شارپرێس:
وه‌رگێران: لوقمان حاجى قادر
چاودێرانی سیاسی كۆك و تەبان لەوەی ئاساییكردنەوەی پەیوەندی دەوڵەتانی كەنداو (بەحرەین و ئیماڕات) لەگەڵ ئیسڕائیلدا بە واژۆكردنی ڕێككەوتننامەكانی ئاشتی نێوانیان، ڕەشبینییەكی گەورەی بۆ تاران دروست كردووە و تەڵەزگەیەكی ستراتیژی گەورەشە بۆ تاران، چونكە بۆ چەندەها دەیە ئێران بانگەشەی ئەوە دەكات پارێزەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە و بەربەستیشە لە بەردەم پەلهاویشتنی هەژموونی دەوڵەتی جوولەكە، بۆیە ڕێككەوتننامەكانی ئاشتی ئەم دوایەی ئیماڕات و بەحرین لەگەڵ ئیسڕائیل وا لە ئێرانییەكان دەكات بەخۆیاندا بچنەوە، لە ترسی ئەوەی نەوەك لە لایەن ئەمریكا كە هاوپەیمانی كەنداوییەكانە گورزێكی كوشندەی بەركەوێت، چونكە ئاساییكردنەویە پەیوەندییەكانی كەنداوییەكان لەگەڵ ئیسڕائیل، شوینپێیەك لەسەر سنوری ئێران بۆ ئیسڕائیل فەراهەم دەكات. 
مەیسەم بهرافش و حەمید ڕەزا عەزیزی كە دوو توێژەری ئێرانین لە وتارێكیاندا لە گۆڤاری فۆڕەین پۆڵیسی ئەمریكی پێیان وایە نیگەرانییەكانی ئێران سەبارەت بە دوا گۆڕانكارییەكانی ئەم دوایەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەردەوام دەبێت و درێژە دەكێشێت، بۆیە تاران لە پێناو پاراستنی هەژموونی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، هەوڵ دەدات پاساوی گونجا بۆ ئەو پرسە بێنێتەوە، بەڵام تووشی كۆمەڵێك ئاڵێنگاریش دەبێت كە پێشتر ڕووبەڕوویان نەبۆتەوە.
دوای شۆڕشی ساڵی 1979 ی ئێران، ناكۆكییەكانی نێوان عەرەب و ئیسڕائیلییەكان لەسەر فەڵەستین، بووە خۆراكێكی سیاسی باش لەو هەڵمەتە ئایدیۆلۆجییەی تاران دژ بە ئیسڕائیل و ئەمریكای هاوپەیمانی پیادەی دەكرد.  
لەوەش گرنگتر بۆ ئاسایشی نەتەوەیی ئێران، ئەوە بوو كە دوژمنایەتی و دوڕدۆنگی نێوان عەرەب و ئیسڕائیلییەكان قەڵا جیۆسیاسییە سرووشتییەكەی ئێران بووە لە پاراستنی بەرژەوەندییە سەرەكییەكانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
ئێران ماوەیەكی زۆرە بە لێزانی و كارزانییەوە ناكۆكییەكانی عەرەب – ئیسڕائیلی قۆزتۆتەوە و كردوونی بە بەربەستێكی ئەمنی ئۆرگانی بۆ ڕێگریكردن لە ئیسڕائیلی دوژمنی لەوەی لە ڕووی جوگرافی پەلبهاوێژێت لە ناوچەكەدا، هەروەها كردوونی بە ئامرازێك بۆ برەودان بە سیاسەتی "قوڵایی ستراتیژی" خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
كاتێك لە 13 ئۆگۆستۆس دۆناڵد تڕەمپی سەرۆكی ئەمریكا ڕێككەوتننامەی ئەبڕەهام- ی ڕاگەیاند بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان ئیماڕات و ئیسڕائیل، جیهان وەك ساتەوەخت و هەلێكی مێژووی باسیان لێوە كرد، كەچی بڕیاسازانی ئێران بە مەترسییەكی گەورەیان لە قەڵەمدا.
دامەزراوە سیاسییەكانی ئێران بە كۆی دەنگ ناڕەزاییان دژ بەو ڕێككەوتنە دەربڕی و هۆشداریشیاندا كە ئاكامەكانی مەترسیدار دەبن، بۆیە وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە دووەم ڕۆژی دوای ڕێككەتننامەكە هەنگاوەكەی بە "گەمژەیی ستراتیژی" وەسف كرد، وتیشی كە ئەو هەنگاوە خەنجەرێكی ئیماڕاتییە و لە پشتی گەلی فەڵەستین دراوە.
