شارپرێس: زانیارییە دزەپێكراوو ڕۆژنامەوانییەكان باس لەوە دەكەن، كە هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق لە هەوڵی ڕاكێشانی هۆزە عەرەبییە سونمەكانن، كە پارێزگاكانیان لە لایەن داعشەوە وێرانكراون. زۆرینەی هەواڵە دزەپێكراوەكانیش بۆ "سەرچاوەیەكی ئاگادار"، یان "سەرچاوەیەك كە نەیەویست ناوەكەی ئاشكرا بكرێت" دەگەڕێتەوە، كە ئەو زانیارییانە پرسی نهێنی لەخۆ دەگرن و قسەكەرانیش لەخۆیان دەترسن ناویان ئاشكرا بێت، یان ئەو زانیارییانە سەرچاوەكەیان دەزگای هەواڵگرین، كە بەمەبەست بڵاویان دەكەنەوە بۆ هێنانەدی بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان، یاخود لەوانەیە ئامادەكردنی گۆرەپانی عێراق بێت بۆ ڕووداوێك كە لەگەڵ ئەو زانیارییە دزەپێكراوانەدا بێنەوە. پوختەی ئەو زانیارییانە، كە لە "سەرچاوەیەكی ئاگادار"ەوە دزەیان پێكراوە دەڵێن: بنكەیەكی سەربازی ئەمریكی لە "عەینول ئەسەد" دەبێتە بنكەی ڕاهێنانی هێزە عێراقییە عەرەبییە سوننەكان و بە تایبەتیش هۆزەكانی پارێزگا سونییەكان (موسڵ و سەڵاحەدین و ئەنبار)، كۆبوونەوەیەكی هەماهەنگكاریش لە نێوان شێخەكانی ئەو هۆزانە و گەورە بەرپرسە سەربازییەكانی ئەمریكا سازدراوە، تیایدا پێشنیاری ئەوە كراوه لە دەرەوە هێزه فەرمییە‌كانی حەشدی شەعبی، "حەشدی هۆزگەرایی سونەكان" پێكبهێندرێت ، لە بنكەی سەربازی "عەینول ئەسەد" و "حەبانیە" ڕاهێنانیان پێ دەكرێت و بە چەكی سوك پڕچەك دەكرێن، ئەمەش وەك ئامادەسازییەك بۆ جوڵاندنیان دژ بە تاران لە ئایندەدا. لە یەكەم كاردانەوەی ڕەووتە سیاسییە عێراقییەكانی سەر بە ئێران، حەنین قەدۆی ئەندام هاوپەیمانی فەتح هۆشداری ئەوەی داوە كە ئەمریكییەكان كارێكی لەو جۆرە نەكەن و لەژێر ناوی حەشدی هۆزگەرایی هێزی پاشكۆی خۆیان لە ئەنبار پێكنەهێنن و چەكدرایان نەكەن، چونكە هێزێكی لەو جۆرە كە لاگیری بۆ حكومەتی عێراق نەبێت و سەر بە ئەمریكییەكان بێت، مەترسییەكی گەورە بۆسەر یەكیەتی خاكی عێراق دروست دەكات، عەلی حوسەینی سەركردەی حەشدی شەعبیش ووتی پێویستە حكومەتی عێراق بە دڵناییكردنەوە یان ڕەتكردنەوە، ووڵامی ئەو دەنگۆیانە بداتەوە، چونكە ئەمە ڕەفتارێكی قێزەوونی دەستتێوەردانی ئەمریكییەكانە لە كاروباری ناوخۆی عێراق. واشنتۆن گەرەكییەتی ئامرازەكانی خۆی لە عێراق دروست بكات ئەگەر ئەو دەنگۆیانە ڕاستبن، واپێدەچێت ئەمریكا پەی بە ئەندازەی زەرەرمەندی هەژموونی خۆی بردووە لە عێراقدا، پەی بە ئەندازەی باڵابوونی هەژموونی ئێرانیش بردووە بەسەر بەغداوە، ئێرانیش سەركەوتوو بوو لە دامەزراندنی حزب و میلیشیای گرێدراوی خۆی و توانی بیانگەیەنێتە دەسەڵات، ئێستا تاران زاڵە بەسەر وویستی سیاسی و سەربازی عێراقدا، توانای ئەوەشی هەیە لە ڕووی سیاسی و سەربازیەوە جڵەوگیریان بكات. دوای ڕوخاندنی ڕژێمی پێشووی عێراق، ئەمریكا بەهۆی بێسەرەوبەرەیی حكومەتەكانی پێشوویەوە، هەستی بەوە كرد فرێدراوەتە دەرەوە گۆڕەپانی سیاسی و سەربازی عێراقەوە، ئەوانەش كە جڵەوەكەیان بەدەستەوەیە، نیازی ئەوەیان هەیە سنورێك بۆ بوونی هێزەكانی لە عێراقدا دابنین. لەمەشەوە، زیادكردنی چالاكییەكانی ئەمریكا لە