شارپرێس:
نووسەر و توێژەر و سەنتەرەكانی لێكۆڵینەوە،‌  لە كۆتایی هەر ساڵێكدا وا ڕاهاتوون باسی گرنگرترین ڕووداوەكان وڵات بكەن، چ سیاسی، یان زانستی یان وەرزشی بن، كە لەو وتارە گرنگیپێدان لەسەر ئەو ڕووداوانە چڕكراوەتەوە، كە لە وانەیە لە ساڵی ئایندەدا ڕووبدەن لەعێراق، ئەوەش بەگوێرەی ئەوەی لەپێشوو ڕوویداوە.

چاوەڕی دەكرێت ناكۆكییەكان لەسەر پۆستی وەزارەتی ناوخۆو بەرگری لە كابینەكە عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیران لەساڵی تازەدا بەدەوامبن، ئەو پرسە بۆ ماوەیەك دیمەنی سیاسی عێراق داگیردەكات، ئەمەش‌ بەهۆی ناكۆكی توندی نێوان هەردوو فراكسیۆنی (ئیسلاح و بینا)ی سەدرو عامرییەوە، هیوای ئەوەیان هەیە كابینەكەی عەبدولمەهدی لاوازو زەبوون بێت، ئەگەر سەركەوتووش بێت لە تەواوكردنی كابینە وەزارەیەكەی ، هێشتا هەر حكومەتێكی لاوازو لەرزۆك بێت، چونكە عەبدولمەهدی كەسایەتییەكی سازان لەسەر كراوە و فراكسیۆنە كێبڕكێكارەكان هێناویانەتە سەر گۆڕەپانەكە و سەر بە هیچ فراسیۆنێك نییە، ئەمەش وای لێدەكات لاواز بێت و فراكسیۆنەكان وەك تۆپ یاری پێ بكەن، بۆیە عەبدولمەهدی وتی: "گرفتەكانی عێراق زۆرن و بە ماوەیەكی كەم و بە ئاسانی چارەسەر نابن".

چاوەڕێی ئەوە دەكرێت عێراق لەچەند بوارێكی جۆراوجۆردا ببێتە گۆڕەپانی ململانێی نێوان هەژموونی ئەمریكا و ئێران، ئەمەش وادەكات هەر لایەك چەكەكانی خۆی دژ بەوی دیكە بەكاربێنێت، ئەمەشیان بارگرانییەكی سەرباری دیكەیە‌ بۆ حكومەت، كە بەگوێرەی توانا هەوڵدەدات داردەستەكە لەناوەڕاستەوە بگرێت، بەڵام چاوەڕوانی ئەوە ناكرێت لەم ئەركەیداسەركەتوو بێت.

لێكەوتەكانی ململانێی تاران‌و واشنتۆن ڕنگدانەوەی دەبێت بەسەر سەقامگیری حكومەتەوە، بەڵكو وا چاوەڕوان دەكرێت لەساڵی ئایندە، جوڵەی میلیشیا چەكدارەكانی سەر بەلایەنە سیاسییەكان لەسەر ئەرزی واقع ببینین لەچەند كردەیەكی سەربازی سنوورداردا، لەوانەیە ئەوەش ببێتە هۆی دەستلەكاركێشانەوەی عەبدولمەهدی.

یەكێك لەگرنگرتین ئەو گرفتانەی دەبێت حكومەتەكەی عەبدولمەهدی خۆی بۆ ئامادەكات، مامەڵەكردن لەگەڵ سزا سەپێندراوە ئەمریكییەكانی سەر ئێرانە، لەسەر ئەو بنەمایەش، كە هەموو حكومەتەكانی دوا گلانی ڕژێمی پێشوو لەڕووی ئابوورییەوە تا ڕادەیەكی زۆر پاشكۆی ئێران بوون، بۆیە ڕزگاربوون لەو پاشكۆییە ئابوورییە ئاسان نییە بۆ حكومەتێكی لاوازی وەك ئەوەی عەبدولمەهدی، ئابووری عێراقیش بەهۆی ئەم دۆخەی باسمان كرد تووشی هەژان و لەرزەی توند‌ دەبێت، ئەو كاتەش، كە ئیدارەی ئەمریكا بە حكومەتەكەی عێراقی داوە تا خەمێك لەو بوارە بخوات بەس نییە، لە هەموو بارێكدا وا چاوەڕوان دەكرێت لەم چەند مانگەی دوایدا، ئابووری عێراق تووشی زەرەر و زیانێكی گەورە بێت.

دیارە، كە ئەمریكییەكان خۆیان یەكلاییكردووەتەوە لە مامەڵەكردن لەگەڵ حكومەتە تازەكەی بەغدادا، ئەمەش‌ لەو دوو سەردانە دەردەكەوێت، كە هەر یەك لە دۆناڵد ترامپ و سكۆت مۆریسۆنی سەرۆك وەزیرانی ئوستوڕالیا سەردانی هێزەكانیان كرد لە عێراق، شێوازی دوو سەردانەكە گوزارەیە لەدانپێدانەنان بە سەروەری حكومەتی عێراق، كە لاگیری هەیە بۆ ئێران، بۆیە مكوڕن لەسەر هێشتنەوەی هێزەكانیان تا كاتێكی نادیار. 

