كوردی سووری و وونبوونی ئینتیما.. ئێمە كێین ئایا شایانی كەرامەتی نەتەوەیی و ئینسانین؟

کوردستان

17/10/2019‌ 1411 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:

د. سەربەست نەبی / مامۆستای فەلسەفەی سیاسی لە زانكۆی كۆیە.

وەرگێڕانی: ئاوات محەمەد ئەمین

 تۆ هیچ تر نیت جگە لە سوورییەك، خوێنی هەرزانی تۆ نرخی یەك فیشەكی نییە!! بەو شێوەیە بكوژەكە (كوردە عیراقییەكە) هەڕەشەی لە برا قوربانییەكەی (كوردە سوورییەكە) كرد كە بە پەناهەندەیی رووی تێكردبوو كاتێ‌ لە دۆزەخی ململانێی خوێناوی و نەداری بەخێزانەوە هەڵاتبوون، بەرلەوەی بەغەدر خۆی وخێزانەكەی بەفیشەك و سێ‌ منداڵەكەشی (بەخنكاندن) بەشێوەیەكی قێزەون بكوژێت بەهۆی كێشەیەكی دارایی سادەوە. مرۆڤی سووری (عەرەب، كورد یاخود سریانی بێت) لە هەموو شوێنێك هەرزان بووە، خوێنەكەشی لە نرخی ئامێری كوشتنەكەی هەرزانترە. ئەو كوردە سووریییەش كە بەرەو (بەهەشتی كوردستانی) هەڵاتبوو، ناسنامە نەتەوەییەكەی لای هاوپشتەكەی بە هانایەوە نەهات. ئەو كەسەی لە رابردوویەكی نزیكدا نەهامەتییەكی وای بینی كە لە ناخۆشیدا هیچی لەوەی قوربانییەكە كەمتر نەبوو، ئەمڕۆش هەردووكیان لە هەمان بەلەمی بچووكی لەرزۆكدان و رووبەڕووی سەخترین رەشەبای چارەنووسی سیاسی دەبنەوە. خوێنی برای قوربانییەكە كە لەرێگەی بەرگریكردن لە خاك وسەروماڵی بكوژەكەدا بەدەستی دڕەندەترین تیرۆریزمی داعشی رژابوو هیچ شەفاعەتێكی بۆ نەكرد. بكوژەكە هیچ بایەخێكی بەو نەهامەتییە نەدا كە قوربانییەكە پێشتر بەسەریدا هاتبوو هەروەها بەو چارەنووسەش كە سبەی چاوەڕێی هەردووكیان دەكات هەروەك چۆن بایەخی بە خوێنی براكەی نەدا كە نەیهێشت ئەمیش لە ئاین هەڵگەڕاوەیەك یاخود پەناهەندەیەك بێت وەك قوربانییەكە.


پرسیاری سەرەكی لێرەدا ئەوەیە، چی وای لە بكوژەكە كرد لە كاتی سەندنەوەی ناسنامەی نەتەوەیی هاوبەش لە قوربانییەكە ناسنامەی كوردی عیراقی خۆی نیشان بدات و ناسنامەی نیشتمانی سووریی بەسەردا بسەپێنێت و بیكات بە پاساوی كوشتنەكەی لەكاتێكا لە بارودۆخی ئاساییدا ئەگەر وەك عیراقییەك پێناسەی بكەیت بەدڵنیاییەوە لێت توڕ دەبێت چونكە ئەوە بە جۆرێك لە بێنرخكردنی ناسنامە نەتەوەیەكەی دەزانێت؟!


