بۆچی هاوپەیمانی فەتح دژی ڕاسپاردنی (زەروفی)یە؟

مەلەفی تایبەت

18/03/2020‌ 2159 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس:
هاوپەیمانی فەتحی نزیك لە ئێران، بڕیاری ڕاسپاردنی عەدنان زەروفی بۆ پێكهێنانی حكومەتی عێراق ڕەتكردەوە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ بەرەنگاربوونەوەی‌ دوو جەمسەری سیاسی، كە یەكەمیان پەیوەستە بە تەوە‌ربەندی ئەمریكا‌، دووەمیشیان پەیوەستە بە ئێرانەوە.

زەروفی نزیكە لە حەیدەر عەبادی، لە هەڵبژاردنەكانی ساڵی 2018،  لەسەر لیستەكەی عەبادی، بوو پەرلەمانتاری عێراق.

پرسی ڕاسپاردنی زەروفی لەم دوو ڕۆژەی دوایدا، چەندەهاجار تەگەرەی تێكەوت، بەڵام بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆمار لەكۆتایدا، وەك ئاڵینگارییەك بۆ ڕەتكردنەوە ڕاڕایەكەی هاوپەیمانی فەتح بڕیارەكەی واژووكرد.

دوای ئەوەی زەروفی بڕیاری ڕاسپاردنەكەی ڕادەستكرا، هاوپەیمانی فەتح ڕایگەیاند، ئەو هەنگاوەی سەرۆك كۆمار‌ نادەستورییە، چونكە لەدەرەوەی چوارچێوە دەستورییەكاندا بڕیاری  لێدراوە.

فەتح راشیگەیاندووە، سەرۆك كۆمار دەستووری پێشێلكردووەو پابەند نەبووە بە سازانكاری نێوان هێزە سیاسییەكانەوە، بۆیە بەرپرسیارییەتی تەواویان خستە ئەستۆ  لە هەر لێكەوتێكی ئەو هەنگاوە قەڵسكارییە، هەموو ڕێوشوینێكی دەگرنەبەر بۆ ڕێگریكردن لە سەرپێچی دەستووری و بەكەمزانینی یاساكان.

هاوكات سەرچاوە ئاگادارەكانی ناو فەتح دەڵێن: مشتومڕ و دەمەتەقێیەكی فراوان لەناو ڕێزەكانی فەتحدا لە ئارادایە،‌ سەبارەت بە ڕاسپاردنی زەروفی، ئەو زانیارییەش دزەی پێكراوە، كە پێشتر هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح، لەپەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆمار، بە بڕیاری ڕاسپاردنی زەروفی ڕازی بووە.

سەرچاوەكان دەشڵێن، بەشێك لە هاوپەیمانی فەتح بە (زەروفی)یان وتووە دژی نابن، ئەمەش‌ دوای ئەوەی بینیان هەلی ڕاسپاردنی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران‌ زۆر بەهێزە.

سەرچاوەكان هەروەها دەڵێن، هەڵوێستی ئاشكرای فەتح لە مەڕ ڕاسپاردنی زەروفی، ڕەنگدانەوەی تەواوی ناو هاوپەیمانییەتەكەیان نییە، ئەو ڕاڕاییە سیاسییە‌ش لە هەڵوێستی هاوپەیمانییەكەدا‌، دەگەڕێتەوە بۆ پاشەكشەكردنی گرنگیپێدانی ئێران بە دۆسییەی سیاسی عێراق، ئەمەش بە هۆی سەرقاڵی ئێرانەوە بە تەشەنەكردنی ڤایرۆسی كۆرۆنا.

لەوانەیە هەر ئەم هۆكارەش نهێنی پشتیوانی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی بێت لە ڕاسپاردنی زەروفی، سەرباری ئەوەی مالیكی لە ئێران نزیكە و (زەروفی) ش ئارەزووی بەلای جەمسەرۆ رۆژئاوا دایە.

ئەگەر زەروفی متمانەی پەرلەمان بەدەست بێنێت، ڕووبەڕووی چەند ئاڵێنگارییەكی هەنووكەیی دەبێتەوە، وەك تەنگژەی ئابووری ئێستای وڵات بە هۆی دابەزینی نرخی نەوتەوە، مەترسی تەشەنەكردنی ڤایرۆسی كۆرۆنا لە عێراق، بە تایبەتیش ڤایرۆسەكە تووشی 150 كەس بووە، 11 كەسیشی پێ مردوون.

بەڵام پێكۆڵە مەترسیدارەكە هەروەك چاودێران دەڵێن، ڕووبەڕووبوونەوەی زەروفی–یە لەگەڵ ئارەزووە ڕوون و ئاشكراكەی هێزە سیاسییە عێراقییەكانی پاشكۆی ئێران بە كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق.

لە چەند مانگی پێشوودا، زەروفی كەوتە ململانێوە لەگەڵ هاوپەیمانانی ئێران، سەبارەت بە دۆسییەی كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق، ئەو وتی: كردنەدەرەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەم ساتە وەختەدا، دەرگا بۆ گەڕانەوەی داعش دەكاتەوە، هەڕەشەشە بۆ سەر پەیوەندییەكانی عێراق لەگەڵ گرنگترین هاوبەشی سیاسی و ئابووری عێراق لە جیهاندا، كە ئەمریكایە.

سەرباری تەنگژەی هاوپەیمانی فەتح لەگەڵ زەروفی، بەڵام هێشتا بە تەواوی دەرگای بەسەر زەروفیدا دانەخستووە، ئەگەریش هەیە بە چەند مەرجێك پشتی بگرن. 

كەریم علێوی پەرلەمانتاری فەتح لەو بارەوە وتی: ئەگەر پرۆگرامە سیاسییەكەی زەروفی وەدەرنانی هێزە بیانییەكانی تێدا نەبێت، ئەوان دەنگی پێ نادەن.

