فشاری ئاو، دواین مۆدێلی جەنگی تورکیا

مەلەفی تایبەت

25/05/2021‌ 1997 جار خوێندراوه‌ته‌وه

ئازاد ئیبراهیم ئەحمەد

پێشتر تورکیا گلدانەوەی سەرچاوەکانی ئاوی عێراقی لەخاکی خۆیدا کردبووە کارتێکی فشار بۆسەر بەرپرسە عێراقیەکان تاکو باس لەدەرکردنی سوپای تورکیا نەکەن لەخاکەکەیاندا، ئەمەش دوو سیگناڵی ڕوونی دەدا بەدەستەوە:

یەکەم: تورکیا دەترسا لەوەی لایەنە عێراقیەکان پرسی دەرکردنی سوپای تورکیایان بەجدی بێت و ئەو هەنگاوەشیان بۆ بچێتەسەر، بۆیە زووزوو ئەو کارتی ئاوەی بەکاردەهێنا.

دووەم: پەیامی گلدانەوەی ئاو لەلایەن تورکیاوەو وشککردنی دیجلەو فورات‌و زۆر ناوچەی دیکە لەعێراق، پەیامێکی تورکیایە بۆ دەسەڵاتدارانی عێراق نەک هەرێمی کوردستان، بەمەش واتا تورکیا لەلایەک هیچ ترسێکی لەبەرپرسانی هەرێم نییە باسی دەرکردنیان بکەن لەخاکی باشووردا، لەلاکەی دیکەوە ئەوەیە تورکیا دەسەڵاتی هەرێم بەکەم دەزانێت‌و ئەوەی لێدەخوێنرێتەوە لەعێراقدا خاکێک نییە هی کوردەکان بێت‌و ئەوان بتوانن بەرگری لێبکەن، بۆیە پەیامەکە ئاراستەی بەغدا دەکات.

بەپێی زانیاریە هەواڵیەکان بێت، گلدانەوەی ئەمجارەی ئاو لەلایەن تورکیاوە، هەمان سیناریۆکەی جارانی تورکیا نییە، بەڵکو ئێستا تورکیا سەقفی داواکانی بەرزکردۆتەوە بۆ ئەوەی وا لەدەوڵەتی عێراق بکات یان هاوکاریی سەربازییان بن لەشەڕی PKKدا، یان هاوکاری لۆجستی‌و زەمینی‌و ناوچەییان بکەن لەشەڕی قەندیلدا.

ئەم مۆدێلە نوێیەی جەنگی تورکیا لەگەڵ PKK لەڕێگای فشاری ئاوەوە بۆسەر دەوڵەتی عێراق، دواین مۆدێلە؛ بەڵام مۆدێلێکی ترسناکە، چونکە لەهەردوو بارەکەدا، چ هێزی عێراقی جەنگی PKK هاوشانی جەندرمەی تورک بکات‌و چ داواکەی تورکیا ڕەتبکاتەوەو نەچێتە ئەو جەنگەوە، هەردوکیان پەیوەستە بەمەرگ‌و ژیانەوە. لەهەردوو بارەکەدا، فشارەکەی تورکیا، عێراق دەخاتەبەردەم قبوڵکردنی مەرگ، یان دەبێت سەربازەکانی بنێرێتە قەندیل‌و بەدەستی گەریلاو ئاپۆچییەکان بکوژرێن‌و تاڵاوی مەرگ بنۆشن، یان دەبێت دواجار بەشێکی هاوڵاتی عێراق لەتینوێتیدا بمرن‌و بەرهەم‌و کشتوکاڵ‌و کێڵگەو باخ‌و .....هتدیان لەتینوێتیدا وشک ببن‌و لەناوبچن.

لەبنەڕەتدا، تورکیا پێداگریەکەی بۆ ئەوەنییە هێزی سەربازی عێراق کە هێزێکی ماندووی نامونەزەمەو هێشتا شپرزەیە بەدەست داعش‌و گروپە تیرۆریستییەکانی عێراقەوە، بخزێنێتە جەنگی قەندیلەوە کە پێشتر سەدام حسێن‌و دەست‌و پێوەندەکانیشی نەیانتوانیوە بچنە قەندێل، بەڵکو ئەم فشارە بۆ ئەوەیە بوونی هێزی تورکیا لەخاکی عێراقدا، شێوەیەک لەدڵنیایی‌و دەستکراوەیی وەربگرێت زیاتر لەوەی کە ئێستا تورکیا لەهەرێمی کوردستاندا (باکووری عێراق) هەیەتی.

فشاری ئاو، لەلای تورکەکان بووەتە مۆدێلێکی نوێی ڕووبەڕووبوونەوەکان "چ ڕووبەڕووبوونەوەی هێزی ڕەق بێت یان هێزی نەرم"، تورکیا پێشتر لەفشاری ئاوەکانیدا بەرەو ئەوروپاو کردنەوەیان بەڕووی کۆچبەراندا، براوە بوو، فشاری ئەو ئاوانە وای لەوڵاتانی ئەوروپا کرد، زۆرجار لەهێرش‌و کردەوە نادیموکراسی‌و نائینسانیەکانی تورکیا چاوپۆشی بکەن‌و ڕێگریی لێنەکەن، بۆیە ئێستا تورکیا ئەم مۆدێلەی لەئاراستە ئەوروپیەکەوە گواستۆتەوە بۆ ئاراستەی خۆرهەڵات‌و عێراق، تاکو هەڵبژاردنی داهاتووی تورکیا، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان ئەم فشارە زیاددەکات بۆ ئەوەی بتوانێت وەک دروشم بۆ خۆیی‌و حیزبەکەی لەهەڵبژاردندا سوودی لێ ببینێت.

بەپەلە