لەهەموو ئەوانی پێشوو گرنگتر، مكوڕبوونی وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكایە لەسەر زیادكردنی هێزەكانی، بەمەش ئەو بنكە سەربازییانە دەكاتە شوێنێك بۆ ئەنجامدانی كردە سەربازییەكانی لەناوچەكە هەروەك دۆناڵد ترامپی سەرۆكی ئەمریكا وتی، بۆیە ڕێبازەكان كراوەن بۆ پیادەبوونی زیاتر لە سیناریۆیەك لە عێراق، كە زۆرینەیان لەبەرژەوەندی حكومەتی عێراق و تاران و میلیشیاكانی عێراقدا نین.

لەو سیناریۆیانەی، كە وا چاوەڕوان دەكرێت لەماوەی ئایندەدا ڕووبدەن، ئەوەیە ئیدارەی ئەمریكا دوای شكستهێنانی لەگەیاندنی پەیامەكەی بە دەسەڵاتدارانی تازەی عێراق، كەوتووەتە بەردەم چەند بژاردەیەك، یان دەستەمۆی حكومەتەكەی بەغدا دەكات دژ بەهەژموونی ئێران، كە ئێمە پێمان وایە ئەم كارە زۆر سەختە ئەنجام بدرێت‌و پێمانوانییە واشنتۆن تێیدا سەركەوتوو بێت، بەتایبەتیش، كە ژمارەیەكی زۆر پەرلەمانتار و وەزیری حكومەتە تازەكەی عێراق سەر بەمیلیشیا چەكدارەكانی حیزبەكانی پاشكۆی ئێرانن، بۆیە دەبێت واشنتۆن بەدوای بژاردەیەكی دیكەدا بگەڕێت بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ دۆخی عێراقدا، یەكێك لەو بژاردانەش زیادكردنی ژمارەی هێزەكان ئەمریكا و هێزە ڕۆژئاواییەكانە لە ڕۆژئاوا و باكوری عێراقدا كە زۆرینەیان سونه مەزەبن، ئینجا لە قۆناغی دواتردا پشتیوانی لە پێكهێنانی هەرێمێكی سونە بكات، ئینجا ئەو هەرێمەی سونەكان و هەرێمی كوردستانیش بكاتە كاكڵەو ناوەرۆكی دەوڵەتی تازەی عێراق كە لە لایەن واشنتۆنەوە پشتیوانی لێدەكرێت. 

ناوچەكانی باشووری عێراقیش بەر ئاگری سزا ئەمریكییەكان دەكەو‌ن، بەو پێیەی ئە‌و ناوچانە بوونەتە بەشێك لە ڕژیمی ئێرانی، ئەم سیناریۆیە دوور و درێژ و سەخت و دژوارە بۆ ئەمریكییەكان، بۆ جێبەجێكردنیشی پێویستی بەوەیە تڕەمپ بتوانێت خولی دووەمی سەرۆكایەتی بباتەوە، بۆیە لە ئێستادا ئیدارەی ئەمریكا ئەوەندەی بەسە هەرێمێكی سونە دابمەزرێنێت و بیكاتە سەرچاوەیەكیش بۆ ڕێگەپیدانی مانەوەی بنكە و هێزه سەربازییە‌كانی هەر وەك لە هەرێمی كوردستاندا پیادە دەكرێت.  

سەبارەت بەو ناڕەزاییانەی شارە عێراقییەكانیشی گرتۆتەوه،‌  بە تایبەتیش شاری بەسڕەی زۆرینەی شیعە مەزهەب، چاوەڕوان دەكرێت هەڵكشانی گەورەتر بەخۆیەوە ببینێت، هەر چەند ناوە ناوە بەرز و نزمی دەكات، بەڵام هێندەی پێناچێت بەهێزدەبێتەوە، هۆكاری ئەمەش بەدەنگەوە نەهاتنی حكومەتەكەی پێشوو و ئێستاشە بۆ داواكارییەكانی خۆپیشاندەرانە‌، ئەمەش بە هۆی تەنگژەی ئابووری و باڵادەستی گەندەڵی كە پەیكەری دەوڵەتی عێراقی داخوراندووە، لەگەڵ خراپتربوونی دۆخی بژێوی هاووڵاتیانی عێراقدا، چاوەڕێی ئەوە دەكرێت ئاستی داواكارییەكانی جەماوەر ووردە ووردە بەرزتر ببنەوە، بەمەش داواكارییەكان لە خزمەتگوزارییەوە دەگۆڕێن بۆ داواكاری دامەزراندنی هەرێمێكی شیعە لە بەسڕە.

