شارپرێس:
جیاوازی نێوان خۆپێشاندانەكانی جەزائیر  و خۆپێشاندانەكانی سودان لە سرووشتی ئەو ئاڵێنگارییەدایە، كە ئاراستەی سیستەمی سیاسییان كردووە لە هەردوو ووڵاتدا. 

عومەر بەشیری سەرۆكی سودان، هەر خۆی خودی سیستەمەكەیە لە سودان، بەڵام بوتفلێقە‌ لە لوتكەی قوچەكی (هرم) حكومەتدایە‌ لەجەزائیر. 

ئەگەر بوتفلێقە لەدەرئەنجامی فشاری شەقامەوە، یان بە هۆی ململانێ هاوسەنگە باڵاكانەوە بچێتە‌ دەرەوەی بازنەی فەرمانڕەوایی، ئەو كات گۆرانكارییەكە تەنیا لەناو كۆشكی سەرۆكایەتیدا قەتیس دەمێنێت، بەڵام لە خەرتوم، گۆڕانكارییەكە زەبەلاحە‌و سەراپاگیرە بۆ هەموو سیستەمەكە، هەروەك ئەو دۆخەی لە لیبیا لە ساڵی 2011 دا ڕوویدا. 

دەكرێت گۆڕانكاری سەرۆكایەتی لە جەزائیر ئاشتییانە مەیسەر بێت، كاریگەری زۆریشی نابێت بۆسەر قەوارەی جەزائیر، واتە بۆسەر دەوڵەتی جەزائیر. وەلی گۆڕانكاری لە سودان تەنیا و تەنیا بە توندوتیژی و لێشاوی خوێنڕشتن مەیسەر دەبێت؛ كتومت وەك دۆخی سوریا. 

بۆتفلێقە وەك كەسایەتییەكی نیشتمانی مێژوویی ناسراوە، كە "جێگەی ڕێزداری نەوەی كۆنی گەلی جەزائیرە، بەڵام زۆرینەی دانیشتوانی جەزائیری ئەمڕۆ، كە ژمارەیان 40 ملیۆنە، لە توێژی گەنجانن و قۆناغی ئازادكردن و سیمبولەكانی وڵاتییان زۆر بەلاوە گرنگ نییە". 

گومانیشی تێدا نییە، مكوڕبوون لەسەر پاڵاوتنی بوتفلێقە بۆ پێنجەمین گەڕی سەرۆكایەتی جەزائیر، لەو كاتەی ئەو نەخۆشە، خزمەت بە وێنە جوانە نیشتمانییەكەی ئەو ناكات. ئەمەش ئەوەمان بیردەخاتەوە كە بەسەر حەبیب بورقیبەی سەرۆكە مێژووییە مەزنەكەی تونسدا هات، شێلگیربوونی‌ بورقێبە لە دەستگرتن بە داوێنی فەرمانڕەواییەوە وەك سەرۆك لەو كاتەی دەستەوەستان و پیر و كەنف بوو، پاساوێك بوو بۆ ڕوخاندنی فەرمانڕەواییەكەی لە لایەن زەینەلعابدین بن عەلی وەزیری ناوخۆوە لە ساڵی 1987 و كۆتاییهێنان بە ماوەی فەرمانڕەوایی مەدەنی لەو ووڵاتەدا.

ڕژێم لە جەزائیر بەهێزە، تاڕادەیەكی زۆریش لە ڕژێمەكەی میسر دەچێت كە لەسەر دامەزراوەیەكی سەربازی ڕەگداكوتاو بنیاتنراوە كە بڕبڕەی پشتی دەوڵەتە، بێ ڕەزامەندی ئەو دامەزراوە سەربازییە، ناكرێت هیچ گۆرانكارییەك ڕووبدات، هەر كاتیش هەست بەوە بكات مەترسییەك لەسەر سەقامگیری ووڵات هەیه،‌ دەستتێوەردان دەكات. تا ئەم ساتەوەختەی ئێستاش، داواكاری گۆڕانكاری، دابڕان لە ڕابردوو، ڕاگەیاندنی كۆماری دووەم؛ نەگەیشتۆتە ڕادەی دەستبردن بۆ كرۆك و ناوەرۆكی سیستەم و پەیكەرە كۆنەكە، بۆیە هەرچەندە دەنگەكانی نارەزایی كە داوای گۆڕانكاری دەكەن بەرزببنەوە، هێشتا تەنگژەكەی جەزائیر لەو چوارچێوەیەدا دەمێنێتەوە كە لە لایەن دامەزراوەی سەربازییەوە ڕێگەپێدراوە.

گرێكوێرە شیمانەدارەكانی (گریمانەكان) بەردەوامبوونی تەنگژەی سەرۆكایەتی لە جەزائیر ، بەرفراوانبوونی كێشمەكێشمی شەقامی جەزائیری؛ دەتوانن پەیوەندی نێوان لایەنە جیاوازەكان بلەرزێنن، بازنەی ناكۆكییەكانی نێوانیشیان فراوانتر بكەن. بانگەشەی دواخستنی هەڵبژاردنەكانیش و پەسەندكردنی قۆناغێكی ڕاگوزەری، ناكۆكییەكان قوڵتر دەكەنەوە، لە كاتێكدا دەكرێت بە گوێرەی سیستەمی هەڵبژاردن كە هەموویان لەسەری بسازێن،  ناكۆكییەكان یەكلایی بكرێنەوە. بۆیە واپێدەچێت هەموو ئەوەی دەگوزەرێت، لە هەڵكردنی زریانی نێو فنجانێك زیاتر نەبێت.

هەرچی ئەو ناوچەیەشە كە دەوری جەزائیری داوە گڕگرتووە؛ سودان لە پشێوی بەردەوامدایە، لیبیا لە جەنگێكی خوێناوی فراوانی هەشت ساڵه ‌دایە، تونس سەقامگیرییەكی لەرزۆكی هەیە. هەموو لایەكیش سێرەیان لە جەزائیر گرتووە، بەو پێیەی گەورەترین دەوڵەتی ئەفریقییە لەڕووی ڕووبەرەوە، كلیلی سەقامگیری ناوەڕاست و باكوری ئەفریقیا و بگرە هەموو ناوچەكەشە‌، هەتا سەقامگیری جەزائیر بۆ ئەوروپاش گرنگە.

سەرچاوە: موستەقبەل 
نووسین: عبدولرەحمان ڕاشد
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر