شارپرێس:
لە هێرشەكەی سوپای سوریا بە پشتیوانی روسیا بۆ سەر ئیدلیب، ئەنقەرە خۆی لەبەردەم مۆسكۆ بینییەوە، بۆیە ئەوانە ڕاستیان كرد، كە دەیان وت: "ڕێككەوتننامەی سوچی وەك منداڵێكی لەدایك نەبوو وایە".

چ ئەوەی پێمان وابێت ڕێككەوتننامەی سوچی مردووە یان نا، بەڵام ئەوە ئاشكرایە ئیدلیبی دوا پەناگەی جیهادییەكانی سوریایە، كە ئێستا بووەتە گۆرەپانی جەنگی نێوان بەرژەوەندییەكانی توركیا لە لایەك و بەرژەوەندییەكانی مۆسكۆ و سوریا لە لایەكی دیكەوە.

كەواتە ئەردۆغان لە پرسی سوریادا هەر ڕووبەڕووی ئەمریكا نابێتەوە، بەڵكو ڕووبەڕووی ڕوسیاش دەبێتەوە، ئەمەش تەڵەزگە دووسەرەكەیە، بۆیە هەرچەندە سەرۆكی توركیا خۆی بێنێت و بەرێت، جگە لە كات كوشتن هیچی دیكەی پێناكرێت.

ئەردۆغان دەزانێت ئەمریكییەكان لە كۆتایدا و سەبارەت بەناوچەی ئارامی باكوری سوریا، ویستی خۆیانی بەسەردا دەسەپێنن، بەتایبەتیش لەوەی پەیوەستە بە پاراستنی هاوپەیمانەكانی ئەمریكا (هێزەكانی سوریای دیموكراتن) لە دوژمنكاری توركیا.

هێزەكانی سوریای دیموكرات هەر بە هێزە دەمكوتكەرەكەی داعش دەمێننەوە و لەمپەریشن لەبەردەم بەرەپێشچوونی هێزەكانی ئێراندا، ئەمەش كارتە بەهێزەكەی ئەمریكایە بۆ سازشكردن، هەر كات بیەوێت بۆ دووبارە ڕێكخستنەوەی سوریا بیخاتەگەڕ.

لە هەمان كاتیشدا لەوانەیە ئەردۆغان پەی بەوە بەرێت، كە ڕوسەكان بە درێژایی میژوو متمانەیان بە توركەكان نەكردووە، بە تایبەتیش لەسەر دەمی فەرمانڕەوایی پارتی دادو گەشەپیدان، كە دەزانن ئامانجی گۆڕینی ڕژێمەكەی سوریایە بۆ بەرژەوەندی گروپە توندڕەووەكان.

مۆسكۆش دەزانێت، كە ڕووبەڕووبونەوەی ئەنقەرە و واشنتۆن لەسەر ناوچە ئارامەكەی باكووری سوریا، ئەمریكییەكان تووشی گرفتی زیاتر دەكات و ڕوسیاش باشتر دەتوانێت فشاریان بۆ بێنێت.

جا بۆ ئەوەی خاكی زیاتری لە سوریا دەستكەوێت، ڕوسیا دوا هێرشی بۆسەر ئیدلیب دەستپێكردووە، هیچ باكیشی بەو تەنگژە مرۆییە نییە، كە لێی كەوتووەتەوە.

دوای دەمەتقێ و مشتومڕی مامەڵەی موشەكی ئێس 400ی ڕوسی، كە بووە هۆی دروستكردننی كەلێن لە نێوان ناتۆ و توركیا، بۆیە ئێستا توركیا هیچی نەماوە لەدەست بدات.

ئێستاش ڕوسیا پێی وایە سەركەوتنی هاوپەیمانە سورییەكەی مسۆگەرە، سەبارەت بە توركیا و ناوچەی ئارامیش، لە چەند كەسێكی نزیك لە سوپای توركیاوە ئەوە زانراوە، كە ئەمریكییەكان تەنیا لایەنی ڕاستەقینەی ڕێكخستنی خشتەی كاری ناوچە ئارامە پێشنیاركراوەكەی باكووری سوریان. 

هەندێك لە جەنەڕاڵە توركەكانیش بەم سەودایە دڵخۆش نین ، چونكە وای دەبینن گەرەنتییە بۆ دەستە‌بەركردنی پاراستنی یەكینەكانی پاراستنی گەلی كوردی و زاڵبوونی بەسەر ناوچەكەدا.

تا ئێستا دۆخە لە پایتەختی توركیا گرژتر و ئاڵۆزتر دەبێت، كەمتریش باسی هێرشەكەی سوریا بۆسەر ئیدلیب دەكرێت، ئەو هەراو زەنایەی لە ئەنقەرە بەرێوە دەچێت، نیشانەی سەرهەڵدانی ناكۆكییە لە دیدگاكانی نێوان باڵەكەی ئەردۆغان، كە هێشتا پشتیوانی سوپای سوریای ئازادە، كە جیهادییەكان تێیدا باڵادەستن،  باڵەكەی دیكەی پارتی گەلی كۆماری، كە گەوەروترین پارتی بەرهەڵستكاری توركیایە بە هاوكاری لەگەڵ پارتی نیشتمان، كە پارتێكی بچكۆلەیە و نەتەوە پەرستەكان توندڕەووەكان تێیدا كۆبوونەوە و خاوەن هەژموونێكی بەهێزن لە ناو سوپادا.

