شارپرێس: تایبەت بە شارپرێس
هاوسەرۆکی پارتی ژیانی ئازاد(پژاک) رایدەگەیەنێت، هەرهێرشێکی دەرەکی لە سەر رژیمی ئێران بکرێت ناکەوێتە خزمەتی گەلانی ئێران و قەیرانەکانی کۆمەڵگا چارەسەر ناکات.
زیلان ڤه‌ژین هاوسەرۆکی پارتی ژیانی ئازاد(پژاک) لە دیمانەیەکی تایبەتدا لەگەڵ شارپرێس رایگەیاند" پێدەچێ کە دەستێوەردانی دەرەکی لە سەر ئێران دروست بێت، ئێمە بڕوامان ئەوەیە کە هەرهێرشێکی دەرەکی لە سەر رژیمی ئێران بکرێت ناکەوێتە خزمەتی گەلانی ئێران و قەیرانە گەردەنگیرەکانی کۆمەڵگا چارەسەر ناکات، چونکە گۆڕانکاری و چارەسەری دیمۆکراتیک تەنیا بە هێز و ئیرادەی کۆمەڵگا دەستەبەر دەبێت".
شارپرێس: لەمە دوایانە تورکیا لە شارباژێر هێرشی کردە سەر گەریلاکانی ئێوە پێتانوایە ئێوە بۆچی کراونەتە ئامانج لەلایەن تورکیاوە لەکاتێکدا خەباتی ئێوە لەبەرامبەر ئێرانە؟
زیلان ڤه‌ژین: دەوڵەتی تورک بووە بە دوژمنی سەرەکەی گەلی کورد، تەواوی دەسکەوت و نرخەکانی گەلی کورد، لە هەر چوار پارچە و تەنانەت لە دەرەوەی وڵاتدا، دەوڵەتی تورک قەبۆڵی ناکات. پژاک بە ئەزمونەکانی لە خەباتی چەند ساڵەی خۆی بووە بە خاوەن پێگە و شوێنێکی دیار لە لاپەڕەی مێژووی رزگاری گەلی کورددا. خەباتێکی هەمە لایەنەی کردووه، نرخی ساز کردووه و کۆمەڵگا هیچ کات نرخ لە بیرناکات، پەژاک لە دامەزراندنیەوە تاکوو ئێستا هیچ شەڕێکی لە گەڵ دەوڵەتی تورک نەکردوە. بەڵام هێڵی ئاپۆیی، کابوسی دەوڵەتی تورکە و لە کوێی کوردستاندا چی زیندوو کردبێتەوە، ئەوە بۆ ئەوان ئامانجی هێڕش و لە ناو بردنە. دەوڵەتی تورک بە پێشکەوتوترین تەکنۆلۆژیاکانی شەڕ، کە ناتۆ بۆی دەستەبەر کردوون، ئێستا هەموو رۆژێک لە هەفتانین، سەرحەد و گەلێک شوێنی تر، مستەوا و ئێرادەی لە بەرانبەر گەریلا وەکوو هێزێکی نوێی خۆڕاگری ئەم سەردەمی گەلی کورد، هەڵدەوەشێت. هەربۆیەش تیکچوون و سەرلێشێواوی زۆر پێوە دیارە.
شارپرێس: زۆر جار لەناو ئێوەو پەکەکەش دەوترێ لەناو باشوری کوردستاندا هاوکاری تورکیا دەکرێت لەرووی هەواڵگیریەوە هیچ بەڵگەیەک هەیە ئەوە بسەلمێنێت؟
زیلان ڤه‌ژین: ناوەندی سیخوڕی و سەربازی دەوڵەتی تورک لە تەواوی باشووری وڵاتەکەماندا بەجێ بوون و خۆیان بەرێکخستن کردوە. لەبەر ناکارەمەیی لە بەڕێوەبردنی هەرێمدا، فەقیری و ئاڵۆزی و قەیرانی ئابووری و کۆمەڵایەتی رووی لە باشووری کوردستان کردوە و هەر ئەوەش بۆتە هۆکاری پەرەسەندنی هێڵی خەیانەت و سیخوری کردن. لە سەر هێرش و شەهادەتی هەڤاڵانمان وێڕای تەکنیکە ئاسمانیەکانی تورکیە، زانیاری و سیخوری سەر زەویش کاریگەری بەرچاوی هەیە. پارتی وکو هێزێکی سیاسی و حوکمداری هەرێم لەسەر هەبوونی دام و دازگا سیخوریەکانی تورکیە لە هەرێمدا و لەسەر هۆکاری بەرگری نەکردنی لە بەرانبەر ئەو هێرشانەدا هیچ روونکردنەوەیەک بۆ رایگشتی راناگەێنێت. بێ هەڵوێستی و هەندێ جاریش هەڵوێستی هاوکارانەی پارتی لە بەدیهێنانی ئامانجەکانی تورکیە زۆر بە ئاشکرا بە دەیان جار بوەتە هۆکاری شەهید بوونی گەلەکەمان و گەریلاکانی بزوتنەوەی ئازادی گەلی کورد.
