شارپرێس:
هێشتا دەمەتەقێی بڕیاری دەستلەكاركێشانەوەكەی محەمەد جەواد زەریفی وەزیری دەرەوەی ئێران لەپۆستەكەی لە 25 ی فبرایەری 2019ی رابردوو گەرموگوڕە، سەرباری ئەوەش زەریفی دوای ڕۆژێك لێی پەشیمانبووەوە.
هەنگاوەكە نیشانەی گرفتێكی گەورەیە، كە ڕژێمی ئێرانی بەدەستییەوە دەناڵێنێت‌و پەیوەستە بە دۆخی دووسەرەیی لەپڕۆسەی بڕیارسازی سیاسەتی دەرەوەی ئێران.
ئەو دەمەتەقێیە لەگەڵ سەردانەكەی حەسەن رۆحانی سەرۆك كۆماری ئێران بۆ عێراق دووبارە سەریهەڵدایەوە، لەو سەردانەدا ڕۆحانی چاوی بەهەرەیەك لە (مرجع) ئاینی عەلی سیستانی‌و گەورە پیاوانی ئاینی عێراقی وەك (محەمەد سەعید حەكیم و ئیسحاق فەیاز) كەوت.
پەیامەكەی خامەنەئی
عەلی خامەنەئی موڕشیدی باڵای كۆماری ئیسلامی ئێران بە دەستی ئەنقەست و لە ئان و ساتی سەردانەكەی حەسەن ڕۆحانیدا بۆ عێراق، هەنگاوێكی سەرنجڕاكێشی ئەنجامدا بە بەخشینی مەدالیای ((زولفەقار)) بە قاسم سلێمانی سەركردەی ((فەیلەقی قودس)) سەر بە پاسەوانی شۆڕشی ئێرانی، ئەو مەدالیایە گرنگی و پێگەیەكی سیمبولی و مێژوویی گەورەی هەیە لە ئێراندا، بە ئەندازەیەك كە سلێمانی لە ساتەوەختی هەڵگیرسانی شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە ساڵی 1979 ، تاكە بەرپرسە كە ئەو مەدالیایەی وەرگرتووە،ئەم مەدالیایە لەو ساوەی لە ساڵی 1921 كاری پێدەكرێت، تەنها بە چەند كەسێكی كەم بەخشراوە كە ڕۆڵیان هەبووە لە وەرچەرخانە سیاسییەكانی ئێراندا، وەك بەخشینی بە جەنەڕاڵ فەزڵوڵا زاهدی كە پشكدار بوو لە ڕووخاندنی حكومەتەكەی دكتۆر محەمەد سادق لە ساڵی 1953 و دواتریش خۆی بووە سەرۆك وەزیرانی ئێران.
گرنگی ئەم هەنگاوە لە ئان و ساتی ئەنجامدانیەتی كە هاوكات بوو لەگەڵ سەردانەكەی ڕۆحانی بۆ عێراق؛ ئەمەش واتای ئەوەیە موڕشدی باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێران بۆ گەیاندنی دوو پەیام ئەو هەنگاوەی هاویشتووە:
یەكەم، ئەوەیە كە پاسەوانی شۆڕش ڕۆڵێكی هەرە دیار و بەرچاوی هەیە لە پڕۆسەی بڕیارسازی سیاسەتی دەرەوەی ئێراندا، ئەمەش ووڵامدانەوەیەكی ڕاستەوخۆیە بۆ لێدوانەكانی زەریفی دوای ئەوەی لە ئینستاگرامەوە دەستلەكاركێشانەوەی خۆی پێشكەشكرد و باسی بەڕێوەبردنی سیاسەتی وەزارەتی دەرەوەی ئێرانی كرد.