ناوچەكانی ڕۆژئاوای عێراق لەوانەیە هەوڵێكی واشنتۆن بێت بۆ فریاكەوتن و دەربازكردنی ئەو هەژموونەی ماویەتی لە عێراقدا، واشنتۆن ئەمجارەیان گرەو لەسەر پێكهاتەی عەرەبە سونەكان دەكات، سوود لە كاردانەوەی ئەو پێكهاتەیە وەردەگرێت لەوەی دەرهەقیان كراوە لەو ستەمكارییەی بە هۆی سونەبوونیان تووشی هاتوون، ئێستا سونەكان هەست بەوە دەكەن مەترسییەكی جدی لە ئارادایە و لە ماوەی چەند ساڵێكی كەمدا پلانی ڕیشەكێشكردنیان دانراوە لە عێراق، ئەمە ئەگەر ئەو گۆڕانە دیموگرافییەی ئێستای حكومەتە تایەفەگەرییەكەی عێراق بەردەوام بێت كە دەمێكە لە دژیان پیادە دەكرێت. چی لە پشت ئەم هەنگاوەی واشنتۆنەوەیە واشنتۆن بەم جوڵەیەی ئێستا چی گەرەكە؟ دەیەوێت لاگیری سیستەمی سیاسی عێراق بگۆڕێت لە ئێرانەوە بۆ ئەمریكا؟ ئایا دەكرێت وای دابنێین كە سەردانی بەرپرسە ئەمریكی و ڕۆژئاواییەكان بۆ عێراق دەچنە ئەو چوارچێوەیەوە؟ چونكە لەوەتەی عەبدولمەهدی بۆتە سەرۆك وەزیران، زۆر بەرپرسی ئەمریكی و ڕۆژئاوایی سەردانی عێراقیان كردووە، زانیاری دزەپێكراویش هەبوون كە ئامانجی زۆرێك لەو سەردانانە پەیامی ڕاستەوخۆ بوون بۆ حكومەتەكەی عێراق بەوەی هەرچی زووە لە ئێران دووركەوێتەوە و سنورێكیش بۆ حەشدی شەعبی دابنرێت و هەڵبووەشێتەوە. ڕوون و ئاشكرایە كە ئەم هەوڵە لەگەڵ حكومەتی عێراقدا نەزۆكە، ئەمەش بەهۆی ئەو بەستەرە ئەندامییەی لە نێوان حزبەكانی دەسەڵات و میلیشیاكانی سەر بە ئێران دا هەیە كە سەخت و دژواری لێی دەرباز بێت، بۆیە ئەمجارە واشنتۆن گرەو لەسەر پێكهاتەی عەرەبە سونەكان دەكات بۆ پساندنی ئەو بەستەرە پەیوەندییەی نێوان بەغدا و تاران، بەڵام گرەوكردن لەسەر عەرەبە سونەكان ناتوانی لاگیری ڕژێمی عێراق بگۆڕێت، ئەوەی دەكرێت تەنها ئەوەیە كەس و لایەنەكانی سەر بە ئێران لە ناوچەكانی ڕۆژئاوای عێراق دەربكرێن، پەیوەندیشیان لەگەڵ هاوئاوازەكانیان لە سوریا و لوبنان بپچڕێندرێت، سەرباری ئەوەی ئەمە یەكێكە لە ئامانجەكانی ئیدارەی ئەمریكا، بەڵام بەرەفڕییەكانی واشنتۆن تێر ناكات لە عێراقدا. تەنیا بە دروستكردن گروپی سونەكانیش، ئەمریكا باڵادەستی سیاسی بەسەر لایەن شیعەكانی عێراقدا بۆ فەراهەم نابێت كە خاوەن حزبی سیاسین و زۆر باشیش لە گۆڕەپانی سیاسیدا قاڵبوونەوە، لێرەدا باس لە گەڕانەوەی هەندێك سەركردەی سونەی خاوەن قورسایی دەكرێت بۆسەر شانۆی سیاسی عێراق كە پێشتر وەلانرابوون وەك تاڕق هاشمی و ڕافع عیساوی ئەسیل نوجەیفی و هی دیكەش، لایەنە شێعەكانی عێراق ئەو كەسایەتییانەیان پەراوێز خستبوون و هەندێك كەسایەتی نالێوەشاوەیی خراپ و بێتوانایان هێنابوونە پێشەوە كە كاریگەریان بۆ سەر هەژموونی شیعەكان نابێت لە عێراقدا، بەڵكو پشتیوانی شیعەكانیشن، بۆیە ئەگەر ئەمریكییەكان بە نیازی هەنگاوێكی لەم جۆرەبن، واتای ئەوەیە ئەمریكییەكان دەیانەوێت قەوارەیەكی سیاسی سونی دابمەزرێنن تاكو ئەو هێزە چەكدارانە بەڕێوەبەر‌ن كە حاڵی حاز كار لەسەر پێكهێنانیان دەكەن. لەمەوە ڕوون دەبێتەوە ئەمریكییەكان لە پشت ئەو پڕۆسەوە ئامانجیان ئەوەیە لە قۆناغی یەكەمدا بگەنە دۆخێكی هاوسەنگی لە نێوان هەژموونی خۆیان و هەژموونی ئێران لە