شارپرێس: ئەی لەبارەی یەکێتییەوە ئەمە چۆن دەبینن؟
زیلان ڤه‌ژین: ئێمە تا ئاستێک هەڵوێستی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان دەزانین هیوامان هەیە کە بۆ تێک بردنی داگیرکاری لە سەر کوردستان زۆڵال و رادیکاڵتر، خاوەن هەوڵدانێکی پتەوتر بێت. بەپێی ئەو زانیاریانەی کە پێمان گەیشتوون دیارە کە هێزە سیخوریەکانی دەوڵەتی تورکیە لەهەرێمەکانی بن سەروەری یەکێتیدا خۆیان لەناو گەلدا بەجێ کردوە و رێکدەخەن. ئێدی نابێ بهێڵین لە بەرانبەر مێژووی گەلەکەماندا سیاسەتی بە کارهێنان، لە یەک دوورخستن و بە شەڕدانی هێزە کوردیەکان دوپات ببێتەوە. بە تایبەتی بۆ بابەتی بەرنگاربوونەوە لە پێشخستنی سیخوری لە کوردستاندا لەگەڵ ناوەندە پەوەندیدارەکاندا قسەمان کردوە.کێشەیکی سەرەکییە و دەتوانێ کاریگەری مەترسیداری لە سەر خەباتی ڕزگاری و یەکڕیزیمان دابنێت.
شارپرێس: سەبارەت بە ئێران دۆخەکە چۆن دەبینن و هەڵیدەسەنگێنن؟
زیلان ڤه‌ژین: رژیمی حاکم لە سەر ئێران لە سەرەتای هاتنە سەر دەسەڵاتیەوە تا ئەوڕۆ لە ژێر گەمارۆ و هێرشی جۆراوجۆردایە. بەڵام بە کوشتنی قاسم سلیمانی و لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٠ەوە هێرش و گەمارۆ لە تەواوی گۆڕەپانەکانی دیپلۆماسی بگرە تا ئابوری و لەشکەری، پەرەی سەندوە. دەیان هەوێ کاریگەری ئێران لە هەرێمەکە لە ناوبەرن و دەستی لە وڵاتانی دراوسێ ببڕنەوە و گۆشەگیری بکەن. ئامانج رادەست بوونی رژیمەکەیە و سەر دانەواندن بۆ پیلان و بەرژەوەندیەکانی سیستەمی سەرمایەداری بە سەرکێشی ئامریکایە. بە تەواوی ئەم زەخت و گوشارانە لە سەرئاستی ئێراقە، بەڵام دەگۆڕدرێ و لە لوبنان، سوریە و دا مەیدان لە ئێران تەسک دەکەن. ئێرانیان خستۆتە ناو جەڕێک و هەندێ جار، ئاستی زەختی لەسەر بەرز ئەکەن و هەندێ جار دایدەخەن.
شارپرێس: بۆچی ئەمە بەرامبەر ئێران دەکەن؟ دەیانەوێت ئێران بەرەو کوێ بەرن؟
زیلان ڤه‌ژین: دەیانهەوێ ئێران بخەنە ناو سیستەمی سەرمایەداری خۆیان و بیکەن بە هاوبەش. بەم جۆرە هەم ئێران ئەکەوێتە ژێر کۆنتڕۆڵی ئەوانەوە، هەم سود لە دەوڵەمەندی و پێگە زۆر لایەنە ستراتەژیکەکانی وەردەگرن.