بە و‌اتایەكی دیكە، موڕشید ڕاستەوخۆ دەستتێوەردانی لەو پرسەدا نەكرد كە دەمەتەقێكاری لە ئێراندا دروست كرد، بەڵام كاتی دەستلەكاركێشانەوەكە و شێوازی ڕاگەیاندنی جێگەی ڕەزامەندی موڕشید نەبوو، بەشێوەیەك ئەم هەنگاوەی زەریفی پاڵنەری مورشید بوو كە بەم هەنگاوەی دووپاتی گرنگی ڕۆڵی ((پاسداران)) بكاتەوە و بە تایبەتیش لەم ماوەیەی ئێستادا.
دووەم، ئێران دەستبەرداری كۆششەكانی نەبووە لە پەلهاویشتنی بۆ دەرەوەی خۆی لە ڕێگەی دەستوەردان لە تەنگژە هەرێمییە جیاوازەكان و پاڵپشتیكردن لە ڕێكخراوە تیرۆرستە چەكدارەكان، واش پێدەچێت ئەم هەنگاوەی موڕشید ووڵامدەرەوەی ئەو فشارە هەرێمی و نێودەوڵەتییانە بێت كە لە ئێستا ئێران گیرۆدەیان بووە و هۆكارێكیشن بۆ هێورنەكرنەوەی دۆخی ئێران لەگەڵ نەیارەكانیدا.
بێ هیچ گومان و دوودڵیەك، خامەنەئی لە كاتێكدا ئەو هەنگاوەی هاویشت كە ئیدارەی ئەمریكا دووپاتی شێلگیری و مكوڕبوونی خۆی كردەووە لەسەر بەرتەسككردنەوەی هەناردە نەوتییەكانی ئێران و بەرەنگاربوونەوەی ئەو ڕۆڵانەی ئێران لە ناوچەكەدا دەیانگێڕێت.
ئەمەی ڕووش دەدات بەدەر نییە لە گرنگیدانی زیاتری ئێران بە ڕۆڵی لە سوریادا، بە تایبەتیش دوای سەردانەكەی ئەسەد بۆ تاران لە 25 ی فبرایەری ڕابردوو، بە تایبەتیش كە چەند هێزێك هەن بەرەنگاری ئێران دەكەن لە سوریا و لەوانەش ڕوسیا كە خەریكی كردنەوەی كەناڵەكانی پەیوەندییە لەگەڵ نەیارەكانی تاراندا و لە سەرووی هەمووشیانەوە ئیسڕائیل.
وەڵامدانەوەیەكی ڕاستەوخۆ
سەرباری ئەوەی حەسەن رۆحانی لەگەڵ هەڵوێستی توندی دامەزراوە ڕادیكاڵییەكانی سەر بە ڕژیمدا كۆك و تەبا بوو لە دوای سەپاندنی سزا ئەمریكییەكان و كشانەوەی تڕەمپ لە ڕێككەوتننامە ئەتۆمییەكە كە هەڵوێستی ڕوحان- یان لاواز كرد لە پۆستی سەرۆكایەتی كۆماردا لە وابەستەبوون بەو بەڵێنانەی دابوونی لە هاتنەسەركاری، بەڵام دوا هەنگاوی موڕشید بە خەڵاتكردنی سلێمانی لە كاتی سەردانی ڕۆحانی بۆ بەغدا، وا پێدەچێت سەرۆكی ئێرانی نیگەران كردبێت، بۆیە پێگەی فەرمی سەرۆكایەتی ئێران لەسەر ئەنتەرنێت گرتەی ڤیدیۆ تایبەتەكەی دیداری رۆحانی لەگەڵ بۆگەڕاوەی (مرجع) ی باڵای شیعەكانی عێراق عەلی سیستانی بڵاوكردەوە، لە ڕاپۆرتێكیشدا ئاماژەی بەوەدا كە دیدارەكە سێ پەیامی ئاراستەی دەرەوە و ناوەوە كردوون.
دیارە كە پەیامەكە مایەی نیگەرانی حكومەت بووە، بەشێوەیەك كە بە خێرایی لەسەر پێگە لایان برد، بەڵام ئەمە واتای ئەوە نییە كە پەیامەكە نەگەیشتبێتە لایەنە پەیوەندیدارەكان و بە تایبەتیش سەرۆكایەتی باڵای ئێران كە خامەنەئی و پاسەوانی شۆڕش نوێنەرایەتی دەكەن.