عێراقدا، دواتریش بتوانن باڵادەستی خۆیان بسەپێنن، خۆ ئەگەر ئەم هەوڵانەی ئەمریكا سەركەوتووش نەبوون، ئەوا بەلایەنی كەمەوە واشنتۆن دەستەبەری لاگیری ناوچە سونییەكان مسۆگەر دەكات، خەڵكەكەشی هان دەدات هەرێمێكی تایبەت بۆ خۆیان لەژێر باڵی ئەمریكادا دابمەزرێنن كە پەیوەندییەكی پتەوی لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا هەبێت، خۆ ئەگەر ڕەووتی ڕووداوەكانیش بە ئاراستەیەكی خراپ و بە پێچەوانەی كەشتییەكەی ئەمریكا ڕێیانكرد و هاتنەپێش، ئەوا ئەو ناوچە سونییە و هەرێمی كوردستانیش ساز و ئامادە دەبن بۆ پێكهێنانی دەوڵەتێكی لادار و لاگیری ووڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كە لە سایەی واشنتۆندا پارێزراو دەبێت و هەژموونی ئێرانیش لە باشووری عێراقدا قەتیس دەكات. ئەجێندای گەلی عێراق چییە؟ ئەگەر ئەمریكا ئەجێندای هەبێت، تارانیش هەڵگری دژە ئەجێندای واشنتۆن بێت، ئەوا شیاو و لەبارە عێراقیش خاوەن ماڵیش ئەجێندای نیشتمانی خۆی هەبێت كە لە بەرژەوەندی گەلەكەیدا بێت، زیرەكییە بۆ گەلی عێراق كە ئێستا لە دۆخە لاوازەكەی خۆیدا دەتلێتەوە، سوود لەو دژیەكییەی ئێران و ئەمریكا وەربگرێت و بە هەل و تاكە هیواو ئومێدیشی بزانێت بۆ گۆڕینی دۆخی عێراق بەرەو باشتر. پێویستە عەرەبە سونەكان ئەرێنیانە مامەڵە لەگەڵ ئەو هەوڵانەی ئەمریكادا بكەن، بەو مەرجەی ئامانجیان سەرەوژێركردنی هەژموونی ئێران بێت ، ئەوەش دەستەبەر بكەن كە پێكهاتەی عەرەبی سونە لە بۆتەی كۆچپێكردندا لەسەر خاكی خۆیاندا نەتوێتەوە و نەسڕێتەوە، پێویستە عەرەبە شیعەكانیش لە خۆپێشاندانەكانیان دژ بە حزبەكانی سەر بە ئێران بەردەوامبن و ڕازیش نەبن بچنە ڕیزی میلیشیاكانیانەوە، تا لە كۆتایدا بتوانن هەژموونی ئێران لە ناوچەكانیاندا بنەبڕكەن، دەبێت كوردەكانیش پەی بەوە بەرن كە چارەنووسیان وابەستەیە بە چارەنووسی پێكهاتەكانی دیكەی عێراقەوە، دەبێت كۆتایی بە ململانێكانیان بێنن لەگەڵ برا عەرەبەكانیان كە جگە لە ماڵوێرانی هەموو لایەك، چی دیكەی لێ شین نابێتەوە. ئەگەر ئاكامی هەمو ئەوەی باسكرا ببێتە هۆی ئەوەی عێراق بە تەواوی بكەوێتە ژێر هەژموونی ئەمریكاوە، بۆ ئەم قۆناغە لەبار و گونجاوه، لە مێژووی گولانەوە ئەم ئەمەمان ئەزموون كردووە كە چۆن بە تێپەڕبوونی ڕۆژگار و بە هێزی بازووی ڕۆڵەكانی لە هەژموونی ئەمریكا ڕزگاریان بووه، وەك ئەڵمانیا كە ڕوسیا و ئەمریكا داگیریان كردبوو، یابان كە لەبن دەستی ئەمریكییەكان دابوو، كۆریای باشوور و ووڵاتی دیكەش كە ووردە ووردە سەروەری خۆیان وەرگرتەوە. دەبێت عێراقییەكان باش ئەوە بزانن كە داگیركاری ئێران داگیركارییەكی ڕەگداكوتاوە، پێی وایە خاكی عێراق موڵكی خۆیەتی و لێی زەوتكراوە و ئێستا وەریدەگرێتەوە، بەڵام داگیركاری ئەمریكا ڕەگێكی ئابووری و فەرهەنگی و "بەها" ییە ، ئێمە بەرگەی داگیركارییەكی لەو جۆرە دەگرین، ئاسمان و ڕێسمانیش لە نێوان ئەو دوو داگیركارییەدایە، دەبێت عێراقییەكان لە نێوان خراپ و خراپتردا هەڵبژێرن، ئەمەش ڕێبازێكە هەر دەبێت پێیدا بڕۆین لە پێناو گێڕانەوەی ئازادی و شكۆمەندیمان. سەرچاوە: ن پۆست وەرگێران: لوقمان حاجی قادر