تۆ سوورییت, ئەم سووریییە، ئەو سوورییە، ئەم سوورییانە.....ئەو دەستەواژانەی لێرەو لەوێ‌ و لەهەر جێیەك گەمارۆی كوردی پەناهەندە دەدەن، هەر لە شۆفێری تاكسییەكەوە تا كارمەندی ئاسایش و دواتریش بەرپرسی سیاسی گەورە كە زۆرجار بە جۆرێك لە سووكایەتی و لەخۆباییبوونەوە ئەو دەستەواژانە بەكاردێنن. لە راستیدا كوردی سووریا لە ماوەی زیاتر لە پەنجا ساڵی دەسەڵاتی دەوڵەتی عرووبەی سووریا هێندەی یەك ساڵی مانەوەیان لە كوردستانی عیراق دەستەواژەی سووریی بوونیان بەگوێدا نەدراوە چ لەسەر زاری هاوڵاتیەكی سادە یاخود بەرپرسێك. لێرە تەنیا لە  كوردستانی عیراق بۆیان دەركەوت كە ئەوان سووریین و هیچی تر لەكاتێكا رۆژێك لە رۆژان جگە لە كوردبوون هیچ پێناسەیەكی تر لە هۆشیاریاندا نەبووە و هەرواش دەمێننەوە. لێرە لەسەر دەستی هاوپشتە كوردستانییەكان بە سووریبوونی خۆیان لە خەوی رۆمانسی نەتەوەیی بە ناچاری و بە ناشیرینی بەئاگا هێنرانەوە. بەهەرحاڵ، كوردی سوووریی كوردێكی جێگومان بووە و هچی تر كە مافی ئەوەی نییە كوردبوونی خۆی رابگەیەنێت. جێمتمانەی رژێمی عرووبەی بەعس نیە. گومان لە سووریبوونی دەكرَت و بەردەوام لەسەر زەوی خۆی لەبەر كوردبوونی گەمارۆدراوە و هەر لەبەر ئەوەش بووە كە هەمیشە خۆی وەك كوردێك ناسیوە كە جێگومان و بەسووك سەیركراو بووە. كەسێك كە مافی دەرخستنی كوردبوونی خۆی نییە لەكاتێكا رژێم تەنیا وەك كوردێك مامەڵەی لەتەكدا كردووە. بوونەوەرێك كە بەگشتی نرخی لە سوورییەكان كەمترە. ئەمڕۆش لە مەودای كوردستانیی بووندا، تەنیا سوورییەكە كە لە سووریبوونی خۆی جگە لە یادەوەری چەوساندنەوە و نكۆڵیلێكردن هیچی تر نازانێت و بەسیفەتی كوردبوونی ناناسرێتەوە كە هەمیشە خۆی پێناسیوەتەوە. وادیارە لەم بوارەدا دابەشبوونێكی قووڵ هەیە لە هۆشیاری نەتەوەیی تاكدا لای هەردوو لایەنەكە، بە واتایەكی تر، لەم  رووەوە هیچ هۆشیارییەكی هاوبەش لە ناسنامەدا نییە تەنانەت لە نزمترین ئاستدا. 


بێبەشكردنی كورد لەلایەن دەسەڵاتی ستەمكاری بەعسەوە لە سووریا لەو مافەی كە بە ئازادی و كەرامەتەوە بە كوردی بژێن، وای كرد كە مەسەلەی پابەندبوون بە ناسنامەی نەتەوەییەوە تەحەدایەكی وجوودی بێت. زۆرجار خودی خۆم كە ناوەكەم كوردییەكی زەقە بووەتە مایەی بەرخوردی زیاتر بۆم لە نێوەندی كاری ئەكادیمیم كە لێوان لێو بوو لە ئایدیۆلۆژی رەگەزپەرستی عەرەبی، هەرلەبەر ئەم هۆیەش بوو كە زۆربەی كات خۆم وەك گەمارۆدراوێك ئەهاتە پیش چاو كە هەستێكی قووڵی لا درووست ئەكردم بەوەی كە لای هاوڕێكانم كەسێكی بێزراوم و تەنانەت نازناوی (جێرنۆفسكی كورد)یان ئەدایە پاڵم و منیش ناچار ئەبووم بەردەوام داكۆكی لە ناسنامەی نەتەوەیی خۆم بكەم بەڕووی كلتووری ئەواندا. 
یەكێك لە پێشەنگی ئەو كوردە نا بەعسییانە بووم كە لە تیمی ئەكادیمی زانكۆ دەستنیشان كرام بەهۆی لێهاتوویی و سەركەوتوویی زانستیم، هەروەك چۆن پێویست بوو پارێزگاری لەم دەستكەوتەم بكەم چونكە هەمیشە هەڕەشەی دەركردن ولەسەركارلابردنم لەسەربوو بەهۆی گومان لە ناسنامەی سیاسی وئینتیمای نەتەوەییم. لە دەوڵەتی بەعسدا مرۆڤی كورد لەگەڵا لەدایكبوونیدا كەسێكی جێگومانە تەنانەت هەوڵە زانستییەكان و بۆچوونەكانیشی جێی گومان و دوودڵین. بەهەرحاَل، لە ژیانی زانكۆیی خۆم لە كوردستان زۆرجار بەو سوورییە دەناسرێم كە لەو دیو سنوورەوە هاتووە، تەنانەت لەنێو هاوكارە كوردستانیەكانم وەك كوردێك نەئەناسێنرام سەرەڕای هەڵوێستە زۆرەكانم لە میدیا و چالاكییە ئەكادیمییەكانم لە داكۆكیكردن لە ناسنامە و سەلماندنی مافی نەتەوەی كورد لە بڕیاردان لە مافی چارەنووسی خۆی بەگشتی و كوردستانی عیراق بەتایبەتی.  ئەم تەحەدا و نەهامەتییە بەردەوام بوو، لە رۆژانی خوێناوی بەهاری كوردیی لە ساڵی 2004 رووبەڕووی هێرشی چەندین هاوڕێی ئەكادیمی خۆم بوومەوە لە عەرەبە سوورییەكان و بەخشینەوەی چەندین تۆمەت بەسەرمدا.

