شارپرێس:
دوای ئازادكردنی چەكدارەكانی حیزبوڵای عێراقی، كە بە هۆی هێرشی موشەكییان بۆ سەر بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لە عێراق دەستگیركرابوون، مشتومڕ و مقۆمقۆی سەبارەت بەململانێی ئایندەی نێوان حكومەتەكەی مستەفا كازمی و ئەو لایەنە چەكدارانە بووەتە باس و خواسێكی گەرم، هەموو لایەكش بەوریاییەوە چاودێری دۆخی نێوانیان دەكەن، كە ئاخۆ حكومەتەكەی كازمی دووبارە بەرەنگاری ئەو لایەنە چەكدارانە دەبێتەوە یاخود بۆ ماوەیەكی دوورمەودای قۆناغی ئایندە بە هێمنی و ئارامییەوە دۆخەكەیان لەگەڵ بەڕێدەكات.
هەندێك لە چاودێران پێیان وایە كازمی چەند هەنگاوێكی سیاسی و ئابووری ناون، بۆیە لە ماوەی ئایندەدا لە هاویشتنی هەنگاوە ئەمنییەكاندا پەلەپەل ناكات، هەندێكی دیكە وای دەبینن ململانێكە لەگەڵ ئەو گروپە چەكدارانەدا حەتمییە و ڕوودەدات.
واپێدەچێت ئازادكردنی ئەو چەكدارانە نیشانە بێت، كە حكومەتەكەی كازمی هێشتا ئامرازی پشتیوانی پێویستی لەبەرداستدانین بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو چەكدارانە، ئەمەش بەڕوونی دەركەوت كاتێك دوای دەستگیركردنی چەكدارەكانیان، ئەو لایەنانە لە بەغدای پایتەخت نمایشی هێزی خۆیان كرد.
ئەو ڕووداوە ئەوەی وێناكرد، كە دووبارە ڕێكخستنەوەی پەیكەری ئەمنی دەوڵەتی عێراق كارێكی ئاسان نییە، بە تایبەتی لایەنە نزیكەكان لە ئێران لەو ساڵانەی پێشوودا پێگەی خۆیان تێدا قایمكردووە.
دوای ڕووداوەكە میدیاكانی نزیك لە لایەنەكانی حەشدی شەعبی وێنەی ئەو چەكدارە دەستگیركراوەكانیان بڵاوكردنەوە، كە بە بەرگی فەرمی حەشدی شەعبییەوە وێنەكانی كازمی-یان خستووەتە ژێرپێی خۆیانەوە، چاودێران ئەو دیاردەیە بە گورزێك دەزانن بۆ هێزە چەكدارەكانی عێراق، چونكە كازمی سەرۆكی ئەوانیشە و دەبێت بەفەرمانی ئەو جوڵە بكەن، ئەمە دەریخست، كە دەسەڵاتی كازمی بەسەر هەموو هێزە چەكدارەكاندا و بە تایبەتیش چەكدارانی حەشدی شەعبیدا ناشكێت كە بە گروپە (وەلائییەكان) ناسراون و نزیكن لە ئێران.
شیمانەكانی ڕێككەوتن
سەرباری ئەوەی ئەبو عەلی عەسكەری، كە یەكێكە لە سەركردەكانی حیزبوڵا، كازمی بەوە تۆمەتبار كرد، كە بەڵێنی بەئەمریكییەكان داوە دەستدرێژی بكاتە سەر هێزەكانی حەشدی شەعبی، چونكە ئەو هێزانە بەوە تۆمەتباری دەكەن، كە دەستی هەبوو لە كوشتنی سەركردەكانیدا وەك قاسم سلێمانی و ئەبو مەهدی موهەندیس، بەڵام هێوربوونەوەی دۆخەكە وا نیشان دەدات، كە پێكهاتنێك لە نێوان هەردوولادا ڕوویداوە.
عەسكەری لە توێتێكیدا نووسیویەتی: كازمی ناچار بووە چەكدارەكان ئازاد بكات و بە لێكتێگەیشتنی نێوانمان ڕادەستی حەشدی شەعبی-یان بكاتەوە، كازمی بەڵێنی ئەوەشی داوە ئەو كردەیە دووبارە نەبێتەوە، گەرەنتی ئەوەشی داوە ئەوانەی سەر بە حەشدن لە ناو حكومەت و دەرەوەی حكومەتی، بەوانەشەوە، كە لە ناوەوە و دەرەوەی عێراقن پارێزراوبن.