شارپرێس: بەرای ئێوە ئەگەر هێرش بکرێتە سەر ئێران لەبەرژەوەندی گەلی کورد نییە؟
زیلان ڤه‌ژین: ئێمە بڕوامان ئەوەیە کە هەرهێرشێکی دەرەکی لە سەر رژیمی ئێران بکرێت ناکەوێتە خزمەتی گەلانی ئێران و قەیرانە گەردەنگیرەکانی کۆمەڵگا چارەسەر ناکات، چونکە گۆڕانکاری و چارەسەری دیمۆکراتیک تەنیا بە هێز و ئیرادەی کۆمەڵگا دەستەبەر دەبێت. بە لێگەڕین بەدوای تەکنیکی پێشکەوتووی شەڕ، بەندکردنی چالاکوانانی مەدەنی، لەسێدارەدان، پڕۆژەی ناکارەمە و دەیان بابەتی بێ سوودی دیکە، رژیمی ئێران تەنیا خۆی بەرەو لەناو چوون و هەڵوەشان دەبات. ئیدی گەلانی ئێرانیش ناکارامەیی دەسەڵات و بەرێوەبەری قەبوڵ ناکەن و تەنانەت ئامادە نین لەوە زێدەتریش بەردیلی بۆ بدەن. گەلانی ئێران باش ئەزانن هیچ هێزێکی بێگانە و دەسەڵاتی بێگانە، بە دوای دەردی کۆمەڵگاێ ئێرانەوە نیە. ڕاستی سوریە، ئێراق، ئەفغانستان و ... روون و ئاشکرایە کە چۆن هێرش و دەست تێوەردانی دەرەکی بۆ چارەسەری، ئارامی و دێمۆکراسی، بوو بە تاڵان و کۆمەڵکوژی.
شارپرێس: ئێوە خۆتان پێشبینی ئەوە دەکەن هێرش بکرێتە سەر ئێران؟
زیلان ڤه‌ژین: پێدەچێ کە دەستێوەردانی دەرەکی لە سەر ئێران دروست بێت. لە دۆخێکی وەهاشدا هێزە تێکۆشەر و ئازادیخوازەکان، دانانیشن و سەیر ناکەن کە چۆن گەل لە ناو دەچن و ئەبن بە قوربانی دەسەڵاتی ڕژیم و دەوڵەتە سەرمایەدارەکانی وەکو ئامریکا. هەر هێز و دەوڵەتێک بکەوێتە نێوان دەوڵەت-نەتەوە هەرێمیەکان و هێزە ناو نەتەویەکان ئەوە بن دەکەوێت. لەبەرئەوەی هەر چی بکات، خزمەتی بەرژەوەندی گەلان ناکات.
شارپرێس: ئێوە وەکو پژاک بەرنامەو ستراتیژتان بۆ دۆخێکی لەو جۆرە ئامادە کردوە یان چۆن دەتوانن بەرەورووی ئەو دۆخە ببنەوە؟
زیلان ڤه‌ژین: ئێمە وەکو پژاک نزیک بە بیست ساڵە خەبات دەکەین و لە ئەنجامی ئەمەدا خاوەن ئەزموون و دەستکەوتی بەرزین. سیاسەت و پراتیکێکی سەربەخۆمان هەیە و پشتمان بە کەس نەبەستوە. سیاسەت و بەرەیەک کە ئێمە پشتی پێ دەبەستین و بە بنەمای دەگرین، سیاسەت و بەرەی گەلە کە ئێمە وەکو هێڵی سێهەم ناوی لێدەبەین.