 

منیش ناچاربووم بەرگەی هەموو ئەوكاردانەوە نابەجێیانە بگرم كە لەلایەن زۆرێك لە رۆشنبیرانەوە ئاراستەی ناڕەزایەتییەكانی كورد ئەكران دەرەنجامی ئەو تێڕوانینە شێواوەی كە لەلایەن دەسەڵاتەوە سەبارەت بە كورد لە مێشكیاندا چەسپیبوو. بەلای ئەوانەوە ئەستەم بوو دان بەو راستییەدا بنێن كە دەسەڵات خۆپیشاندەرە كوردەكان دەكوژێت و فیشەكی زیندوو دژ بە خەڵكی سڤیل بەكاردێنێت و لەسەر بنەمای ناسنامە دەستگیریان دەكات و ئەوانەش كە هێما و درووشمی توندڕەوی و ناعەقلانی دەڵێنەوە سەر بە رژێم و سیخوڕی ئەون، ئەوانن كە دامەزراوە گشتییەكان دەسوتێنن و دەزگا مەدەنییەكان وێران ئەكەن.

 

دەسەڵاتیش بەكرێگیراو و نۆكەرانی خۆی بەكاردێنێت بۆ تاڵانكردنی  ماڵوموڵكی تایبەتی كوردانی سیڤیل و چەكداریان دەكات وهانیان دەدات بۆ دەستدرێژی كردن. هچ بژاردەیەك لەبەردەمدا نەبوو جگە لە رووبەڕوبوونەوە لەڕێگەی دایەلۆگ و نووسینەوە یاخود دەبوو ملكەچ بكەین و پەیوەست بین بە ئاخوڕی ترسنۆك و هەلپەرستانەوە. لە كۆتاییدا چەند داوەتنامەیەكی فەرمی و نافەرمیم پێگەیشت لەلایەن چەند هاوڕێیەكەوە تاوەكو بێم بۆ كوردستان و لە زانكۆكانیدا كاربكەم. ئەو داوەتنامانە زۆر هاندەرم بوون و مایەی دڵخۆشی گەورە بوون بۆم. لەم كاتە پڕ لە جۆش و خرۆشی هاتنەدی خەونی كاركردنم لە زانكۆكانی كوردستان پرسیارێكی لەناكاو لەلام درووست بوو، دەبێ‌ دەسپێكی نووسینم لەسەر خاكی كوردستانی ئازاد چی بێت؟ ئەوسا وام بەبیردا هات كە یەكەم ووتارم بەناوی (چی تر كورد نیم) بێت، بەو مانایەی كە من ئیتر لە كوردستاندا كوردبوونی خۆم لە سادەترین شێوەی مرۆڤبووندا دەبێتە سیمایەك لە ژیانم.