ئەو دۆخە ئاڵۆزەی دەوروبەری كازمی داوە وانیشان دەدات، كە كازمی بەرەنگاری چەكبەدەستەكانی دەرەوەی یاسا دەبێتەوە، لە ماوەی ئایندەدا دۆسییەی دیكەش سەرهەڵدەدەن، بە تایبەتیش پرسی دەروازە سنورییەكان كە كازمی لە چەندەها بۆنەدا باسی كردوون.
چاودێران دەڵێن، كە چەكداری میلیشیاكان ئەو دەروازانەیان بەدەستەوەیە و وەك سەرچاوەیەكی سەرەكی پارەداركردنی خۆیان بەكاریدێنن و شتی قاچاخی لێوە بەڕدەكەن، ئەمە جگە لەوەی دۆسییەی دیكەی ئابووریش هەن، بۆیە پێنوێنەكان دەڵێن لە قۆناغی ئایندەدا بەرەنگاربوونەوەی نێوان هەردوولا ڕوودەدات و ئارمییەكەی ئێستاش تەنیا كاتییەو چارەسەرە ئەمنییەكانیش بۆ ماویەكی كاتی وەستێنراون.
لای خۆشییەوە ئەسیل نجەیفی لە تویتێكدا نووسیویەتی: كازمی هێزی یاسا و شەرعیەت و پشتیوانی شەقامی بەدەستەوەیە بۆ بەرتەسككردنەوەی هەژموونی سیاسی ئێران لە عێراقدا، بەوەی لەناو هێزە ئەمنییەكاندا دەستییان كورت بكاتەوە، ئەمە جگە لەوەی پشتیوانی نێودەوڵەتیشی هەیە، نجەیفی ئەوەشی گوت كە خاڵی لاوازی كازمی نەبوونی فراكسسیۆنێكی پەرلەمانییە، چونكە لایەنە نزیكەكانی ئێران جڵەوگیری فراكسیۆنەكانی ناو پەرلەمان دەكەن، هەروەها ئەو تەنگژە ئابووری و تەندروستییانەش كە بەرەنگاری حكومەتەكەی دەبنەوە.
بەرەنگاربوونەوەیەكی حەتمی
چاودێران پێیان وایە كازمی بەو جوڵەیەی پەیامی بۆ ناوخۆ و دەرەوە ناردووە كە دەتوانێت پایەكانی دەوڵەت بەهێز و جێگیر بكات و جڵەوگیری چەكی دەرەوەی یاسا بكات، هەروەها ئەو هاوبەشێكی متمانەپێكراوی بەهێزی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی و دەوروبەرە هەرێمییەكەیەتی، بۆیە ئەگەری ئەوە هەیە حكومەتەكەی كازمی پشتیوانی ئەمریكای بۆ خۆی مسۆگەر كردبێت.
ئەیاد عەنبەر- ی مامۆستای زانستی ڕامیاری لە لێدو‌انێكیدا بۆ پێگەی (ئیندپێندێنت عەرەبی) دەڵێت: جەنگی ئایندەی نێوان كازمی و ئەو لایەنە چەكدارانە حەتمییە، بەڵام ترس لەوەیە كازمی بە هۆی ئارەزووی مانەوە لە دەسەڵات لە زۆر پرسی جۆراوجۆری پەیوەست بە گێڕانەوەی شكۆمەندی دەوڵەتدا، بۆ ئەو لایەنانەی دابشكێنێت، بۆیە دەبێت كازمی سێ و دوو نەكات لە بەرەنگاربوونەوەی دەوروبەرە سیاسی و سەربازییەكەی كە گەرەكیانە هێزێكی هاوتای هێزی دەوڵەت دروست بكەن، چونكە ڕایەڵە دەرەكییەكانی ئەو لاینە چەكدارانە كۆششەكانی كازمی لە بواری باڵادەستی ئەمنیدا شكست پێدێنن.