شارپرێس: تائێستا توانیوتانەلەگەڵ هێزەکانی دیکە هیچ گفتوگۆ و بەرنامەیەکی هاوبەشتان هەبێت؟
زیلان ڤه‌ژین: ئێمە بە گوێرەی بەرژەوەندی گەلەکەمان لە گەڵ هەر هێزێکدا ئامادەی وتوبێژین. لەم بابەتەشدا وەکو بزوتنەوە ئەزمونی مێژویی گەلەکەمان لە کۆنەوە هەتا شۆڕشی ڕۆژئاوا، بۆگەرەنتی کردنی ئەو بەرژەوەندیانە هەوڵ ئەدەین بە باشترین شێوە خاوەن بۆچون و پرۆژە بین. ئەمە ستراتژی ئێمەیە لەم سەردەمەی کە هەر کەس دەیهەوێ کورد وەکو کارتێک بۆ بەرژەوەندی خۆی بەکار بهێنێت.
شارپرێس: ئێستا هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا لە پێشە پێتانوایە بە گۆڕینی ترەمپ پرسی گۆڕینی رژێمی ئێرانیش دەگۆڕێت؟
زیلان ڤه‌ژین: ستراتژی دەوڵەتەکان بە گۆڕانی کەسێکی رایەدار لە سیستەمەکەیدا ناگۆڕدرێت. بەر لە ترامپ، ئۆباما لە سەر حوکوم بوو. ئەو بۆ سیاسەت لە بەرانبەر ئێراندا، موزاکرەی بەرجامی پێشخست. پێش ئەو و دوای ئەو، لە ئاستی تاکتیکیدا جیاوازی لە هەڵوێست و سیاسەتەکانی دەوڵەتی ئامریکادا رووی دەدا، ئەویش هەر وەهای کرد، خۆ ناتوانێت دەرەوەی ئەوەی سیستەمی سەرمایەداری ناودەوڵەتی دیاری دەکا دەرکەوێ. ئەوەێ کە ٤٠ ساڵە نەگۆڕدرا، هێڵی ستراتژی ئامریکا بۆ ئێران بوو. ترامپ ئەو دەرکەی وەکو هەناسە لە بواری دیپلۆماسی – سیاسیدا بە ڕووی ئێراندا کرابووە، دایخست. ئەمەش سیستەمی ئێرانی نە تەنیا نەڕوخاند، بەڵکو وەک پێشتریش باسم کرد گۆڕانکاری بەرەو باش بوونی دۆخی کۆمەڵگای بەدی نەهێنا. بۆیە دەبێ چاوەڕوانی هەڵبژاردن لە ئامریکا و دەستێکی رزگاریکەر لە لایەن هیچ دەوڵەت و هێزێکی دەرەوە نەبین.
شارپرێس: هەر سەبارەت بە باشور ئێوە لەلایەک داوای یەک هەڵوێستی دەکەن و ناوە ناوەش هێرش دەکەنە سەر سیاسەتی و سەرکردایەتیەکەی ئەم هێرش و رەخنانە لەبەرامبەر چیدایە؟
زیلان ڤه‌ژین: لە باشوری وڵاتماندا پارتی هەڵوێستێکی دژبەر بەرانبەر بە یەکڕیزی و یەکگرتنی گەلی کورد و بزوتنەوەکانی دەگێڕێت. هەوڵ و خەباتی زۆر نەتەنیا لە لایەن ئێمەوە، بەڵکو لە لایەن چەند هێزی سیاسی دیکەشەوە بۆ یەکڕێزی گەلی کورد لە سەرانسەری کوردستان، تایبەت لە ساڵەکانی ٢٠١٣ و ٢٠١٧ پێک هاتن. بەڵام ئەو دەمەش پارتی نە تەنیا بەشدار نەبوو بەڵکو گەلێک کۆسپیشی دروست کرد. پشت بەستن بە دەوڵەتە هەرێمی و دەرەکیەکان لە لایەن هەر هێز و ڕێکخراوێکی کوردیەوە، ناهێڵێت ئیرادەیەکی سەربەخۆ دەرکەوێت و ئەمە خەباتی یەکڕیزی گەلی کورد بە دوا دەخات. گەلی کورد بە تایبەت لە باشوردا خاوەن زانستێکی سیاسی – نەتەوەیی قوڵن و لەمە زیاتر ئیزن بەم دۆخە نادەن.
