شارپرێس:
هێشتا ڕۆژێك بەسەر ڕاگەیاندنەكەی "گیر پیدرسن"ی نێردەی تایبەتی نێونەتەوەیی بۆ سوریا تێنەپەڕی بوو، كە شكستی گەڕی دووەمی دانوستانەكانی لیژنەی دەستووری ڕاگەیەندرا، لەمەشەوە پێكدادانی توند لە باكووری ڕۆژئاوای سوریا دەستیپێكرد، سەرباری قورسی پێشبینیكردنی ئەو هەڵكشانە، كەچی وا دەردەكەوێت ڕوسیا ئەوەی لەبەرچاوە سوریا -بەخۆشی بێت یان ناخۆشی- دەست بەسەر ئەو ناوچەیەدا بگرێتەوە.
پارێزگای ئیدلب لەباكووری ڕۆژئاوای سوریا هەڵكشانێكی مەترسیدار بەخۆیەوە دەبینێت لەنێوان هێزەكانی حكومەتی سوریا و لایەنە جیهادییە بەرهەڵستكارەكان، ئەمەش دوای ڕۆژێك لەشكستی دانوستانی لیژنە بچوككراوە دەستورییەكە بوو لەجنێف، كە بەسەرپەرشتی نەتەوە یەكگرتووەكان بەڕێوەدەچێت.
ئەو هەڵكشانە لەپارێزگای ئیدلب، لێكتێگەیشتنەكانی نێوان ڕوسیا و توركیا دەخاتە سەر لێواری هەڵدێران، بە تایبەتی ئەگەر مۆسكۆ بڕیار بدات دەست بەسەر تەواوی پارێزگاكە و دەوروبەریدا بگرێت.
دیمەشق و مۆسكۆ پەی بەوە دەبەن، كە دەستگرتن بەسەر ئەو پارێزگایەدا برەو بە توانستیان دەدات لەزاڵبوون بەسەر جومگەكانی یەكلاییكردنەوەی سیاسی لەسوریا، لەبەرانبەریشدا لایەنە جیهادییەكان، كە پێشدەستی ئەو هەڵكشانە بوون، لەپێناو پتەوكردنی پێگەی سیاسی خۆیان، گرەو لەسەر ئەوە دەكەن ئەو ناوچانە بگرنەوە، كە حكومەتی سوریا پێشتر دەستی بەسەردا گرتن.
لەو پێكدادانەشدا، كە حكومەتی سوریا دەستی بەسەر 4 گونددا گرتەوە، نزیكەی 70 كەس كوژران، ڕوانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ باسی ئەوەی كردووە، كە 36 كەس لەهێزەكانی حكومەت و 33 كەس لە لایەنە جیهادییەكان كوژراون و خەڵكی ناوچەكەش ئاوارە بوون.
دەستەی ڕزگاركردنی شام (بەرەی نوسڕەی پێشوو) كۆنتڕۆڵی شارەكەیان كردووە و چەند لایەنێكی دیكەی جیهادیشیان لەگەڵن، ناوچەكەش دوا پەناگای چەكدارە جیهادییەكانە لە سوریا.
لە 22 ی ئۆكتۆبەری ئەمساڵیش بەشار ئەسەد سەردانی ناوچەكەی كرد و وتی: جەنگی ئیدلب بنچینەیە بۆ یەكلاییكردنەوەی جەنگ لە سوریا.
چاودێران دەڵێن: دیار نییە جەنگەكە لە پارێزگاكە و دەوروبەری فراوانتر دەبێت یان نا، چونكە ئەو هەنگاوە زۆر هەستیارە، بە تایبەتیش ئەگەر ڕوسیا و توركیا لێكتێگەیشتنی تازەیان لەو بارەوە نەبێت، بەڵام ڕوون و ئاشكرایە، كە مۆسكۆی پێیوایە مانەوەی دۆخەوە بەم شێوەیەی ئێستا لە ئیدلب كارێكی مەحاڵە.
باوەڕیش وایە، كە دەستگرتنەوەی دیمەشق بەسەر ئەو ناوچەیەدا، لە وانەیە لایەنە جیهادییەكان ناچار بكات بە یەكلاییكردنەوەیەكی سیاسی ڕازیبن، كە ڕوسیا پلانی وردەكارییەكەی دابڕێژێت.
پێنج ڕۆژی گەڕی دووەمی دانوستانەكانی لیژنە بچووككراوەكەی دەستوور لە سویسرا شكستێكی گەورەی هێنا، لایەنە سورییەكان لەسەر خشتەی كار ڕێكنەكەوتن، هەر لایەكیش ئۆباڵی شكستەكەی خستە ئەستۆی ئەوی دیكە.
وەزارەتی دەرەوەی سوریا ئەمریكای بەوە تۆمەتبار كرد، كە دەستتێوەردانی لە كاری لیژنە تایبەتمەندەكەدا كردووە، قسەكەری فەرمی وەزارەتی ناوبراو لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، ئەمریكا دەستتێوەردانی كردووەو ویستوویەتی ئەجێنداری تایبەتی خۆی بسەپێنێت.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكاش شاندی حكومەتی سوریای بەوە تۆمەتبار كرد، كە كاری لیژنەكە پەكدەخەن، مۆرغان ئۆرتاغۆسی قسەكەری فەرمی ئەو وەزارەتەش رایگەیاند، مەرجە پێشوەختەكانی ڕژێمی سوریا پێشێلی پەیڕەووی ناوخۆی لیژنە دەستورییەكە دەكەن.
هەروەها پیدرسنی نێردەی تایبەتی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ سوریا وتی لایەنە دانوستانكارەكان نەیانتوانی لەسەر خشتەی كاری دانوستانەكان ڕێككەون، ئومێدیشی خواست لە گەڕی ئایندەدا بگەنە ڕێككەوتنێك.
چاودێران دەشڵێن: گەڕی دوایی دانوستانەكان ئەو ڕاستییەی دەرخست، كە لایەنە پاڵپشتەكانی حكومەتی سوریا ئامادەیی ئەوەیان تێدا نییە بگەنە چارەسەرێكی یەكلاییكەرەوەی تەنگژەی سوریا.
چاودێران سەرنجمان بۆ ئەوەش ڕادەكێشن، كە بەهۆی زاڵبوونی هێزەكانی حكومەتی سوریا بەسەر زۆرێك لە خاكەكەیی و دوا سەركەوتنەكانی لە گۆڕەپانی جەنگدا لە باكوور و ڕۆژهەڵاتی وڵات، دانوستانەكان لە بازنەیەكی بۆشدا دەخولێنەوە، هەر لەئاستەنگێك ڕزگاریان دەبێت و ڕووبەڕووی یەكێكی دیكە دەبنەوە.
لەوانەشە مۆسكۆ پێیوابێت جەنگی ئیدلب بە تەواوی تەرازووی هێز لە بەرەوەندی خۆی و هاوپەیمانەكەی یەكلایی دەكاتەوە.
سەرچاوە: عەرەب
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
