوە لە شوباتی ساڵی 1980. ئەفشار هەروەها دەڵێت: نوێژی هەینی ئەو كاتەیە كۆمەڵێك بروادار كۆدەبنەوە، یاخود پشتیوانانی دەسەڵاتی ئیسلامین، ئەوان نایانەوێت وەسف بكرێن بە جیابووەوەكان. ئەوە چركەی یەك بوونە، بەلام تاكو ئێستا لە بواری نێرینەدا ماوەتەوەو رێگا بە ژنان نادرێت بچنە هەمان ژوری پیاوەكان. بازاركردن بۆ جلی بوكێنی لە تاران لە ساڵی 1986 ئەفشار ئەمە روون دەكاتەوە : سەرجەم جلە بوكێنیەكان رۆژئاوایین، و كچە ئێرانیان لە پشت دەرگا داخراوەكانەوە دەیپۆشن. سەرەرای ئەوەی پێویستە ئاهەنگەكانی بووك گواستنەوە تێكەڵ نەبێت، لەبەرئەوەی گرنگ نیە ژن چی دەپۆشێ چونكە سەرجەم میوانەكان ئافرەتن، بەلام تاكو ئێستاش ئاهەنگەكان تێكەڵن، هەندێ كەس پاسەوان بە كرێ دەگرن بۆ ئەوەی چاودێری دەرگا بكات، و هەندێكی تر بەرتیل بە پۆلیسی ناوخۆ دەدەن بۆ ئەوەی چاویان لێ بپۆشێ. پیاسەكردن لە شەقامەكانی تاران لە ساڵی 2005 سەرجەم ژنان عەبای رەش هەلنابژێرن بۆ پۆشین، هەندێ لەوان حیجاب و پالتۆی كراوە لەبەردەكەن. كەنارەكانی دەریای قەزوین لە ساڵی 2005 بۆ كچانی ئێرانی قەدەغەیە لە شوێنە گشتیەكان مەلە بكەن بە جلی تایبەتەوە، هەروەك ئەفشار ئاماژەی بۆ دەكات : نابێ ژن و پیاو پێكەوە مەلە بكەن، بەلام بۆ ئەمە فێلێكیان دۆزیوەتەوە بەوەی یەخت بە كرێ دەگرن و لەو شوێنانە دوریان دەخاتەوە و لەبەرچاو دیارنابن و لەوێ پێكەوە مەلە دەكەن. خۆپیشاندان بۆ پشتیوانی كردن لە حیجاب لە تاران ساڵی 2006 پاش تێپەڕینی 25 ساڵ بەسەر شۆرشدا، ئەو ژنانەی توندرەوەكان پالپشتییان دەكەن لە دامەزراوەی ئایینی رێپێوان رێكدەخەن بۆ دەربڕینی نارەزایی بەوەی دەسەڵاتداران نەیانتوانیوە یاسای پایەند بونی حیجاب جێبەجێ بكەن.. تەماشاكردنی تۆپی پێ لە یەكێك لە ناوەندەكانی بازار لە تاران ساڵی 2008 لەگەڵ ئەوەی هیچ لێپرسینەوەیەكی فەرمی نیە بۆ تەماشاكردنی تۆپی پێ لەلایەن ژنانەوە لە ئێران، بەلام زۆربەی جارەكان رێگرییان لێ دەكرێت بچنە نێو یاریگاكانەوە، و هەندێ لەوانەش كە هەوڵی چونە ژورەوەیان داوە دەستگیركراون و روبەروی دادگا كراونەتەوە، بەلام پێش شۆرش رێگە بە ئافرەتان دراوە ئامادەی چالاكیە وەرزشیەكان بن.