شارپرێس: سەبارەت بەئێرانیش ئێوە لە ماوەی رابردوودا پڕۆژەیەکتان هەبوو ئاڕاستەی ئێرانتان کرد ئەم پڕۆژەیە چی بەسەر هات وەڵامتان درایەوە؟
زیلان ڤه‌ژین: لە چەند ساڵی ڕابردوودا، چەند جار بە ئامادە کردنی نەخشە رێ، سەبارەت بە ڕێکاری سەرکەوتوانەی دەرخستنی کۆمەڵگا لە ناو ئەو قەیرانە کوژەرانەی داوێنی گرتون، هەڵوێستی خۆمان بە ئاشکرایی بۆ راێ گشتی راگەیاندوە. دەوڵەتی ئێران بە بێ وڵام هێشتنەوە و نەخستنە ڕۆژەڤی، بەشێوازێک دەخوازێت دەست لە سەر گوێ و چاوی خەڵکی تێگەیشتوو بە ئەزموونی کورد و گەلانی تری ئێران کە دۆخی ئەوان لە کوردەکان باشتر نیە دابنێت کە ئەوەش ئێمە پاشگەز ناکاتەوە. گەل، بە بنەما وەرگرتنی ئەو نەخشە رێیانە، گەلێک گوشاریان خستە سەر دەوڵەتی ئێران. لای ئیمە گرینگ ئەوەیە کە چەندە وەڵامدەری کێشەکانی کۆمەڵگاین نەک ئەوەیکە دەسەڵات چەندە وەڵامدەری ئێمەیە. راستی ئەوەیە کە هێزی کۆمەڵگا بە شێوەێکی یەکگرتوو لە پشت چ هێزێک بێت، دەسەڵاتی بەرانبەر مەجبورە بە ئارستەی داخوازی ئەو هێزانە هەنگاو بەرەو چارەسەری بنێت. ئەگەر وا نەبێت جگە لە خۆبەدەستەوەدان لەبەرانبەر هیزە داگیرکارە سەرمایەدارەکان هیچ رێگەیێکی بۆ نامێنێتەوە.
شارپرێس: باشە گەر رەخنەتان لەباشور هەیە ئەی بۆلەگەڵ هێزو لایەنەکانی دیکەی رۆژهەڵات ئەو یەکگرتووی و یەکڕیزیە بەدی ناکرێت لەنێوانتاندا؟
زیلان ڤه‌ژین: ئێمە بڕوامان ئەمەیە کە چەندە گەلان بە پێشەنگایەتی ژنان و گەنجان کە هێزی دیاریکەری داهاتووی هەر وڵاتێکن، بێنە لاێ یەک و بۆ چارەسەر کردنی کێشەکانیان وتوووێژ بکەن بە هەمان ئاستێش دەگەنە ئازادی و مافە رەواکانیان. گەرەنتی پاراستنی ئێران گەیاندنی گەلانی ئێران بە مافەکانیان و دێمۆکراسیە، نەوەکوو بەکار هێنانی چەک، هەڕەشە و مەسرەفی هێزی مادی و مانەوی لە دەرەوەێ ئێراندا. هەروەها دەوڵەتی ئێران زیاتر لەوەی بە چاوێکی ئەمنیەتی لەگەڵ کورد و پرسی کورد مامەڵە بکات، پێویستە مافەکان و داخوازیەکانی گەلی کورد لە ناو وڵاتی خۆیدا، بەفەرمی بناسێت. بەم جۆرە ئەتوانێ کاریگەری و پێگەی خۆێ لە هەرێمەکە بەهێزتر بکات و وەک دەوڵەتی تورک لەگەڵ پرسی کورد مامەڵە نەکات. گەلی کوردیش بە پاراستنی دەسکەوتەکانی، لە رێ سیاسەتێکی یەکگرتوانە، بەردەم داگیرکەری سەروەر لە سەر کوردستان دەگرێت. هەوڵ بۆ یەکڕیزی، ئەرکی تەواوی گەلی کوردە، بەتایبەت هەمو پارت و هێزە کوردیەکانە کە بەرپرسیار نزیکی ئەم پرسە گرینگە ببنەوە.
زیلان ڤەژین له‌ساڵی ١٩٨٣ لە شاری ورمێ لە دایک بووه وساڵی٢٠٠٢ بەشداری ریزەکانی گەریلا بووه. ماوه‌ی دوو خوله هاوسەرۆکی پژاکه .