ئەو پارتە بچووكە داوا دەكات گفتوگۆكان لەگەڵ سوریا بە كراوەیی بهێڵدرێنەوە و سوپای توركیاش هەر لەناو سوریا بمینێتەوە، ئێستا ئەو ناكۆكییە سیاسییە ڕاستەقینە بوونی هەیە و لەوانەشە لە كۆتایدا ببێتە هۆی پێكدادانی هەردوو باڵەكە و ئەو حوكمڕانییەی ئێستا كۆتایی پێ بینێت، لەوانەیە ئەم پڕۆسەیە هیواش بەڕێوە بچێت و كات بخایەنێت و لەوانەشە پێچەوانەكەی ڕاست بێت. هەموو ئەمانە پەیوەستن بە خێرایی ڕووداوەكانی سەر شانۆی سوریا و ئەو سنورەی لەوانەیە پێی بگەن.

لەو لاشەوە و بە زەقی بوونی كوردەكان هەستی پێدەكرێت، كە مایەی دڵەڕاوكێ و هەراسانكردنی زۆرن‌ بۆ ئەنقەرە، دەسەڵاتی توركیاش وەك پیشەیی هەمیشەیی خۆی بە هەموو شێوازێك دژایەتی كوردەكان دەكەن. 

لە هەفتەی ڕابردووش حزبەكەی ئەردۆغان سێ سەرۆك شارەوانی هەڵبژێردراوی كوردی  لە پۆستەكانیان دوورخستنەوە. لە هەلبژاردنی ئایندەش پارتەكەی ئەردۆغان و پارتی جوڵانەوەی نەتەوەپەرست ڕووبەڕووی پارتی ساڵح دەبنەوە، كە لە پارتی بزووتنەوەی نەتەوەپەرستەكان جیابوونەوە، هەردوو بەرەش دیدگایان دژ بە كورد وەك یەكە.

ئیدی ڕوون و ئاشكرایە، كە ئۆپۆزسیۆنی توركیا زیاتر لە سەركوتكارییەوە نزیكە وەك خەمی زیندووكردنەوەی دیموكراسی بێت، ئەردۆغانیش پەی بەوە دەبات، كە مادام بەرهەڵستكارە نەتەوەپەرستەكانی لەگەڵن، بۆیە هێشتا دەتوانێت دەست لە جڵەوی فەرمانڕەوایی توند بكات. 

ئەردۆغان پێیشیوایە بەم هەنگاوانەی دەتوانێت پارتی گەلانی دیموكراسی كوردی لەناوبەرێت، لە ڕاستیدا ئەردۆغان لەسەر ئەم هەڵوێستە شۆفێنیانەی دەژی و ڕێ دەكات.

تەنگژەی دووسەرەی توركیا لە سوریا، لەكارخستنی سەرۆك شارەوانییە كوردەكان، هەڵایەكی زۆری لەسەر تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان نایەوە لە توركیادا، دیارە ئەم هەنگاوە پێشتر ئامادەسازی بۆ كراوە و ئامانج لێی داخستنی پارتی گەلانی دیموكراسییە و لێبڕاوانەش كار بۆ ئەم پرسە دەكرێت.

ئامانجێكی دیكەی توركیا شێواندنی شەقامە یان پاڵنانی پارتی كرێكارانی كوردستانەوە كە هێرشەكانی لە ناو توركیا یان دژ بە سوپای توركیا لە سوریا ئەنجام بدات. ئەمەش بوار دەڕەخسێنێت بۆ ئەنجامدانی كاردانەوە بەرامبەر كوردەكان.

هەرچۆنێك بێت، لەكارخستنی سێ سەرۆك شارەوانییە هەڵبژێردراوەكەی كوردییەكە دژ بە وویستی هەڵبژێرەكانە (ناخب) و ئەنقەرە و پارتی كرێكارانی كوردستانیش زیاتر لە پڕۆسەی ئاشتی دووردەخاتەوە، ئومێد و هیوای گەشبینانیش لاواز دەكات بەرامبەر ئاشتی و سەقامگیری لەوڵاتدا.

ئەردۆغان و دەوڵەت باخچەلی هاوپەیمانی، تەنیا جوغزێكی بچوكیان بۆ نیازپاكی هێشتۆتەوە. ئەو هێرشەی ئێستا دەكرێتەسەر پارتی گەلانی دیموكرات كە سێیەم گەورە پارتی توركیایە، دەبێت پەیامێك بێت بۆ جیهان كە تا ئەردۆغان لە دەسەڵاتدا بێت و نەتەوەپەرستە توندڕەووەكانیش پشتیوانیبن، هیچ هەلێكی ئاشتی  بۆ چارەسەری سیاسی بۆ پرسی كورد لەئارادا نابێت.
بۆیە ناكۆكی سێكوچكەیی نێوان ئەنقەرە و مۆسكۆ و واشنتۆن سەبارەت بە ئایندەی سوریا، ڕووبەڕووبونەوەیەكی سیاسی سێیەمی لێدەكەوێتەوە كە ئەمجارە تەوەرەكەی كوردەكانی ناو توركیا دەبن.

ئێستا كاتی ئەوەیە باس لە تەنگژەیەكی سێكوچكەیی بكەین كە توركیا بە دەستی خۆی خۆی  تێوەگلاندووە، بۆیە پێویستە لەسەر توركیا و سەرۆكە دەسەڵاتخوازەكەی، هەر خۆیان و بەدەستی خۆیان چارەسەری بكەن.
 
سەرچاوە: ئەحوال توركیا 
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر