شارپرێس:
وەرگێڕان: كوردەوان محەمەد سەعید
هێنری كیسنجەر وەزیری دەرەوەی پێشووتری ئەمریكا لە وتارێكدا، كە رۆژنامەی ۆڵ ستریت جۆرناڵ بڵاوی كردەوە، دەڵێت: پەتای كۆرۆنا سیستمی جیهانی بۆ هەتاهەتایە دەگۆڕێت. 

كیسنجەر ئەوەشی روونكردووەتەوە، كە رەنگە بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا بە شێوەیەكی كاتی زیان بە تەندروستی بگەیەنێت، بەڵام زیانە سیاسی ‌و ئابوورییەكانی ئەگەری هەیە چەندان نەوەی دیكەش بەردەوام بێت.

ئاماژەی بەوەش كرد، ئەو بارودۆخەی ئەمڕۆ جیهان بەهۆی ئەو پەتا كوشندەیەوە پێیدا تێدەپەڕێت ئەو رۆژانەی بیر دەخاتەوە، كە لە جەنگی دووەمی جیهانیدا ساڵی 1944 سەربازی پیادە بووە، ئێستاش هەمان ئەو هەستەی ئەو كاتەی لا دروست بووە، هەمان ئەو ترسەی كە مەترسییەكە تەنیا یەك كەس ناگرێتەوە، بەڵكو بە شێوەیەكی زۆر وێرانكەر ‌و هەڕەمەكی هەموان دەگرێتەوە.

لەگەڵ ئەو لێكچوونەشدا، كە لە نێوان ئەو رۆژگارە ‌و ئەمڕۆدا هەیە، كیسنجەر دەڵێت: جیاوازییەكی گرنگ هەیە، ئەویش ئەوەیە، كە ئەو كات ئەمریكاییەكان توانایەكی زۆریان هەبوو بۆ بەرگەگرتن ‌و ئامانجێكی نیشتمانی گەورەش ئەو توانایەی بەهێزتر دەكرد، بەڵام ئەمڕۆ ئەمریكا لە سایەی دووبەرەكیدا دەژی ‌و پێویستی بە حكومەتێكی دووربین ‌و لێهاتوو هەیە بۆ ئەوەی زاڵ بێت بەسەر بەربەستە چاوەڕوان نەكراوەكاندا، كە لە قەبارە‌و فراوانیدا پێشتر نەبووە، ئەمەش بەهۆی بڵاوبوونەوەی پەتاكەوە روو دەدات.

ئامادەكاریی بۆ دوای كۆرۆنا كیسنجەر ئاماژەی بۆ ئەوە كرد، كە سەرانی جیهان لەسەر بنەمای نیشتمانی مامەڵە لەگەڵ قەیرانی بڵاوبوونەوەی پەتاكە دەكەن، لە كاتێكدا لێكەوتەكانی لەبەریەك هەڵوەشانی كۆمەڵایەتی كە بەهۆی ئەو پەتایەوە روو دەدەن، سنوور ناناسێت.

كسینجەر وتی: هەوڵەكانی رووبەڕووبوونەوەی بڵاوبوونەوەی پەتاكە، راستە هەوڵی بێوچانن ‌و پەرۆشی زۆری پێوە دیارە، بەڵام سەرانی جیهان نابێ سەرقاڵ بن ‌و ئەوە لە بیر بكەن كە ئەركێكی دیكەشیان هەیە ‌و گرنگە ئەویش ئەوەیە دەبێ لە ئێستاوە پڕۆژەیەك ئامادە بكەن بۆ هەنگاونان بەرەو سیستمی دوای كۆرۆنا.

جەختیش دەكاتەوە، هیچ دەوڵەتێك تەنانەت ئەمریكاش ناتوانێ بە تەنیا خۆی ‌و بە هەوڵی نیشتمانی بەسەر ڤایرۆسەكەدا زاڵ بێت، مامەڵە كردن لەگەڵ دۆخی ئەمڕۆدا پێویستی بە تێڕوانین ‌و هاریكاری نێودەوڵەتی هەیە بۆ بەرنگاربوونەوەی قەیرانەكە، شكستهێنان لەو دوو تەوەرەتدا كە باسم كرد، ئەنجامی خراپی دەبێت.

شكست، رەنگە دنیا تووشی كارەسات بكات كیسنجەر ئیدارەی ئەمریكای هان دەدا، كە گرنگی بە سێ بواری سەرەكی بدات لەسەر ئاستی ناوخۆیی ‌و جیهانیش بۆ بەرەنگاربوونەوەی قەیرانی ئەم پەتایە، یەكەمیان هەوڵدان بۆ بەهێزكردنی جیهان لە بەرامبەر نەخۆشی ‌و پەتا بڵاوەكاندا، ئەویش لە رێگەی پەرەپێدانی توێژینەوەی زانستییەوە دەبێت. بواری دووەم، دەبێ هەوڵی چڕوپڕ بدات بۆ چاسەری ئەو زیانانەی بەهۆی بڵاوبوونەوەی پەتاكەوە بەر ئابووری جیهان كەوتووە، ئەو پەتایەی لە فراوانی ‌و خێرایی بڵاوبوونەوەیدا لە مێژووی مرۆڤایەتیدا رووی نەداوە، لە بواری سێیەمدا كیسنجەر ئیدارەی ئەمریكا هان دەدا بنەماكانی سیستمی جیهانیی لیبراڵی بپارێزێت.

لە كۆتاییشدا كیسنجەر دەڵێت: ئاستەنگێكی گەورەی مێژوویی كە رووبەڕووی سەرانی جیهان دەبێتەوە ئەوەیە كە دەبێ لە یەك كاتدا ئیدارەی دۆخەكە ‌و قەیرانەكە بكەن ‌و لە هەمان كاتیشدا داهاتوو بنیات بنێن، شكستهێنان لە رووبەڕووبوونەوەی ئەو ئاستەنگەشدا ئەگەری هەیە هەموو جیهان تووشی كارەسات بكات.

سەرچاوە: ئیفاق