بهرافیش كە ساڵی 2008-2010 شڕۆڤەكاری هەواڵگری و ڕاوێژكاری سیاسی و ئەمنی ئێران بووە، لەو بارەوە وتی: ئەو ناڕەزایی دەربرێنەی وەزارەتی دەرەوە ئاماژەیەكە كە گۆڕانكارییەك لە ستراتیژیەتی ئێراندا بەڕێوەیە.
ڕۆژێك دوای ڕێككەوتننامەكەش پاسەوانی شۆڕشی ئێرانی لە بەیاننامەیەكی فەرمیدا ئەو هەنگاوەی بە "گەمژەیی مێژوویی" وەسف كرد كە ئایندەییەكی مەترسیداری بۆ ئیماڕاتییەكان لێدەكەوێتەوە. لە هەمان رۆژدا حەسەن ڕۆحانی نیگەرانی خۆی لەو هەنگاوەی ئیماڕاتییەكان دەربڕی و بە (ناپاكی) وەسفی كرد، وتیشی ئەگەر ئیماڕاتییەكان ڕێگە بە ئیسڕائیلییەكان بدەن لە ناوچەكە شوێنپێیەك بۆ خۆیان پەیدا بكەن، ئەوكات ئێمە بە شێوازێكی جیاوازتر لە جاران مامەڵەیان لەگەڵدا دەكەین.
بە هۆی لێدوانەكانی حەسەن ڕۆحانییەوە، ئیماڕات باڵوێزی ئێرانی لە وڵاتەی بانگهێشت كرد و ناڕەزایی توندی وڵاتەكەی پێ ڕاگەیاند، بەڵام تاران بەردەوام بوو لەسەر هەڵوێستەكەی، بۆیە لە 16 ی ئۆگستۆس محەمەد باقری سوپاسالاری ئێران هەمان هەڵوێستی ڕوحانی دووبارە كردەوە.
باقری هۆشداری ئەوەیدا كە سیاسەتی ئێران بە شێوەیەكی ڕێشەیی لە بەرامبەر ئیماڕاتدا گۆڕانی بەسەردا دێت و هێزە چەكدارەكانی ئێرانیش لەمەودوا بەشێوەیەكی جیاوازتر لە ئیماڕات دەڕوانن، وتیشی ئەگەر لە كەنداودا تەنها زیانێكی كەمیش بە ئاسایشی نەتەوەیی ئێران بگات، ئۆباڵەكەی دەخەینە ئەستۆی ئیماڕات و لێیان خۆش نابین.
لە 1 ی سێبتێمبەری ڕابردووش موڕشیدی باڵای ئێران لە یەكەم ووتاریدا لەوبارەوە وتی ئەو هەنگاوەی ئیماڕات هەوڵێكە بۆ لەبیربردنەوەی كیشەی فەڵەستین  و پەیداكردنی شوێنپێیەك بۆ ئیسڕائیل لە ناوچەكەدا. وتیشی ئیماڕات بەم هەنگاوەی ناپاكی لەگەڵ جیهانی ئیسلامی و دەوڵەتانی عەرەبی و هەرێمی و خودی فەڵەستینیش كردووە. موڕشیدی باڵا وا وەسفی گاری كۆشنەری كرد كە جولەكەیەكی ئەندامی خێزانەكەی ترەمپە، هەڕەشەی ئەوەشی كرد كە ئەم سەودایە سەرناگرێت و بەردەوام نابێت.
حەمید ڕەزا عەزیزی شڕۆڤەكار و مامۆستای لێكۆڵینەوە هەرێمییەكانی زانكۆی شەهید بەهەشتی لە ئێران، پێی وایە ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان ئیماڕات و ئیسڕائیل گرفتێكی ستراتیژی گەورەیە بۆ ئێران، هاریكارییەكی میتۆدی ئەمنی و ئاڵوگۆڕی زانیاری لە نێوان ئیماڕات و ئیسڕائیل دژ بە ئێران لەخۆ دەگرێت، ئەمەش سنوری ئەو ناوچەیە دەبەزێنێت كە ئێران وەك بەربەست لە بەردەم ئیسرائیلدا دروستی كردووە.
