شارپرێس:
هێشتا وڵاتە رۆژئاوایییەكان بە گوێرەی بەرژەوەندییە ئابوورییەكانیان مامەڵە لەگەڵ گەل و دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەكەن، نەوەك بەگوێرەی بنەما هزری و مرۆیی و لیبڕاڵییە دیموكراتییەكان‌و بنەما ئایدیۆلۆجی ئاینی مێژووییە خاچپەرەستەكان. 

هەندێك پێیان خۆشە بیكەنە پاساو بۆ بوونیان لەناوچەكە، هەموو شتێك دەچێتە ژێرباری بەرژەوەندی ماددییەوە، سۆز و بەزەییش شوێنێكی نییە لەو هاوكێشە ماددیەدا، هەموو شتێك لەسەر بنەمای كاڵاگۆڕینەوە و بنەماكانی خواست و خستنەڕووە.

بۆ گەیشتن بەو بەرژەوەندیانەش دەبێت هێزێكی دەمكوتكەری ئامادەباشیان هەبێت بیخەنەگەڕ لەو كاتەی بەرژەوەندییەكانیان دەكەونە مەترسییەوە، جا ئەو هێزە بەلەجیاتی بێت یان بە ڕەسەنایەتی، واتە چ ئەو هێزانەی لە ناوچەكە هەیانە، یان لە ڕێگەی بنەكە سەربازییەكانیان یان داگیركاری یان ڕێككەوتننامەی دووقۆڵی هاوبەش لەگەڵ دەوڵەتانی ناوچەكە، یان لە ڕێگەی پشتیوانی لە میلیشیا ئاینی و نەتەوەیی و هێزە نانیزامییەكان، لەپێشینەیی ستراتیژی هەمیشە بۆ هێزە نەوەك بۆ ئەو دیموكراسییەی لەمیدیاكانەوە ڕووی جوان دەكرێت.

مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان ئەم ڕاستییەی بەسەردا تێپەڕی و پەی پێ نەبرد، كاتێك پێیوابوو ئەمریكا وەك هاوپەیمانێكی بەهێز ڕێگە بە هێز و میلیشیا تایەفییە عێراقییەكان نادات شاری كەركوك و ناوچە دابڕێندراوەكان داگیر بكەنەوە ، پێی وابوو لەدوا ساتدا لە بەرژەوەندی هێزە كوردییەكان دەستتێوەردان دەكەن.

بۆیە بەو هەڵوێستەی ئەمریكا تووشی شۆك بوو، كە پشتیوانی ئەو داگیركارییەی هێزە عێراقییەكان بوو، دەبوو مەسعود بارزانی شۆك نەبووایە، چونكە پێشتر لە ساڵی 1974 تووشی هەمان هەڵوێستی ئەو هێزە ئیستعمارییە بووەوە كاتێك بە سەرۆكایەتی مستەفا بارزانی باوكی پشتیان لە شۆڕشی كوردی كرد و بە تەنیا ڕووبەڕوی چارەنووسی خۆیان بوونەوە لەبەردەم هێزەكانی سەدام حوسێندا.

هەمان شتیشیان بەرامبەر سیستەمە دیكتاتۆرییە عەرەبییەكانی ناوچەكە كرد، كاتێك پشتیان لە حوسنی موبارەك و قەزافی و زینولعابدین و بەشار ئەسەد كرد لە سوریا، كاتێك بەهاری عەرەبی سەریهەڵدا و بە نرخێكی هەرزان ئەو ڕژێمانەی هەرزانفرۆش كردن، چونكە بەرژەوەندییەكانی ئەوەیان دەخواست.

مەسعود بارزانی هەڵەی كرد لە هەڵسەنگاندنی سیاسەتی ئەمریكای پراگماتی، ئۆپۆزسیۆنی كوردیش كەوتنە هەڵەوە لە هەڵسەنگاندنی لەپێشینەیی ستراتیژیەتی ئەمریكا لە ناوچەكە، پێیان وابوو دیموكراسیەت و پاڵدانەپاڵ لیبڕاڵیەت و پراكتیزەكردنی بنەكانیان، بەسن بۆ بەدەستهێنانی ڕەزامەندی دەوڵەتە ڕۆژئاواییەكان، ئەوەیان بیرچوو كە لەپێشینەیی ڕۆژئاواییەكان هێزە لە ناوچەكە نەوەك بنەما دیموكراسییەكان.

لەوانەیە پارتەكانی دەسەڵات لە هەرێمی كوردستان (پارتی و یەكیەتی) پەیان بەو ڕاستییە بردبێت، بۆیە دەستیان بە هۆكارەكانی دەسەڵاتەوە گرت دژ بە نەیارەكانیان و دەسەڵاتییان قۆرغكرد و ڕێككەوتننامەی ستراتیژییان لە نێوان خۆیاندا مۆركرد و بە شێوەیەكی زۆر خراپ دەرامەت و هەژموون و پلە و پۆستەكانیان لە نێوان خۆیاندا بە یەكسانی دابەش كرد، ئەمەیان بە بەرچاوی ئەمریكا و دەوڵەتە ڕۆژئاواییەكانەوە ئەنجامدا، ئەوانیش چاویان لێپۆشین، چونكە ستراتیژیەتیان لە ناوچەكە گەیشتن بوو بەهێز نەوەك دیموكراسییەت و بنەماكانی مافەكانی مرۆڤ.

سەرباری ئەوەش‌ كە دیموكراسییەت باڵاترین سیستەمی سیاسی و كۆمەڵایەتییە، دوا خاڵی پەرەسەندنی كۆمەلایەتی و ڕۆشنبیری مرۆییە، دوا داڕشتەی كۆتایی حكومەتەكانە هەر وەك فۆكۆیاما پێی وایە، بەڵام بۆ پراكتیزەكردنی دەبێت تەماشای سرووشتی رۆشنبیری و سیاسی و كۆمەڵایەتی كۆمەڵگاكان بكرێت كە دەمانەوێت ئەو سیستەمەی تیادا پراكتیزە بكەین، ماقوڵ نییە دیموكراسییەت لە ووڵاتێكی وەك سۆماڵ و عێراق و هەرێمی كوردستان خاڵی كۆتایی مێژوو بێت، چونكە هەر لە بنەچەدا ئامادەگی دیموكراسی بوونی تێدا نییە.

پێویستە لەسەر هێزە كوردییەكان كێشەكانی فەرمانڕەواییكردن لە هەرێمی كوردستان بە هێمنی و دیدگایەكی گفتوگۆئامێز و داشكاندن بۆ یەكترییەوە چارەسەر بكەن، واز لە هەندێك لە مەرجەكانیان بێنن، دەسەڵات دەستبەرداری هەندێك مەرجی خۆی بێت، ئۆپۆزسیۆنیش دەستەبەرداری مەرجە سەخت و دژوارەكانی بێت، دیموركاسییەت و دەستوریش نەكرێنە كراسەكەی عوسمان بۆ دنەدان و جۆشدانی كۆمەلگا، ئەو دۆخەی هەرێم پێیدا تێدەپەرێت هەستیارە و لەسەر لێواری كەندەلان و هەڵدێردایە ، هەر هەڵەیەك ڕووبدات كاروبارەكان لەگرێژنەدەچن و دۆخی ئاشتی كۆمەڵایەتیش بەرەو هەڵدێران شۆڕدەبێتەوە، ئەو كات هەموولایەك دەدۆڕێن و كەس براوە نابێت.

سەرچاوە: پێگەی ئەلەكترۆنی عەرەب 
نووسینی: محەمەد وانی
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر