شارپرێس:
هێرش و پەلاماری ڕێكخراوی داعش بۆ سەر گوند و ئاواییەكانی كاكەییەكان و رفاندن و تیرۆركردنیان، جارێكی تر بابەتی كەمینە ئاینییەكانی لە عێراق و كوردستان هێناوەتەوە بەرباس.
بەتایبەت دوای ئەوەی لەمانگی حوزەیرانی رابردوودا ئەو رێكخراوە تیرۆریستییە هێرشی كردە سەر یەكێك لەگوندە كاكەییەكان لە خانەقین، كە بەهۆیەوە لانیكەم ٧ كەس گیانیان لەدەستدا و ٥ كەسی تریش بریندار بوون.
ئیبراهیم سەید مستەفا سەرۆكی كاكەییەكانی عێراق باسی لەوە كردووە، بەهۆی هێرشەكانی ڕێكخراوی تیرۆریستی داعش بۆسەر گوند و ئاواییەكانیان زیاتر لە ٢٠٠٣ كەسیان بوونەتە قوربانی، ئەوە جگە لە سووتانی بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیان و بەئامانجگرتن و تەقاندنەوەی ماڵ و مەزارە ئاینییەكانیان، كە ئەمەش پەیڕەوانەی ئەو كەمینە ئاینییەی ناچار كردووە ماڵ و حاڵی خۆیان بەجێبهێڵن و بەرەو ناوچەكانی تر كۆچ بكەن.
دابونەریت و سرووتە ئاینییەكانیان
بنەچەی وشەی "كاكەیی" بۆ "كاكە" واتە برا گەورە دەگەڕێتەوە، كە لەكۆنترین ئاینە یەكتاپەرستییەكانەو بروایان بە بوونی یەك خودا هەیە و لە كوردستان و باكووری عێراقدا بڵاوبووەتەوە.
بەگوێرەی قسەی سەید فەرهاد توێژەر لەبواری مافی كەمینەكان، سوڵتان ئیسحاق بەرزنجی، كە لەساڵی ٦٧١ی كۆچی لەدایك بووە بەنوێكەرەوەی ئاینەكەیان دادەنرێت.
هاوكات بەگوێرەی قسەی فەرهاد ئاینی كاكەیی لەسەر چوار كۆڵەكە یان مەرج وەستاوە، كە ئەوانیش: پاكێتی و راستگۆیی و فەنابوون و لێبوردنە، كە بروایان بە دۆنادۆن واتە (گواتسنەوەی گیانەكان لە یەكێكەوە بۆ یەكیكی تر) هەیە، لە كتێبە پیرۆزەكانیان "بریتییە لە "سەرئەنجام"، كە بۆ سەدەكانی حەوت و هەشتی كۆچی دەگەڕێتەوە و لەشەش بەش پێكدێت، بەڵام كتێبەكە تەنیا لای ئەندامانی ئەو كەمینە ئاینییە هەیە و چاپ ناكرێت و دەستاودەستی پێناكرێت.
لە مەزارە دیارەكانی كاكەییەكان بریتین لە مەزاری سوڵتان ئیسحاق، كە دەكەوێتە چیای هەورامان لە هەرێمی كوردستان، مەزاری سەید ئیبراهیم لە بەغدا، مەزاری بابولئەوسەت لەبەغدا، جگە لە دوكان داود لە قەسری شیرین و مەزاری باوە مەحموود لە خانەقین.
هاوسەرگیری لەنێوان ئەندامانی ئەو كەمینە ئاینییە بەپێی یاسای باری كەسێتی عێراقی ڕێكخراوە و پێیەوە پابەندن و لە مەرج و رێكارەكانی هاوسەرگیریكردن لەگەڵ ئیسلام زۆر جیاواز نین.
هەندێك بابەتی بیروباوەڕی هەیە لەلایان وەك حەرامێتی خواردنەوەی مەی و قەدەغەی فرەژنی و رەتكردنەوەی جیابوونەوەی هاوسەران تەنیا مەگەر بە رەزامەندی هەردوولا بێت.
كاكەییەكان بەوە جیادەكرێنەوە، كە سمێڵێكی درژیان هەیە، كە وەك میراتێكی رۆشنبیری و ئاینی بۆیان ماوەتەوە و پارێزگاری لێدەكەن، ئەوە جگە لە پۆشاكە میلییەكەیان، كە پێیدەوترێت "سایە" و لە شێوەی عەبایەكی دەشتەكیانە و چاكەتێك و مێزەرێكی كلاسیكیانە پێدهاتووە.
ژمارەی كاكەییەكان لە هەرێمی كوردستان و عێراق بە ٢٥٠ هەزار كەس دەخەمڵێنرێت، گوند و ئاواییەكانیان لە ناوچەكانی هەڵەبجە و سلێمانییەوە بەرەو رۆژهەڵات لەناوچەكانی دوزخورماتوو و خانەقین و هەورامان و داقوق تا دەشتی نەینەوا و لەوپەڕی باكووری رۆژئاوای موسڵ دەرێژدەبێتەوە.
درووستكردنی دووبەرەكیی
عەدنان كینانی پسپۆڕی ئەمنی عێراقی پێیوایە رێكخراوی تیرۆریستی داعش دەیەوێت لەرێگای بەئامانجگرتنی كەمینەكان لە ناوچە كێشە لەسەرەكان، ناكۆكی بخاتە نێوان هەولێر و بەغدا و كەلێنی ئەمنی لەو ناوچانەدا دروست بكات.
لەو فاكتەرانەی وەهای كردووە داعش بتوانێت لەناوچە كاكەیینشینەكان جموجۆڵی هەبێت بریتییە لە گونجاوی شوێنی جوگرافییەكەی بۆ خۆ حەشاردان و چالاكیكردن وەك ناوچە شاخاوییەكانی چیای حەمرین، كە سروشتێكی جوگرافی تیابەتمەندی هەیە و ئاسانكاری بۆ جوڵە و هاتن و چوونیان دەكات و دەزگا ئەمنییەكانیش بەقورسی دەتوانن بەئامانجیان بگرن .
هەروەك بەگوێرەی قسەی رەجەب عاسی سەرۆكی ڕێكخراوی میترا و توێژەر لەبواری كەمینەكان، نیازێكی شاراوە لەپشت بەئامانجگرتنی كەمینەكانە لەناوچەكێشەلەسەرەكان هەیە، كە دیارترینیان بریتییە، كە چۆڵكردنی ئەو ناوچانە خەڵكە رەسەنەكەی و دروستكردنی گۆڕانكاری دیمۆگرافی، ئەوە جگە لە ئامانجە سیاسییەكەی.
سەرچاوە: جەزیرە نێت
وەرگێڕان: ئاكۆ ئاڵی