سەبارەت بە گفتوگۆكانی ئایندەش لەگەڵ ئەمریكا عەنبەر پێی وایە: كازمی لە گەڕی یەكەمی ئەو گفتوگۆیانە لەگەڵ ئەمریكادا سەركەوتوو نەبووە، چونكە خاوەن پڕۆژەیەكی ڕاستەقینە نەبووە لە چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو لایەنە چەكدارانەدا، بۆیە بەم شێوەیە پشتیوانی ئەمریكییەكانی دەست ناكەوێت. عەنبەر- ی باسی ئەوەش دەكات كە ناڕوونی هەنگاوەكانی كازمی سەبارەت بە شوێنپێ قایمكردنی پایەكانی دەوڵەت، لە وەدایە كە هەنگاوی لێبڕاوانەی نەناوە بۆ دەستگرتن بەسەر دەروازە سنورییەكان و جڵەوگیركردنی لایەنەكانی حەشدی شەعبی نزیك لە ئێران، ئەمەش وادەكات كازمی لە بەرامبەر نەیارەكانیدا و بۆ چارەسەركردنی گرفتەكانی، لە قۆناغی دواتردا پەنا بۆ هەڵبژاردنێكی پێشوەخت بەرێت.
چاودێران پێشیانوایە بەرەنگاربوونەوەی ئەو لایەنە چەكدارانە و باڵە سیاسییەكانیان بەو زووانە ڕوونادات، بۆیە ئاگربەستی نێوان حكومەت و ئەو لایەنە چەكدارانە بەردەوام دەبێت. هەندێكی دیكە پێیان وایە ئەوەی ڕوویداوە دەستپێكە بۆ بەرەنگاربوونەوەیەكی گەورەتری ئایندە.
هیشام موزانی توێژەری سیاسی پێی وایە: كازمی بەو جوڵە سەربازییەی مەبەستی بووە توانستی ئەو هێزانە تاقی بكاتەوە، دواتریش لەگەڵیان بگاتە خاڵێكی هاوبەش و ڕێككەوتن، هەر چەندە كاردانەوەی ئەو لایەنە چەكدارانە بەهێز بوو، بەڵام ئەوەی نیشاندا كە ئەوان لە دەرەوەی سایە و سێبەری دەوڵەتن، بۆیە لێكهەڵوەشاندنیان سوك و ئاسانە .
موزانی ئەوەشی وت: كازمی سەركەوتوو بووە لەوەی كەلێنێك لە نێوان ئەو لایەنە چەكدارانە و دامەزراوەی فەرمی حەشدی شەعبی دروست بكات، ئەوەشی دەرخست كام لایەنە توندڕەوە، تاوەكو سەنگییان لای جەماوەر دابەزێنێت و پاساوی ئەوەشی هەبێت لە ئایندەدا هێرشی بكاتەسەر ، وتیشی دۆسییە گرنگەكەی كازمی گەیشتنە بە چارەسەرێك سەبارەت بە بوونی ئەمریكییەكان لە عێراقدا، ئەمەش پێویست بەوە دەكات هەڵوێستی توند و بوێرانەی هەبێت.
موزانی ئەوەشی وت: باوەڕبوون بەوەی دەكرێت هەژموونی ئەو لایەنانە كۆتایی پێبێت هەڵەیە، چونكە لە ساڵانی پێشووتردا ڕەگی خۆیان لە ناو دەوڵەت و كۆمەڵگادا قایم كردووە، كازمی لەوە سەركەوتوو بوو ئەوە نیشان بدات كە ئەو هێزانە لە دەرەوەی چوارچێوەی دەوڵەتن، ئەمەش خاڵێكی تەوەری گرنگە تاوەكو لە ڕێگەیەوە لە ئایندەدا دۆخەكەیان لەگەڵدا بەرەو هەڵكشان بەرێت. وتیشی كاروانەكە دوور و درێژە، كازمی بە تەنیشت دۆسییە ئەمنییەكانەوە كار لەسەر لایەنە ئابوورییەكەش دەكات، بەو هۆیەشەوە هەژموونی ئەو لایەنانە كەمدەكاتەوە، چونكە هەڵدانەوەی دۆسییەكانی دەروازە سنورییەكان و دوو موچەیی و پرسی موچەی فەزاییەكان (نزیكەی چارەكە ملیۆنێك سەرباز و خانەنشینن) لە توانستی ئەو لایەنە چەكدارانە كەمدەكاتەوە.
موزانی لە كۆتاییدا وتی: پرسی وزە لەگەڵ دەوڵەتانی كەنداودا زۆر كاریگەرە، بەو مەرجەی ئەو دەوڵەتانە كە لە بەرژەوەندییان دایە كۆتایی بە هەژموونی ئێرانی بێنن، توانستەكانی سەركەوتنی ئابووری بخەنە بەردەست كازمی، ئەمەش دەبێتە دەستپێكێكی باش بۆ كۆتاییهێنان بە هەژموونی لایەنەكان.
سەرچاوە: پێگەی ئەلەكترۆنی بەغداد پۆست
وەرگێران : لوقمان حاجی قادر