ڕوون ئاشكراشە كە ڕۆحانی وویستوویەتی بەو دیدارەی لەگەڵ سیستانی دووپاتی ئەوە بكاتەوە كە سەرۆكی كۆمار ڕۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت لە پڕۆسەی بڕیارسازی لە ئێراندا و بە تایبەتیش ئەوەی پێویستە بە ڕەنگڕێژكردنی سیاسەتی دەرەوەی تاران.
ڕوحانی شێلگیر بوو لەوەی بەم جوڵەیەی ئاماژە بەوە بدات كە پاسداران ناتوانن بە تەنیا ڕەوڕەووی سیاسەتی دەرەوەی ئێران لەگەڵ عێراقدا ئاراستە بكەن، چونكە ئەو دامەزراوەیە هەموو سەرەداوە بەهێزەكانی ئاراستەكردنی سیاسەتی دەرەوەی ئێرانی بەدەستەوەنین.
لێرەشەوە واپێدەچێت كە ئەو ماوەیەی دواتر ململانێی توند و گەرموگوڕی نێوان حكومەت و پاسەوانی شۆڕش ببینین لە بەڕێوەبردنی سیاسەتی دەرەوەی دەوڵەتدا، واش پێدەچێت دەمەزراوەی دیكەش بێنە ناو پڕۆسەكە و كاریگەریشیان لەسەر پرسەكە هەبێت وەك ئەنجومەنی دیاریكردنی بەرژەوەندی ڕژیم كە لەم دوایانەدا سادق لاریجانی بووە سەرۆكی دامەزراوەكە دوای كۆچی دوایی مەحمود هاشمی سەرۆكی پێشووی.
جێی سەرنجە كە سادق لاریجان و دامەزراوەكەی هەڵوێستی خۆیان سەبارەت بە پەسەندكردنی هەندێك ڕێككەوتننامەی نێودەوڵەتی ئێران دیاری نەكردووە وەك ڕێككەوتننامەكانی تایبەت بە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و سپیكردنەوەی پارە كە دەوڵەتانی ئەوروپا فشار دەكەن و جەختی لەسەر دەكەنەوە و كردووشیانە بە مەرج بۆ مامەڵەكردنی بازرگانی لە نێوان خۆیان و تاراندا.
ئەمانەش لە كاتیكدان كە میدیاكانی نزیك لە دامەزراوەی پاسەوانی شۆڕش بەردەوامن لە هەڵمەتەكانیان دژ بە ئەو سیاسەتانەی حكومەت پەیڕەوویان لێدەكات و بە تایبەتیش پرسی ڕێككەوتننامە ئەتۆمییەكەی ئێران دوای ئەوەی تڕەمپ لەو ڕێككەوتننامەیە كشایەوە و دووبارە سزاكانی بەسەر ئێراندا سەپاندنەوە.
لەوانەش ئەو فشارانەی كەوتونەتە سەر ئێران لە لایەن نەیارەكانییەوە، توندی ململانێكەی نێوان دامەزراوەكانی گەرموگوڕتر بكات لە قۆناغی ئایندەدا، بە تایبەتیش ئەگەر ئەمریكا ئەو ماوەیەی تازە نەكردووە كە لە مایۆی ئایندە تەواو دەبێت كە بە 8 دەوڵەتی بەخشیووە لە كڕینی نەوتی ئێرانی و لە سزاكان بە دەری كردوون، كە ئەمەش لێكەوتی تایبەتی دەبێت بەسەر هەناردەكانی نەوتی ئێرانییەوە، ئەو كات سەكردایەتی ئێران بژاردەكانی سنورداردەبن بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ڕووداوە خێرا پەرەسەندووەكانی دۆسییە جۆراوجۆرەكان كە جێگەی گرنگیپێدانی تارانن.
سەرچاوە: موستەقبەل
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
