ڕۆژهەڵاتی فوڕات هاوشێوەی عفرین نابێت
ئایا توركیا‌ دەتوانێت هێرش بكاتە سەر رۆژئاوای كوردستان

کوردستان

11/02/2019‌ 2195 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:
سەرچاوە: ئەحوال توركیا
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
ئەرگۆن بابەهان‌و فەهیم تاشتكین، لە ڕێگەی بەرنامەی "مەسار" وە، هەڵسەنگاندنێكیان بۆ ڕەوتی ڕووداوەكانی ڕۆژ كردووە لەتوركیا.

ئەو دوو شرۆڤەكارە لە شڕۆڤەكارییەكانیاندا تاوتوێی ئەگەرەكانی ئەنجامدانی كردەییەكی سەربازی توركی دژ بەباكووری سوریایان كردووە، باسی ئەو ئاكامانەشیان كردووە، كە لەو هەنگاوە دەكەونەوە. 

تاشتكیت لە شڕۆڤەكارییەكەیدا دەڵێت: ڕاپۆرتێكی ئەمریكی ئاماژەی بۆ ئەوە كردووە، كە دروستكردنی ناوچە ئارامەكەی سوریا حازر و ئامادەیە، بەڵام  هەر بەرەو پێشچوونێك لەم بوارەدا، پەیوەستە بەگفتوگۆی سێلایەنەوە، لەئێستاشدا گفتوگۆ و ڕاگۆڕینەوە لە نێوان ڕوسیاو توركیادا هەیە.

ڤلادیمێر پوتینی سەرۆكی روسیا، لەدوا دانوستاندا بژاردەی زیندووكردنەوەی ڕێككەوتننامەی ئەدەنەی زەقكردووەتەوە، بەمەش‌ ویستی ڕێگری بكات لە هاوبەشبەندییەكی ستراتیژی نێوان واشنتۆن و ئەنقەرە، ئەمەش ئەوە بەسەر ئەنقەرەدا دەسەپینێت لەگەڵ دیمەشقدا كار بكات بۆ دەستەبەركردنی ئاسایشی سوپای سوریا لە ڕێگەی جێگیربوون لەسەر سنووری هەردوو وڵات.

رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆك كۆماری توركیا چاوی لەوەیە لەڕێگەی ئەو ڕێككەوتننامەیەوە دەستكەوتی باش بچنێتەوە، بەڵام دەبوو ئەوەی بزانیایە، كە ئەگەر لەگەڵ ئەمریكاش بگاتە ڕێككەوتنێك سەبارەت بەسوریا، ئەوا ئاستەمە ڕوسیا تێپەڕێنێت، ئەگەر پێشوەخت گڵۆپی سەورزی لەلایەن مۆسكۆوە بۆ هەڵنەكرێت، بۆیە ئێستا بۆ ئەو مەبەستە ئەنقەرە لەگفتوگۆدایە لەگەڵ مۆسكۆ.
  
ڕۆژ بە ڕۆژیش ئەوە ئاشكراو ڕوونتر دەبێتەوە، كە جیاوازییەكی زۆر هەیە لەنێوان پلانی ئەمریكا كە ئێستا جێبەجێی دەكات لەگەڵ ئەو پلانە، كە سەرۆكی ئەمریكا پێشتر لەگەڵ ئەردۆغان باسی كردبوو. 

زانیارییە دزەپێكراوەكانیش دەڵێن ئەو بۆشاییەی، كە بە كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا دروست دەبێت لە سوریا، هەر خودی ئەمریكا بۆ خۆی لەڕێگەی  بڵاوەپێكردنی هێزەكانی فەڕەنسا و بەریتانیا و ئوستوڕالیا لەناوچەكە پڕی دەكاتەوە.

ئەمەش ئەو بژاردەیە نەبوو، كە توركیا دەیەویست، چونكە ئەو جوڵەیە بواری جموجۆڵ بەهێزەكانی توركیا نادات لە سوریا، كە ڕاوەدووی كوردەكان بنێت، پلانە ئەوەشی تێدایە هێزەكانی پێشمەرگەی ڕۆژئاوا و هێزەكانی هۆزە عەرەبییەكانی ناوچەكە (شێخ ئەحمەد عاسی جربە یەكێكە لەو سەرۆك هۆزانە) لەو ناوچەیە بڵاوەیان پێدەكرێت بۆ جێگرتنەەی یەكینەكانی پاراستنی گەل، كە بێگومان توركیا نایەوێت ئەمە ڕووبدات، ئەمە جگە لەوەی سەرۆكی ئەمریكا لە لایەن گۆنگرێسەوە فشاری زۆری خراوەتە سەر بۆ پاراستنی كوردە هاوپەیمانەكانیان ڕۆژئاوای كوردستان.

