شارپرێس:
داعش ڕێكخراوێكی جیهادی بوو سەرەتا لە سوریا سەریهەڵدا دواتر پەلی كێشا بۆ وڵاتانی دراوسێ بە تایبەت عێراق.

رێكخراوی داعش بانگەشەی ئەوەی دەكرد دەسەڵاتی "خەلافەتی ئیسلامی" دەگەڕێنێتەوەو حوكم بە یاساكانی ئاینی ئیسلام دەكات واتە ئاینی بەكارهێنا بۆ ڕاكێشانی سۆزی خەڵك .

لەسەرەتادا بەهۆی ئەم خاڵەوە هاوڵاتیانی بیانی و ناوخۆیی ڕوویان لەڕێكخراوەكە كردو رۆژ بەڕۆژ لەرووی مرۆیی‌و سەربازییەوە گەشەی دەكرد، تا چەندین ناوچەی لەعێراق‌و سوریا داگیركرد، بەتایبەتی لەساڵەكانی 2014و 2015.
 
رێكخراوی داعش لەماوەی دەسەڵاتی بووە خاوەنی كۆمەڵێك چەكی قورس وەك،(RPGs - sa_17  موشەكی - grad multiple rocket launcher - fim_92 stinger shoulder - fired SAM missiles - anti aircraft gun and weaphon - small helicopter - M_16 riflies ).

كۆمەڵێك كەسایەتی بۆچوونیان وایە، كە داعش دروستكراوی دەستی وڵاتە زلهێزەكانە و بۆ مەبەست و مەرامی تایبەت بەكار هێنراوە، وەك بەڕێوبەری دەزگایی هەواڵگری جەنەڕاڵ میكائیل فلاین دەڵێت: داعش دروست كراوی دەستی كۆمەڵێك وڵات بوو بۆ كۆمەڵێك مەبەست بەكارهێنرا.

هەروەها سیناتۆر راند پاوڵ ئەویش هەمان بۆچوونی لەسەر داعش هەیە و كۆنگرێسمان تولسی گابارد ناڕەزایی دەربڕیوە لەستراتیژی ڕووبەڕووبوونەوەی سیاسەتی ئەمریكا دژی داعش بەوەی، كە یارمەتیدەر نییە بۆ لاوازكردنی داعش 

هاوكات سیناتۆر كریستین گیڵیبراند رایوایە، كە دامەزراندن‌و بەرەوپێشبردن و یارمەتی دارایی داعش لەلایەن دامەزراوەی ئۆباماوە بووە.

لەلایەكی تر  نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق بەڕاشكاوی دەڵێت: سعودییە و قەتەڕ پشتگیری مادی داعشیان كردووە لە ژێر چاودێری وڵاتانی زلهێزدا .

داعش لەماوەی دوو ساڵ بەشێوەیەك بەهێز بوو، دەسەڵاتی سنووری گەیاندە نزیك بەغدای پاپتەختی عێراق‌و دیمەشقی پایتەختی سوریا، كە ئەگەر هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بەسەرۆكایەتی ئەمریكا رێگری نەكردایە، ئەوە دەسەڵاتەكەی دەگەیشتە ئەو دوو شارەش.

خلف ترمز سیاسەت مەداری عێراقی لەو بارەوە دەڵێت: مانەوەی داعش بەهۆی ئەو درۆپە پڕ چەك و ژەمەخواردن و دژە فڕۆكە و پێداویستی پزیشكیانەوەبوو، كە بۆیان دەنێردرایە خوارەوە. 

بەپێی چەند سەرچاوەیەكی هەواڵی، ئەمریكا ١٠٢ بلیۆن پاوەنی بەریتانی سەرف كردووە لە ڕێكخراوی داعشدا، كە ئەمە زۆر زیاترە لە بودجەی سوپای ئیرلەندا و بڕێكی زۆر پارەشی دەست كەوتووە لەڕێگەی قاچاخی نەوت و غازەوە، هەر بەهێی دەسەڵاتی داعش .

هەر بەپێی سەرچاوەكان، بڕێكی زۆر ئۆتۆمبیلی جۆری تۆیۆتا هایلۆكس و ئامێری گفتوگۆی سەتەلایتی بەناوی ئۆپۆزسیۆنی سورییەوە رەوانەی داعش كراوە و گازی كیمیایشیان لەبەردەستدا بووەو بەكاریان هێناوەو خەستەخانەی تایبەتیان لە سوریا بۆ كراوەتەوە و ئەوانەشی بەسەختی بریندار بوون گوێزراونەتەوە بۆ وڵاتانی تر، ئەمەش گومانەكانی سەر رێكخراوەكەی زیاتر كردووە.

هەروەها مەشقی تۆكمە بەچەكدارەكانی داعش كراوەو ئەزموونی سەربازی گرنگیان وەرگرتووە لە ئەردەن و ئامادە كراون بۆ شەڕ و ڕێژەیەكی زۆر پاساپۆرتی ساختەیان دروست كراوە بۆ داعشە بێگانەكان بۆ ئەوەی بەئاسانی بگەنە شوێنی مەبەست. 

لەگەڵ ئەوەش داعش پەیوەندی بازرگانی پتەوی هەبووە لەگەڵ وڵاتاندا لەڕۆژێكدا ١٠٢ ملیۆن پاوەنی لەعێراق و ٢ ملۆن دۆلاری لەسوریا بردووە.

سەرچاوەكان باس لەوە دەكەن، كە دروستكردنی داعش و یارمەتیدان و پشتگیری بۆ لاوازكردن و ڕوخاندنی ڕژێمی بەشار ئەسەد بوو بەهۆی ئەوەی ئەسەد سیستەمی غازی لەگەڵ ئەمریكا هەڵوەشاندەوەو لەگەل روسیادا برەوی پێدا وە بۆ دەست بەسەرداگرتنی سیستەمی بانكی سوریا و خستنە سەر ناوەندی یەكێتی پاراستنی سیستەمی بانكی و لاوازكردنی دەسەڵاتی روسیاو ئێران بوو لە ناوچەكە .

دروستكردنی داعش درێژەپێدەری پلانی گۆڕینی دەسەڵاتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوو وەك لیبیا و سوریا و عێراق و هەوڵی جیهانێكی نوێ دەدرا بەدەسەڵاتی نوێ.

داعش وایكرد ڕێژەیەكی بەرزی هاوڵاتی ترس لە ناخیاندا دروست بێت و بیر لە كۆچ كردن بكەنەوە، بۆیە ڕێژەیەكی زۆر پەنابەر ڕویان لە ئەوروپا كرد لەپاڵ ئەمانەشدا تیرۆرستان نێردران بۆ ئەوروپا بە تایبەت فەرەنسا و ئەڵمانیا، كە بەزۆر ڕازیكران پەنابەر وەرگرن واتە پەلكێشكردنی تیرۆستان بوو بۆ ئەوروپا. 

ڕوسیا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست خاوەنی دوو بەندەر بوو یەكێكیان لەسوریا بەناوی ترتوس یەكێكی تریان نزیك دەریای رەش بەناوی قرم بەهۆی داعشەوە روسیا بێبەشكرا لەبەندەری ترتوسی سوری، كە دووەمین بەندەری سوریایە.

ئامادەكردن: داستان خارگێڵانی