 

چیتر كوردایەتی وەك تەحەدایەك نابینم كە پێویستە بە رووی سیاسەتی نكۆڵی و پەراوێزخستندا خۆی نمایش بكات. هەروك چۆن مرۆڤ هەناسە وەردەگرێ و دەیداتەوە بەبێ‌ ئەوەی ئەو كارە بۆ خەڵكی باس بكات ئاواش ژیانی كوردبوونی خۆم بەسەردەبەم وەك هەڵمژینی هەوا پڕ بە سییەكانم، بۆیە چیتر ناچارنیم كوردبوونی خۆم بۆ خەڵكی رابگەیەنم، بەڵام لەیەكەم رووبەڕووبوونەوەم لەسەر خاكی كوردستان لەگەڵا لۆژیكی مێژوو و سیاسەت وای پێویست كرد جارێكی تریش ناسنامەی نەتەوەیی/كوردیی خۆم بسەلمێنم و بەرگری لەخۆمی پێبكەم. ئەو بەرپرسە باڵایەی لێرە چاوم پێكەوت بە پاساوی یاسا عیراقییەكان دامەزراندمی لە زانكۆدا رەتكردەوە بەوەی كە هەڵگری رەگەزنامەی عیراقی نیم، هەروەك چۆن ناسنامەی نەتەوەیی هیچ شەفاعەتی بۆ نەكردم. ئەوسا بە خەم و پەژارە و نائومێدییەوە ئەو یاسا و مەرسوومە عیراقییانەی سەردەمی سەدام حوسێنی لەناوچووم وەبیری هێنایەوە كە تا ئێستاش كاران سەبارەت بە دامەزراندن وكاركردن لە دامەزراوەكانی دەوڵەتی عیراق بۆ ئەو كەسانەی هەڵگری رەگەزنامەی دەوڵەتێكی عەرەبین و مامەڵەی هاوڵاتییەكی عیراقییان لەگەڵدا دەكرێت.

 

بەڕاشكاوی پێم ووت "ئەگەر كوردبوونم شەفاعەتم بۆ ناكات ومافی ژیان و كاركردنم لێرە پێنادات دەبا ناسنامەی عەرەبیی ببێتە مایەی شەفاعەت بۆم بەوپێیەی من هەڵگری رەگەزنامەی دەوڵەتێكی عەرەبیم و (عەرەبێكی سووریم) وەك لە بەڵگەنامەكانمدا هاتووە. وادیارە كە ناهەقی بەعسی سووری دەربارەم زیاتر مایەی پێزانینە بەناسنامەی نەتەوەییم وەك ئەوەی لای تۆ هەیە" ئەوەیان بەڵگە بوو بۆ ئینتیمای نەتەوەییم لە كاتێكا كوردبوون (یاخود كوردستانی بوون)ی تۆ نكۆڵی لەو مافی ئینتیمایەم ئەكات و لەهەمان كاتیشدا دان بە عەرەبیی بوونی سووریمدا نانێت. دوای زیاتر لە دە ساڵ لەسەر خاكی كوردستانی ئازاد، دوای زیاتر لە دە ساڵی پڕ لە كاری ئەكادیمی لە زۆربەی زانكۆكانی كوردستان و سەدان گفتوگۆی زانستی و میدیایی هێشتا بەرامبەر بە كارمەندێكی نیمچە خوێندەواری ئاسایش دەبێت ناسنامەی نەتەوەیی و ئینتیمام بسەلمێنم تاوەكو مافی نیشتەجێبوونم نوێبكەمەوە. هێشتا من ئەو كوردە بێزراوەم كە پێدەچێت هەرواش بمێنمەوە تا لە ژیاندا بم هەروەك چۆن پێدەچێت ئەو كوردە سوورییە كوژراوە و سێ‌ منداڵە قوربانییەكە و ژنە بەستەزمانەكەی، كە كەللەسەری بە بەرد هاڕدرا، هێشتا دەمیان كراوە بێت لە چاوەڕوانی وەڵامی پرسیاری: ئێمە كێین؟ ئایا شایانی كەرامەتی نەتەوەیی و ئینسانیین، ئایا شایانی ئەوەین كوردی ئازاد بین؟!