شارپرێس:
داهاتی نەوتی فرۆشراوی هەرێمی كوردستان نیوەی خەرجی مانگانەی حكومەتی هەرێم پڕناكاتەوەو تائێستاش حكومەتەكە هیچ بەرماو پلانێكی نییە بۆ رووبەڕبوونەوەی ئەو كوتهێنانە. 

لەئێستادا دابەزینی نرخی نەوت لەبازاڕەكانی جیهان بەردەوامەو بەپێی بۆرسە جیهانییەكان نرخی یەك بەرمیل نەوتی خامی برێنت بە ٣٣ دۆلارەو رۆژانەش نرخەكەی بە بەردەوامی دادەبەزێت، كە ئەم دابەزینە زیان لەوڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت دەدات.

یەكێك لەو لایەنانەی زیانی زۆر دەكات لەفرۆشتنی نەوت هەرێمی كوردستانە، چونكە نرخی نەوتی كوردستان نزیكەی ١٠ دۆلار لەژێر نرخی نەوتی برێنتە، واتا نرخی یەك بەرمیل نەوتی كوردستان نزیكەی ٢٣ دۆلارە بۆ هەر بەرمیلێك، كە ئەمە زۆر نرخێكی كەمەو نزیكە لەرێژەی تێچیوونی دەرهێنان‌و هەناردەی نەوتەكە.

بەپێی ئەو نرخە، ئەگەر گریمانە بكەین، بڕی هەناردەكردنی رۆژانەی نەوتی كوردستان ٦٠٠ هەزار بەرمیل نەوت بێت، داهاتی رۆژانەی نەوت دەگاتە نزیكەی ١٤ ملیوۆن دۆلاری رۆژانە، واتا داهاتی مانگانە ئەگەر هەر ٣٠ رۆژەكە هەناردەی نەوت بەردەوامبێت بەبێ وەستان دەگاتە ٤١٤ ملیۆن دۆلار، ئەم داهاتەش ناگاتە نیوەی خەرجی مانگانەی حكومەتی كوردستان.

لەچەند مانگی رابردوو قسەی زۆر هەبووە لەسەر رێژەی قەرزداری هەرێمی كوردستان‌و باس لەسەروی ٢٠ ملیار دۆلار دەكرێت، كە حكومەتی هەرێم قەرزارەو بەپێی نرخی نەوتی ئێستاش بێت، مانگانە داهاتی هەرێم نزیكەی ٧٠٠ ملیۆن دۆلار كورتهێنانی دەبێت بۆ خەرجییەكانی، ئەمە جگە لەخەرجی شەڕی داعش‌و ئاوارەكان.

بەپێی ئەم داتایانەبێت، هەرێمی كوردستان ئەگەر ڕوو لەقەرزكردنی زیاتریش بكات بۆ ئەوەی بتوانێت خەرجی مانگانەی دابینبكات، كە پەیداكردنی قەرز لەبازاڕی بانكی جیهانی كارێكی ئاسان نییە، ناتوانێت خەرجییەكانی پڕبكاتەوەو كورتهێنان نەهێڵێت.

بەپێی زانیارییەكان لەماوەی رابردوو حكومەتی هەرێمی كوردستان هەوڵی زۆریدا لەگەڵ دۆیتچە بانكی ئەڵمانی بۆ ئەوەی ٥٠٠ ملیۆن دۆلار بەقەرز وەربگرێت، بەڵام هەموو هەوڵەكان شكستیهێنا، دواتر توانی كۆمپانیایەكی گەورەی كڕیاری نەوتی جیهانی بەناوی ڤیتۆل بدۆزێتەوە، كە زیاتر لەملیارێك دۆلاری پێشوەختەیدا بەحكومەتی هەرێم بەرانبەر كڕینی نەوتی هەرێمی كوردستان بەنرخێكی داشكاو لەنرخی جیهانی. 

لەئێستادا هەندێك سەرچاوەی هەواڵ لەنزیك ڤیتۆل باس لەوە دەكەن، كە كۆمپانیاكە نیازی درێژكردنەوەی ئەم گرێبەستەو پێدانی قەرزەی نییە بەهەرێمی كوردستان، چونكە بەردەوامبوونی دابەزینی نرخی نەوت توانای هەرێمی كوردستان زۆر لاواز دەكات لەدانەوەی قەرزەكە.

قەیرانی دارایی بەرۆكی هەموو وڵاتە بەرهەمهێنەرانی نەوت دەگرێتەوە، لەوانە عێراق‌و ئێران‌و سعودییەو ولاتانی كەنداوو روسیا، بەڵام زۆربەی ئەو ولاتانە جگە لەعێراق‌و هەرێمی كوردستان توانای بەرگەگرتنی ئەم قەیرانە دارایانەیان هەیە، ئەوەش بەهۆی بوونی بەدیلی ئابووری‌و بوونی پارەی یەدەگ، كە دەتوانن بەكاریبهێنن.

هەرچی عێراق‌و هەرێمی كوردستانە، تەنیا وڵاتن، كە هیچ یەدەكێكی ئەوتۆیان نییەو قووتی رۆژانەی خەڵكەكەشیان لەداهاتی رۆژانەی نەوت دابیندەكەن، ئەگەر ئەم داهاتەش كەمبكات ئەوا توانای دابینكردنی موچە زۆر كەمتریش دەبێت.

لەكاتێكدا حكومەتی مەركەزی عێراق توانای قەرزوەرگرتن‌و چارەسەری زیاتری هەیە لە هەرێم، بانكە نێودەوڵەتییەكان‌و بانكی جیەانی دەتوانن مامەڵە لەگەڵ عێراق بكەن، بەڵام كەسیان ئامادەنین مامەڵە لەگەڵ هەرێمی كوردستان بەجیا لەعێراق بكەن، ئەمەش قەیرانی كوردستان قووڵتردەكاتەوە.

ئەو پرسیارەی، كە ئاراستەی حكومەت‌و دەسەڵاتداران دەكرێت ئەوەیە ئایا پلانی چارەسەری قەیرانی دارایتان چییە؟  كە نرخی نەوت رۆژبەرۆژ لەدابەزین دایە، موچەی فەرمانبەران ٤ مانگ دواكەوتووە‌و بەم شێوازەی ئێستاش بەرەو 5 مانگیش دەڕوات.

ئەوەی تائێستا روونە حكومەتی هەرێم هیچ پلان‌و بەرنامەیەكی نییە بۆ رووبەڕبوونەوەی قەیرانەكەی، كە ماوەی دوو ساڵە سەریهەڵداوەو ئەگەری قووڵبوونەوەی زیاتریشی لێدەكرێت.

هـ . ح