هەرچەندە فەتح بە فەرمی ئەو ڕەتكرنەوەی زەروفی بەستووەتەوە بە چوارچێوە پەیڕەوكراوەكانەوە، بەڵام فەرماندە مەیدانییەكانی عەسائیبی ئەهلی هەق و پەرلەمانتارەكانیان، لە دۆخێكی هەڵكشاوتردا، بەرەنگاری بەرهەم ساڵح بوونەوە.

جەواد تڵیباوی فەرماندەی مەیدانی دیاری عەسائیبی ئەهلی هەق، كە پەیوەندی پتەوی لەگەڵ سوپای پاسدارانی ئێراندا هەیە وتی: هەڵوێستی زۆرینەی ناڕەزاییان دژ بە زەروفی-یە. 

وتیشی: ئەوان ترسیان لە زەروفی و گەورەكانیشی نییە، كە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكایە.

تڵیباوی هەروەها وتی: تێكۆشەرانی ئیسلامی،  دۆخی عێراق قڵپدەكەنەوە، ئەگەر سەرۆك كۆمار زەروفی ڕاسپێرێت.

هەروەها حەسەن سالمی پەرلەمانتاری عەسائیبیش وتی: ڕاسپاردنی زەروفی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران، ناپاكییە بەرانبەر خوێنی شەهیدان، سالمی سائیرون و حیكمە و نەسر و سەرۆك كۆماری بەوە تۆمەتبار كرد، كە لە پشت ڕاسپاردنی زەروفی-ەوەن.

چادێران ئەوەش دەڵێن، لەوانەیە زەروفی زۆرینەیەكی پەرلەمانی باش بەدەست بێنێت، چونكە زۆرینەی هێزە شیعەكان پشتیوانی دەكەن، كورد و سونەكانیش پێی ڕازین.

لەو بارەوە ئەحمەد میالی مامۆستای زانستە سیاسییەكانی زانكۆی بەغدا دەڵێت: هاوپەیمانی فەتح لە ڕاسپاردنی سەرۆك وەزیراندا، قیبلەنمای سیاسی لەدەست داوە، بۆیە دەبێت هاوكاری زەروفی بێت لە ئیدارەدانی قۆناغەكە، پێشبینی ئەو‌ەش دەكات زەروفی متمانەی پەرلەمان بەدەست بێنێت.

میال وتیشی: هەلومەرجی سیاسی ئێستا، لە بەرەی زەروفی دایە، ئەو دەتوانی ئیدارەی قۆناغەكە بكات، دەشزانێت چۆن وەبەرهێنان لە ڕاڕایی و پشێوییەكانی دۆخەكەدا بكات، ئەگەر فراكسیۆنە سیاسییەكان هاریكاریبن، زۆر شت دەگۆڕێت و شتێكیش پێشكەش دەكات.

زەروفی لە سیڤییەكەیدا نووسیوویەتی: كەسێكی نیشتمانی دیموكراسییە، باوەڕی بە سەربەخۆیی عێراق هەیە لەهەموو پاشكۆیەتییەكی بیانی، دوای عێراقێكی یەكپارچە دەكات، كە جیاكارییە مەزهەبی و نەتەوەییەكانی تێدا بسڕێنەوە و لەسەر هاووڵاتیبوون بنیات بنرێت، باوەڕیشی بە پەرەپێدانی ئابووری نیشتمان و خۆشگوزەرانی ئابووری هاووڵاتییان هەیە، پێی وایە عێراق وڵاتێكی عەرەبی ئیسلامییە، ڕۆڵێكی گرنگیش دەگێڕێت لەسەقامگیری و بنیاتنانی ناوچەی عەرەبی ئیسلامی، پێشیوایە دەبێت عێراق خاڵی هاوسەنگی پاراستنی بەرژەوەندییەكان بێت لە ناوچەكە.

كەچی دوێنێ ئێوارەی سێ شەممە، چەند گرتەیەكی ڤیدیۆیی دزەپێكراوی لێكۆڵینەوەكانی پۆلیس، ئاماژە بەوە دەدەن، كە زەروف، دەستی هەبووە لە كردەكانی گەندەڵی و تیرۆركردن لەو ساتەوەختەی پارێزگاری نەجەف بووە.

زەروفی لە دایك بووی ساڵی 1966، ئەندامی حیزبی دەعوەی ئیسلامییە و لە ساڵی 1988 وە چالاكییە سیاسییەكانی خۆی دەستپێكردووە.

لە ساڵی 1991 لە بەندیخانەی ئەبوغرێب هەڵاتووە، چووەتە خێوەتگای پەنابەرە عێراقییەكان لە ڕەفحا لە سعودییە، دواتر لە ساڵی 1994 چووەتە ئەمریكا و ڕەگەزنامەی ئەو وڵاتەی بەدەستهێتناوە، ئیدی لەوساوە بووەتە كەسێكی لیبڕاڵی و لە پارتە ئیسلامییەكان دابڕاوە.

لە ساڵی 2003 وەك ئەندامێكی تیمی تایبەتی ئاوەدانكردنەوە و پارەداركردنی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا هاتووەتەوە عێراق، ئەو كات پۆڵ برێمەر كردییە پارێزگاری نەجەف، دواتر پۆستێكی باڵای لە وەزارەتی ناوخۆ وەرگرت، لە ساڵی 2009 پۆستی پارێزگاری نەجەفی وەرگرتەوە و تا 2015 تێیدا بەردەوام بوو، ئینجا لە ساڵی 2018 بوو بە ئەندام پەرلەمانی عێراق.

پێگەی ئەلەكترۆنی: عەرەب
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر