ئا: بەختیار ئەحمەد
کۆبوونەوەکە کە لە 10ی تشرینی دووەمی 2025 لەواشنتۆن لەنێوان وەزیرانی دەرەوەی سوریا (ئەسعەد شەیبانی)و تورکیا (هاکان فیدان)و ئەمریکا (مارکۆ ڕوبیۆ) بەڕێوەچوو، تیشکخرایەسەر دانانی نەخشەڕێگایەکی ڕوون‌و پابەندکەر بۆ جێبەجێکردنی بڕگەکانی ڕێککەوتنی سەرەتایی کە لە 10ی ئازار لەنێوان سەرۆکی کاتی سوریا، ئەحمەد شەرع‌و فەرماندەی هێزەکانی سوریای دیموکرات مەزڵوم عەبدی واژۆکرا.
1. یەکخستنی هێزەکانى سوریاى دیموکرات لە دامەزراوە دەوڵەتییەکان:میکانیزمی سەرەکی ڕێککەوتن لەسەرکراو، کە نوێنەرایەتی داواکارییەکی تورکیا و ئەمریکی و سوریای دەکرد بۆ گەرەنتیکردنی یەکێتی خاکی سوریا و دامەزراندنی سەقامگیری، بریتییە لە:
أ. یەکگرتنی سەربازی و ئەمنی: ڕێککەوتن لەسەر یەکخستنی وردە وردە و لەژێر چاودێریدا یەکەکانی سەربازی و ئەمنی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) کە تورکیا و دیمەشق بە بەرەیەک بۆ پەکەکە/یەپەگە دەزانن، لە ڕیزەکانی سوپای عەرەبی سوریا و دامەزراوە ئەمنییەکانی ناوخۆی دەوڵەتی سوریا.
ب. کۆتاییهێنان بە ئیدارەی خۆسەر: ڕێککەوتنەکە بریتییە لە هەڵوەشاندنەوەی پێکهاتە سەربەخۆکانی ئیداری و مەدەنی و سەربازیی هێزەکانی سوریای دیموکرات لە باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا و گەڕاندنەوەی ئەو دامەزراوانە بۆ دەسەڵاتی حکومەتی ناوەندی لە دیمەشق.
ج. پێکهێنانی لیژنەیەکی تەکنیکی: ڕێککەوتن لەسەر دامەزراندنی لیژنەیەکی تەکنیکی سێ قۆڵی هاوبەش (ئەمریکی-تورکى-سوری) بۆ سەرپەرشتیکردنی پرۆسەی یەکگرتن، چاودێریکردنی هەنگاوەکانی جێبەجێکردن لەسەر زەوی، و دڵنیابوون لە کشانەوە و دووبارە بڵاوکردنەوەی هێزەکان بە شێوەیەک کە بۆشایی ئەمنی دروست نەکات.
2. پابەندبوونی تورکیا و ئەمریکا: لە کۆبوونەوەکەدا پابەندبوونی هەردوو واشنتۆن و ئەنقەرە بۆ پاڵپشتیکردنی ئەم میکانیزمانە بۆ دەستەبەرکردنی سەقامگیریی ناوچەکە دووپاتکرایەوە:
أ. فشارەکانی تورکیا: تورکیا فشارێکی توندی خستەگەڕ بۆ دڵنیابوون لە جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکە، بێ تاقەتی پەرەسەندنی خۆی بەرامبەر بە هێواشی ڕەوتی یەکگرتن دەربڕی و ڕایگەیاند کە ئامانجی نەهێشتنی هەر جۆرە ئامادەبوونێکی پەکەکە/یەپەگە لەسەر سنوورەکانی.
ب. پاڵپشتی مەرجداری ئەمریکا: ئەمریکا کە پێشتر هاوپەیمانی هێزەکانی (SDF) بوو لە شەڕی دژی داعش، بە میکانیزمە نوێیەکە ڕازی بوو، جەختی لەسەر پێویستی پاراستنی سەقامگیری و ڕێگریکردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش کردەوە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ئامادەیی خۆی بۆ پشتیوانی لە هەوڵەکانی ئاوەدانکردنەوەی سووریا دەربڕی.
3. هەڵگرتنی سزاکان و ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان: ئەم لێکتێگەیشتنە ئەمنییانە هاوکات بوون لەگەڵ بڕیارە سیاسی و ئابوورییە گرنگەکان:
أ. ڕاگرتنی یاسای قەیسەر: هاوکات لەگەڵ کۆبوونەوەکە، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا ڕاگرتنی سزاکانی یاسای قەیسەر بۆ ماوەی شەش مانگ ڕاگەیاند، بە ئامانجی ئاسانکاری هەوڵەکانی ئاوەدانکردنەوە و ڕاکێشانی وەبەرهێنان. هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا ڕایگەیاند، ئامانجی کۆتایی هەڵوەشاندنەوەی تەواوەتی یاساکەیە.
ب. دەستپێکردنەوەی ئۆپەراسیۆنە دیپلۆماسییەکان: دیمەشق بڕیارێکی لە هاوتا ئەمریکییەکەی وەرگرتووە کە ڕێگە بە باڵیۆزخانەی سوریا لە واشنتۆن و نوێنەرایەتی سوریا دەدات بۆ دەستپێکردنەوەی کارەکانى، ئەمەش هەنگاوێکە بەرەو ئاساییکردنەوەی پەیوەندییە دیپلۆماسییەکان.
ج. پەیوەست بوون بە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی: حکومەتی سوریا واژۆکردنی بەیاننامەی هاوکاری لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعشی ڕاگەیاند، کە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش بەهێزتر دەکات، کە تێکەڵبوونی لەگەڵ هەوڵە ئەمنییەکانی ناوچەیی و نێودەوڵەتیدا بەهێزتر دەکات.
دەرەنجام
ئەم لێکتێگەیشتنە سێ قۆڵییە نوێنەرایەتی خاڵێکی سەرەکی دەکات بۆ کۆتاییهێنان بە پێگەی تایبەت لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریا، بە گەرەنتی و چاودێری لەلایەن زلهێزە سەرەکییە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکان (ئەمریکا و تورکیا). ئامانجی یەکگرتنەوەی تەواوەتی دامودەزگاکانی هەسەدە یە لەگەڵ دەوڵەتی ناوەندى سوریا.