ئەو بڕیارەی ئەنجوومەنی پیرانیش لەو بارەوە دەریكرد، ئاستەنگ دەخاتە بەردەم توركیا، لەوەی پلانەكانی خۆی جێبەجێبكات، ئەمەش واتای ئەوەیە هەر جوڵەیەكی سەربازی توركیا لە سوریا كاردانەوەیەكی توندی لە لایەن ئەمریكاوە لێدەكەوێتەوە، بۆیە  دۆخە لە ڕۆژهەڵاتی فوڕات هاوشێوەی عفرین نابێت.

سەرباری ئەوەش، جوڵە سەربازییەكانی  توركیا و بڵاوەپێكردنی هێزەكانی لە پشت سنوورەكانییەوە، جۆرێك لەهەستیاری دروست كردووە، نەك هەر لە هەرێمی كوردستان، بەڵكو لەسەنتەری شارەكانی عێراقیش ناڕەزاییی هەیە، ئەمە جگە لەوەی دۆخەكە‌ جێگەی ناڕەزایی پارتی دیموكراتی كوردستانیشە، كە شان بە شانی توركیا دژ بە پارتی كرێكارانی كوردستان كار دەكات و یارمەتیدەری ئەنقەرەیە،‌ كە باڵادەستی خۆی بەسەر پێشمەرگەی ڕۆژئاوادا بسەپێنێت، ئەمە سەرباری ئەوەی ژمارەیەك لە خەڵكی‌ مەدەنی بوونە قوربانی هێرشەكانی توركیا بۆسەر ناوچەكە.

 ئەم كارە بێسەرەو بەرانەی توركیاش وایكردووە گەلانی ناوچەكە دژی بەو كارانەی ئەنقەرەبن، ئەمەش واتای ئەوەیە توركیا ناتوانێت جڵەوگیری كوردەكانی دیكەی هەرێمی كوردستان بكات، كە سەر بە پارتی دیموكراتی كوردستان نین، لەمەشەوە ئەگەری هێرشكرنەسەری زیاتر بۆ سەر بنكەكانی توركیا لە خاكی هەرێمی كوردستاندا لە ئارادایە.

لە سەرێكی دیكەشەوە، دەستتێوەردانی سەربازی حكومەتی توركیا لەعێراق جێگەی ناڕەزایی حكومەتی بەغدایە، بە تایبەتیش دوای ئەوەی حكومەتی تازە لەسەر پێی خۆی ڕاوەستاوەو لە شەری داعشیشدا سەركەوتوو بووە. 

هەر چەند لە ناو عێراقدا لەوانییە هێز هەبن بە فیتی ئێران ڕاستەوخۆ جوڵەیان پێبكرێت، بۆیە بە‌ گشتی جۆرێك لە هەستیاری هەیە‌ دژ بەدەستتێوەردانی بێگانە، نەك هەر بەرانبەر توركیا، بگرە دژ بە ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاش.

ئەمە جگە لەوەی داواكاری چۆڵكردنی بنكە بەعشیقە بۆتە داواكارییەكی جەماوەری و لە ئەجێندای هەموو گفتوگۆ دوولایەنەكانیشدا باسی لێوە دەكرێت، واش چاوەروان دەكرێت لە ئایندەدا عێراق فشارەكانی لەو بارەوە بۆسەر توركیا زیاد بكات. بۆیە ئەو پرسە بەردی زەق دەبێت لە نێو دیواری پەیوەندییەكانی بەغدا و ئەنقەرە، لە بەرژەوەندی توركیاش دا نییە پەیوەندییەكانی لەگەڵ بەغدا تێكدات هەر وەك لەگەڵ سوریا تێكیدا.

هەوڵەكانی ئەمریكا لە كاتی پێكهێنانی حكومەتی تازەی عێراق بۆ دوورەپەرێزخستنی ئێران لەسەر گۆڕەپانی عێراق شكستیان هێنا، بۆیە بەغدا ناچار بوو هاوسەنگی نێوان ئەو دوو هێزە ڕابگرێت. لە لایەكی دیكەشەوه، ‌دانوستانەكانی ئێران و هێزە پاشكۆكانی لە سوریا لەگەڵ ڕوسیا، ئێرانی ناچار بەوە كرد لە سنوری ئوردون - ئیسڕائیل دوور بكەوێتەوە. بەڵام هێزە هاوپەیمانەكانی ئێران هێشتا بوونی خۆیان لەسەر زەوی سوریا پاراستووە. بۆیە ئاسان نییە تاران لە سوریا پەراوێز بخرێت یان دەورە بدرێت.

هەموو پرسەكەش گەیشتنە بە هیلالی شیعی، كە ئەمەش تەنیا هاوپەیمانییەكی شیعی – شیعی نییە، بەڵكو هاوپەیمانییەكە لەسەر بنەمای بەرەنگاربوونەوەی بوونی ئەمریكا و ئیسڕائیل لە ناوچەكەدا. ئەمەش واتای ئەوەیە هەموو هەوڵەكان بۆ لەناوبردنی هەژموونی ئێران لە عێراق و سوریا سەركەوتوو نەبوون، هەروەك پێشتریش دەستەوەستان بوون لە وەدەرنانی ئێران لە لوبنان.