شارپرێس:
بۆ مرۆڤ زۆر سەختە، كە هەلومەرجێك ژیان هەڵبژێرێت، بەخوارداكنی هەر پاریەك وای دابنێت ئێستا فریشتەی گیانكێشان دێت گیانت دەكێشێت.

لێرەدا بەسەرهاتی خانمێك دەگێڕینەوە، كە ژیان و پیشەیەكی لەسەردەمی هیتلەردا پێ سپێردراوە و كارەكەشی بەسەردا سەپێنراوە.

مارگۆ ڤولك، خانمێكە پیشەی (پێش مەرگی هیتلەر یان تامكەری پێشوەختەی خواردنەكانی هیتلەر) پیشەو كارەكەی ناو براوە، ئەو بەمشێوەیە دەژیاو مەترسیدارترین پیشەی مرۆڤێكی لەسەر ڕووی زەوی تەجروبە دەكرد، كە بەمشێوەیە دەبوایە كاتژمێرێك پێش لەئەدۆڵف هیتلەر سەرۆكی دیكتاتۆری ئەڵمانیا، ئەو خواردنانەی بۆی ئامادە دەكرا، تام دەكرد و دەچەشت.

لەنێو هەموو ئەو كەسانەی كە ئاوا ئەركێكیان پێسپێردرابوو، بەس ئەو بوو لەمردن دەربازی بوو، هاوڕێیانی هاوپیشەی، ژەهراویكردنی خواردنەكان گەدەی ئەوانی لەكار خست تا هیتلەر لە مردن ڕزگاری ببێت و بەڕۆیشتنی ئەوان لاپەڕەیەكی نوێی لە ژیانی هیتلەردا بكرێتەوە.

بەو پێیەی، كە هیتلەر لەو ماوە زەمەنییەدا بەهۆی تایبەتمەندی تایبەت و بەهۆی لەخۆڕازیبوونی لەڕادەیەوە ژیانی تەنیایی هەڵبژاردبوو، بەڵگە نەویستە دوژمنانی ئەو لەناوخۆ و دەرەوەدا، بیانەوێت هەوڵی لەنێوبردنی بەهۆی خواردنەكانییەوە بدەن.

لەبەر ئەوە پیشەی تامكردنی خواردنەكانی هیتلەر، هەوڵێكی ڕێگریكارانە لەلایەن هیتلەر لەترس و مەترسی خەیانەتكردن بە ئەو لەڕێگەی ژەهراویكردنی بەهۆی خواردنەكانیەوە بوو، كە هاوشێوە ئیشی پاشاكان لە قۆناغەكانی ڕابردووی ژیانی مرۆڤایەتی بوو، ئەمەش لەكاتێكدا بوو باشترین خواردنەكان بۆ ئەو ئامادە دەكراو خەڵكی وڵاتەكەشی بەزۆر قاوە بۆ خواردنەوەشیان دەستدەكەوت.

كێشەكەش لەوەدا بوو، مارگۆ ڤولك گیانی خۆی لەبەر كەسێك دەخستە مەترسییەوە، كە هیچكات ئەوی نەدیبوو یان نەیاندەویست ئەو ببینێت.

ئێستا مارگۆ ڤولكی 95 ساڵە دەڵێت: من و هاوكارانم پاش تامكردنی چێشت و تامكردنی خواردنەكانی هیتلەر، فرمێسك لەچاوەكانمان كۆدەبوویەوە و دەگریاین، كە ئەمجارەش توانیمان زیندوو بمێنینەوە.

ڤولك دەشڵێت: لەناكاو ئەم پیشەیم دۆزییەوە، ئەویش پاش ڕۆیشتنی هاوسەرەكەم بۆ سەربازی، بۆ ناوچەیەكی دەوروبەری بەرلین ڕۆیشتبووم و شارەداری ئەو ناوچەیە منی ناچار كرد، لەنێو ڕێوشوێنە توندە ئەمنییەكاندا خزمەتی هیتلەر لەڕێگەی خواردنەكانیەوە بكەم.