لەوانەیە ئەو هەرێمە پەرەبستێنێت و هەندێك شاری باشووری نزیك لە بەسڕەش بێنەپاڵییەوە، سەیریش نییە حكومەتەكەی عەبدولمەهدی ئەرێنیانە مامەڵە لەگەڵ ئەو داواكارییەی شاری بەسڕە بكات و بە دامەزراندنی  ئەو هەرێمە ڕازی بێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە عەبدولمەهدی زۆر باش دەزانی كە تەنانەت ناتوانێت ووڵامدەرەوەی كەمترین ئاستی داواكارییەكانی شاری بەسڕە بێت، بۆیە فەرامۆشكردنی ئەو داواكارییانە ، لەوانەیە ببێتە هۆی پەرەسەندن و توندبوونی  ناڕەزاییەكان، بە جۆرێك كاریگەری دەبێت بۆسەر كۆی پڕۆسەی سیاسی لە عێراقدا. 

سەبارەت بە پەرەسەندنەكانی دۆخی سەربازی هەرێمی، لە دوای بڕیاری كشانەوەی هێزەكانی ئەمركیا لە ڕۆژهەڵاتی فوڕات، ئەو كشانەوەیە بێ سێ و دوو كاریگەر‌ی گەورەی خۆی لەسەر دیمەنی سیاسی عێراق جێدێڵێت، چونكە ئەو كشانەوەیە‌ بۆشاییەكی ئەمنی لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی فوڕاتدا دروست دەكات، قسەو باسی ئەوەش هەیە عێراق ئەو بۆشاییە پڕ بكاتەوە لە پێناو پارێزگاریكردن لە ئاسایشی سنوری ڕۆژئاوای لەگەڵ سوریادا بۆ ڕێگرتن لە دزەكردنی چەكدارانی داعش، بەڵام ئەگەری ئەوەش‌ هەیە ئێران لە ڕێگەی هاریكاریكردن لەگەڵ ڕژێمەكەی بەشار ئەسەد،  هەندێك لە میلیشیا چەكدارە پاشكۆكانی بخزێنێتە ڕۆژهەڵاتی سوریاوە، لەوانەیە ڕژێمەكەی سوریا هاتەناوەی سوپای عێراقی بۆ ئەو ناوچەیە پێ ناخۆش نەبێت، هێزەكانی ئاسمانی عێراقیش بتوانن هێرشی ئاسمانی دژ بە پێگەكانی داعش لە سوریا ئەنجام بدەن، هەر وەك ئێستا دەیكەن بۆ پشتیوانی لە میلیشیاكانی حەشد.

ئەوەی دەشوترێت لە بارە‌ی پڕكردنەوەی بۆشای ئەمنی ڕۆژهەلاتی فوڕات لە لایەن پێشمەگەی ڕۆژئاوای سەر بە مەسعود بازانی، چاوەڕێ ناكرێت ڕووبدات، بە هۆی ئەوەی ئەو هێزانە لە ڕووی توانستی سەربازییەوە لاوازن و بۆشایی ئەمنی ناچەیەكی وا بەرفراوانیان پێ پڕناكرێتەوە، بەڵگەش ڕەتكردنەوەی ئەو دەنگۆیە بوو لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستانەوە كە حزبەكەیان نیازێكی لەو جۆرەی هەبێت، بەڵام ئەمە واتای ئەوە نییە ئەگەری ئەوە لە ئارادا نەبێت كە ئەو میلیشیا پێشمەرگانەی ڕۆژئاوا كارێكی لەو جۆرەیان پێ نەسپێردرێت، بە تایبەتیش كە ئەو هێزانە گرفتێكی ئەوتۆیان لەگەڵ توركیادا نییە.

لە هەموو ئەوەی باسمان كرد، چ ئەو دیدگا ئایندەییە هاتنەدی نزیك یان دوور بێت، عێراق نزیكە لە سەرهەڵدانی ڕووداوی گەورەی چارەنووسساز، ئەركی گەلی عێراقە زیرەكانە مامەڵە لەگەڵ ئە پەرەسەندنانی ئایندەدا بكات و ئەوەش هەڵبژێرێت كە لە بەرژەوەندی عێراقدایە، هەموو گەمەكەرە نێودەوڵەتییەكانیش بە چاوی لە پێشینەیی بەرژەوەندییەكانیان تەماشای گۆڕەپانی عێراق دەكەن، بەرژەوەندی عێراقیش بۆ ئەوان لاوەكییە و بایەخێكی ئەوتۆی نییە، لێرەوە ڕۆڵی دەستەبژێری هۆشیاری عێراقی دێتەپێشەوە ، بۆیە دەشێ گەلی عێراق و دەستەبژێرە هۆشیارەكەی سوود لە هەندێك لەو پەرەسەندنانە وەربگرن كە دێنە پێشەوە، كۆششی خۆشیان لەسەر ئەو خاڵانە چڕ بكەنەوە كە لە بەرژەوەندی عێراقدان.

وەرگێڕان: لوقمان حاجی قادر