ڕاپۆرتە هەواڵى مانشێتى ڕۆژنامەکانى تورکیا بۆ 11تشرینی دووەمى 2025

ڕاپۆرت

11/11/2025‌ 123 جار خوێندراوه‌ته‌وه

هەواڵە سیاسییەکان
کاروباری ناوخۆ: گفتوگۆکان لە چوارچێوەی بازنەکانی سیاسیدا سەبارەت بە چاکسازییە دەستوورییە پێشنیار کراوەکانی حکومەت بەردەوام بوو. ڕۆژنامەکانی نزیک لە حکومەت (سەباح، یەنی شەفەک، ستار) جەختیان لەوە کردەوە کە ئامانجی هەموارکردنەکان بەهێزکردنی سەقامگیری سیاسی و ئازادییە ئایینییەکانە، هاوکات ڕۆژنامەکانی ئۆپۆزسیۆن (جمهوریەت، سۆزجو، بیرگون) ڕەخنەیان لە پرۆژەکە گرت و بە هەوڵێک بۆ چەسپاندنی سیستمی سەرۆکایەتی و کەمکردنەوەی دەسەڵاتەکانی پەرلەمان ناوزەندیان کرد. هەروەها لێدوانی نوێ لە سەرۆکی ئۆپۆزسیۆن سەبارەت بە پێویستی گەڕاندنەوەی سیستمی پەرلەمانی و فراوانکردنی دەسەڵاتی شارەوانییەکان سەریهەڵدا.
گرتنى ئەندامانى جوڵانەوەى گولەن/فەتۆ: سەرلەبەیانی ئەمڕۆ هێزەکانى ناوخۆ ئۆپەراسیۆنێکی هاوکاتیان لە شەش پارێزگا ئەنجامدا، کە ناوەندەکەی لە ئەزمیر بوو، لە ئەنجامدا ١٨ کەس دەستگیرکران و دەستبەسەرداگرتنی کەرەستەی دیجیتاڵی لێکەوتەوە (ڕاپۆرتەکانی یەنی ئاکیت و تورکیە).
میدیاکان تیشکیان خستە سەر سەردانەکەی وەزیری دەرەوەی تورکیا بۆ برۆکسل بۆ دیدار لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا سەبارەت بە مۆدێرنکردنی ڕێککەوتنی یەکێتی گومرگی، لە کاتێکدا بە فەرمی پشتڕاستکرایەوە کە ئەنقەرە سەرەڕای ناکۆکی لەگەڵ ڕۆژئاوا لە سیاسەتی بێلایەنی ناوچەیی پاشەکشە ناکات.هەروەها هەندێک لە ڕۆژنامەکان (وەک میللیەت و حورییەت) باسیان لە باشتربوونی پەیوەندییەکانی تورکیا و وڵاتانى عەرەبی کردووە، بەتایبەتی لەگەڵ سعودیە و ئیمارات، لە بوارەکانی وەبەرهێنان و وزەدا.
مشتومڕەکانی دەوری تاجە گوڵینەی ئاکەپە لە گۆڕەپانی تەقسیم: بە پێی زانیارییەکانى ڕۆژنامەى سۆزجو، لەیادی 87 ساڵەی کۆچی دوایی مستەفا کەمال ئەتاتورک دامەزرێنەری کۆماری تورکیا کە لە 10ی تشرینی دووەمی 2025 لە گۆڕەپانی تەقسیم لە ئەستەنبوڵ بەڕێوەچوو، بەهۆی نەبوونی تاجە گوڵینەی پارتی داد و گەشەپێدان (ئاکەپە) مشتومڕێکی بەرچاوی بەدوای خۆیدا هێنا. پوختەی ڕووداوەکە: ڕێوڕەسمی فەرمی لە بەردەم مۆنۆمێنتی کۆمار لە شاری تەقسیم، بە سەرپەرشتی پارێزگاری ئەستەنبوڵ بەڕێوەچوو. بە ئامادەبوونی پارێزگاری ئەستەنبوڵ، داود گول، فەرماندەی سوپای یەکەم، نوێنەرانی شارەوانی گەورەی ئەستەنبوڵ، ڕێکخراوە پیشەییەکان، و لایەنە سیاسییەکان. لە کاتی دانانى مەراسیمی تاجە گوڵینەکە، بە پێی پرۆتۆکۆڵی فەرمی ناوی دامودەزگا و لایەنە سیاسییەکان بە یەک لە دوای یەک ڕاگەیەندرا. کاتێک نۆرەی ئاکەپە بوو، ناوی پارتەکە ڕاگەیەندرا، بەڵام تاجە گوڵینەیەک لە شوێنی مەراسیمەکە دانەنرا. ئەم ئامادەنەبوونە سەرنجی بەرچاوی ئامادەبووان و ڕۆژنامەنووسانی ڕاکێشا. میدیاکانی ئۆپۆزسیۆن، بە تایبەتی ڕۆژنامەکانی وەک سۆزجو، ئەم کارەیان بە"بێحورمەتی"یەک بە یادی دامەزرێنەری کۆمار زانی، بە تایبەت کە ناوی پارتەکە لە لیستی فەرمی پارێزگاکاندا بوو. تا ئەمڕۆ هیچ لێدوان و ڕوونکردنەوەیەکی فەرمی لە لایەن سەرکردایەتی ئاکەپە لە ئەستەنبوڵ یان سەرکردایەتی ناوەندی سەبارەت بە نەبوونی تاجە گوڵینەی پارتەکە لە مەراسیمەکەدا دوای ڕاگەیاندنی ناوەکەی دەرنەچووە.
هەواڵە ئابوورییەکان
فۆکۆسی ئابووری - لیرەی تورکی و بازاڕەکان: دوای دەستوەردانی بانکی ناوەندی لە بازاڕی ئاڵوگۆڕی دراوی بیانی لە کۆتایی هەفتەی ڕابردوودا، لیرەی تورکی سەقامگیرییەکی ڕێژەیی بەخۆیەوە بینیوە، لەکاتێکدا ڕێژەی هەڵاوسانی ساڵانە بە بەرزی ماوەتەوە (نزیکەی 62%). ڕۆژنامەی ئابوری دونیا شیکارییەکی بەرفراوانی بۆ سیاسەتە دراوییە نوێیەکان بڵاوکردەوە کە ئامانج لێی سنووردارکردنی هەڵاوسانە بەبێ ئەوەی زیان بە گەشەکردن بگەیەنێت، ئاماژەی بەوەدا کە چاوەڕوانییەکانی بازاڕ ئاماژە بە بەرزبوونەوەی زیاتری ڕێژەی سوود دەکەن لە مانگی کانوونی دووەمدا.
وەبەرهێنان و وزە: ڕۆژنامەکانی دەوڵەتی (سەباح و تورکیە گەزتێسی) ڕاپۆرتیان لەسەر پڕۆژەی وەبەرهێنانی نوێ لە کەرتی وزەی نوێبووەوە بەتایبەتی لە پارێزگاکانی کۆنیا و غازی عەنتاب بڵاوکردەوە کە بە هاوبەشی لەلایەن تورکیا و دەوڵەتانی کەنداوەوە پارەیان بۆ دابین دەکرێت. لەبەرامبەردا ڕۆژنامەکانی ئۆپۆزسیۆن تیشکیان خستە سەر بەرزبوونەوەی تێچووی ژیان و دابەزینی توانای کڕینی هاوڵاتیان و ڕەخنەیان لە سیاسەتە ئابوورییەکانی حکومەت گرت.