ڤولك، كە باوكی كارمەندی هێڵی شەمەندەفێر بوو، نزیكەی دوو ساڵێك ئەو كارەی ئەنجامدا، تا پزیشكێكی دەستڕۆیشتوو ئەوی ڕزگار كرد و ئەوی بەشەمەندەفێرێك بۆ بەرلین نارد، تا لەو عەزابە دەروونییەی، كە هەموو ڕۆژێك دەبوایا تەحەمولی بكردایا، ڕزگاری‌ ببێت.

هەروەها دەڵێت: لەدوای ئەمەوە تێگەیشت، كە ئەو كچانەی وەكو كۆیلە ناچار دەبوون خواردنەكانی هیتلەر تام بكەن و بچێژن، نەیانتوانیوە وەك ئەو ڕابكەن و لەئەنجامدا پاش ئەوەی دەستدرێژی كراوەتە سەریان، بەهۆی سوپای سوورەوە كوژراون‌و لە ئەنجامیشدا خۆیشی بەهۆی سوپای یەكێتی سۆڤیەتی پێشووەوە دەستگیركرا و جۆرەها زوڵم و ستەمی تری تەحەمول كرد، تا ئاوا كە توانیی هاوسەرەكەی كە زیندوو لە جەنگ گەڕابوویەوە ببینێت و بەردەوامی بەژیانی هاوبەش لەگەڵی لە ساڵی1946ەوە بداتەوە.

مارگۆ سەختییەكانی ژیانیك، كە پشوودرێژانە لەسەری وەستاوە بەوە دەگێڕێتەوە، كە مرۆڤەكان دەبێت بزانن وێرانی و مەینەتییەكان سەدمەیان لە مروڤایەتی لەسەرانسەری جیهاندا داوە و تەماكاری و چنۆكی كەسانێك، كە دەسەڵات و سوڵتەیان بەسەر هەموو شتێكدا هەیە، چەندە بەردەوام دەبێت. 

تا ئەو جێگایەی هەموو بەهاكانیان پێشێلكردو لەهەر ڕێگایەك بۆ پەرەپێدانی دەستێوەردان‌و گەیشتن بەئامانجە زیادەڕۆییەكانی خۆیان سوودیان لێ بینی.

ئەو ئاماژە بەوەشدەدات، پەست و بچووككردنی ژیانی مرۆڤەكان و بەهێزكردنی بنەڕەتی كۆیلەیی لەسەردەمی نوێشدا، لەگەڵ قۆناغەكانی پێشودا هیچ نەگۆڕاوە و دەتوانرێت بشوترێت ئاوا بنەڕەتێك بووەتە ڕاستییەكی زیندوو لەهەموو وڵاتانی جیهاندا.

هەروەها دەشڵێت، كەسانێك لەم دونیایەدا وا گومان دەكەن قۆناغی كۆیلایەتی بەكۆتا گەشتووە، لە هەڵەدان، چونكە بەشێوازیتر كۆیلایەتی وا بەردەوامە و مرۆڤەكان گیرۆدەی جەنگە سەخت و توندەكانن، كە بەئامانجی بەدیهێنانی ئامانجە سیاسەكان ڕوودەدەن وئەمەش شێوازێكی نوێ لە كۆیلایەتی سەردەمی نوێیە.

لەپاڵ ئەمانەشدا، دەستدرێژی سێكسی و كاركردنی زۆرەملێ بەبێ پاداشت و هاوسەرگیری زۆرەملێی وفروشتن و خراپ بەكارهێنانی منداڵان و ....لەناوچە جۆراوجۆرەكان هەمدیس وەك ڕابردوو بەرچاو دەكەوێت.

ڕوونیشیدەكاتەوە، هێشتا هەندێك لەوڵاتانی ئەفریقا لەگەڵ خەڵكەكەیان وەك بەردە  هەڵسوكەوت دەكەن، هەمان ئەو ڕەفتارو هەڵسوكەوتەی لە سەردەمی ئێمپڕاتۆرەكانی ڕۆماو و بەریتانیا و ...لەگەڵ بەردەكاندا دەكرا.

وەرگێڕان: یاسین نادر