پێشتر ئێران پارێزگاری لەو ناوچەیە كردووە، بە تایبەتی لە سەردەمی حكومەتەكەی حەیدەر عەبادی كە هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2017 ڕیفراندۆمی بۆ سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان ڕاگەیاند، ئێران توانی ئەو هەوڵە بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێكی كوردی پوچەڵ بكاتەوە.
لەو كاتەدا قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێرانی، هێزی چەكداری بۆ پاڵپشتی حكومەتی عێراقی لە كەركوك ڕەوانەی عێراق كرد، هەڕەشەی لە كوردەكان كرد كە دەبێت لە كەركوك بكشێنەوە.
 بهرافیش دەڵێت: پاڵنەری یەكەمی ئێران بۆ دژایەتیكردن ڕیفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستان، ترسی گەورەی تاران بوو لەوەی ئیسڕائیل شوێنپێیەك لە هەرێمی كوردستان بۆ خۆی پەیدا بكات. ئەو پێی وایە ئەو هاوپەیمانییە تازەی ئیسڕائیل و عەرەبەكان فشاری ئەمنی و ستراتیژی زیاتر دەخاتە سەر تاران. 
لەس الی 2018  تیمێك لە سیخوڕەكانی موساد توانیان زیاتر لە نیوتەن لە بەڵگەنامەی نهێنی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران لە تارانەوە بگوازنەوە بۆ ئیسڕائیل، ئەمەش خاڵێكی لاوازی گەورەی ئێرانییەكان بوو لە بەرامبەر ئیسڕائیلدا. 
هاریكاری وڵاتانی عەرەبی لەگەڵ ئیسڕائیل و ئەمریكا ڕێگری زۆری بۆ تاران دروست كردووە، بە تایبەتش لەو سزا قورسانەی ئیدارەكەی ترەمپ بەسەر ئێرانیدا سەپاندوون، وایكردووە ئابووری ئێران بخنكێنن و كەناڵە داراییە نهێنییەكانی چۆڕەبڕ بكەن كە بۆ خۆدزینەوە لە سزاكانی ئەمریكا بەكاریان دێنێت.
هاوپەیمانی تازەی عەرەبی ئیسڕائیلی و بە تایبەتیش ڕێككەوتنی نێوان ئیسڕائیل و ئیماڕات، بەربەست لە بەردەم  قوڵاییە ستراتیژییەكەی ئێران دروست دەكات لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئیماڕاتییەكان هەلێكی دەگمەن بۆ ئیسرائیل دەرەخسێنن كە بنكەی سیخوری لە دوورگەی "سقتری" لە باشوری یەمەن دابمەزرێنن كە لەبندەستی ئیماڕات دایە.
لەوانەیە ئەو ئاسانكارییانەی ئیماڕات بۆ ئیسڕائیلی دەكات لە كەنداوی عەدەن، پشێوی زیاتر لە ناوچەكە دروست بكەن، لە هەندێك بەشی ئەفریقیاش ململانێی شاراوە لە نێوان تاران و تەلئەبیبدا بەرێوەدەچێت.
عەرەبەكان هاوپەیمانی ئیسرائیلیان پێ باشترە لە هاوپەیمانی ئێرانیەكان، ئەم هاوپەیمانییە تازەیەش لێكەوتی بەرچاوی دەبێت لە ناوچەی قەڕنی ئەفریقی  و دەریای عەرەبدا كە گرنگییەكی ستراتیژی گەورەیان بۆ ئێران هەیە.
بۆیە جێگەی سەرسوڕمان نابێت كە پارتە سیاسییەكانی ئێران لەمەودوا بە ڕووی دەوڵەتە عەرەبی و هەرێمییەكاندا بكرێنەوە، ئەو ئەگەرەش بە دوور نازانرێت كە ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان ئیماڕات و ئێران گەمارۆی ستراتیژی سەر ئێران قوڵتر بكاتەوە، بەمەش تاران برەو بە كردەووە دوژمنكارییەكانی بدات.
 هەردوو ئەگەرەكە لە ئارادان، لەوانەشە ئێران بتوانێت ستراتیژیەتێكی تازە دابڕێژێت و بەجۆرێكی دیكە گەمە وەرسوڕێنێت.