هەواڵە ئەمنییەکان
ڕۆژنامەکانی وەک هابەرتورک و حورییەت ڕاپۆرتیان لەسەر توندکردنەوەی ڕێوشوێنە ئەمنییەکان لە ئەستەنبوڵ و ئەنقەرە بڵاوکردەوە دوای هۆشداری هەواڵگری سەبارەت بە ئەگەری هێرشی تیرۆریستی کە پەیوەندییان بە ڕێکخراوە توندڕەوەکانەوە هەیە. هەروەها باسیان لە شەپۆلێکی دەستگیرکردن کردووە کە شانەکانی پەیوەست بە داعش و بزووتنەوەی گولەن لە چەند پارێزگایەک دەکەنە ئامانج.
وردەکاری کۆبوونەوەی کۆشکی سپی و میکانیزمی جێبەجێکردنی رێککەوتنی ١٠ی ئازار: بە پێى زانیارییەکانى ئاژانسی ئەنادۆڵ، لە کۆبوونەوەکەدا کە لە 10ی تشرینی دووەمی 2025 لە واشنتۆن لە نێوان وەزیرانی دەرەوەی سوریا (ئەسعەد ئەلشەیبانی) و تورکیا (هاکان فیدان) و ئەمریکا (مارکۆ ڕوبیۆ) بەڕێوەچوو، تیشک خرایە سەر داڕشتنی نەخشەڕێگایەکی ڕوون و پابەندکەر بۆ جێبەجێکردنی مەرجەکانی ڕێککەوتنی سەرەتایی کە لە 10ی ئازار لە نێوان سەرۆکی کاتی سوریا، ئەحمەد ئەلشەرع و فەرماندەی هێزەکانی سوریای دیموکرات مەزلوم عەبدی واژۆ کرا.