شارپرێس: نیقاش
شەڕی دژ بەداعش لەعێراق لەكۆتاییەكەی نزیكدەبێتەوەو لێرەوە حكومەت دەكەوێتە بەردەم كێشەیەكی دیكە، كە ئەویش چۆنییەتی مامەڵەكردنە لەگەڵ گروپە چەكدارە شیعەكان، كە دڵسۆزییان بۆ تارانە.
كۆتایی مانگی رابردوو هێزەكانی "حەشدی شەعبی" لەگرووپە شیعەكانی سەر بە ئێران توانیان لەڕێی موسڵەوە بگەنە سنووری عێراق – سوریا لە دەروازەی تەنەف تا بیپارێزنو رێ لەپەڕینەوەی توندڕەوان بگرن، بەڵام بوونی ئەو هێزانە لەسەر سنووری نێودەولًەتی هەستیاری سیاسی لێكەوتەوە.
لەبەرانبەردا هێزەكانی رژێمی سەرۆك بەشار ئەسەدیش لەگەڵ چەند گرووپێكی شیعەی سەر بە ئێران لە دەروازەی تەنەف لەسەر سنوور نزیك دەبوونەوە لە هەوڵێكی ئێراندا بۆ كردنەوەی رێگایەكی وشكانی، بەڵام فڕۆكەكانی "هاوپەیمانی نێودەوڵەتی" بە سەركردایەتی ویلایەتە یەكگرتووەكان لە دواساتدا هاتنە ناوەوەو بڵاوكراوەیان فڕێدایە خوارەوە كە تێیدا هۆشداری دا لە بەیەكگەیشتنی هەردوو هێزەكە لەسەر سنوور.
لە 11ی مانگی رابردوودا قەیس خەزعەلی سەكردەی "عەسائیبی هەلی حەق" بە ئاشكرا وتی: "موسڵو تەلەعفەر ئازاد دەبنو دەگەینە سەر سنووری سوریا لە موسڵو ئەنبار هاوكات برایانمان لە سوریاش لە سنوور نزیك دەبنەوە، بەوەش بەدری شیعی دادەمەزرێنین نەك هیلالی شیعی ئەویش لەلایەن هێزەكانی حەشدی شەعبیو سوپای پاسدارانی ئێرانو حزبوڵڵای لوبنانیو گرووپی ئەنساروڵڵا (حوسیەكان)".
حكومەتی عێراق خۆی لە قسەكردن لەسەر ئەو رووداوە بەدوورگرت، چونكە گرووپە شیعەكانی سەر بە ئێران ناچنە ژێر فەرمانی حكومەتەوە، بەڵكو شوێن فەرمانی ئێران دەكەون، وادیاریشە كۆتاییهاتنی جەنگ لەدژی داعش كۆتایی بە چالاكی گرووپە شیعەكان ناهێنێت، بەڵكو قۆناغێكی نوێ لە ململانێی هەرێمایەتی دەستپێدەكاتو عێراقییەكانیش لەوە دەترسن ببنە لایەن تێیدا.
بەرپرسێكی باڵای نزیك لە حكومەت بە "نیقاش"ی وت: "حكومەتی عێراق لە ئیحراجیدایە بەهۆی گرووپەكانی سەر بەئێران، ویلایەتە یەكگرتووەكان بەشێوەیەكی راستەوخۆ قسەی لەگەڵ حەیدەر عەبادی سەرۆكی حكومەت كردووە سەبارەت بە بابەتەكەو داوای لێكردووە ئەو گرووپانە كۆنترۆڵ بكاتو لە هەژموونی ئێران دووریان بخاتەوە، بەڵام بەدیهێنانی ئەوە ئاسان نییە".
گرووپە شیعەكان سێبەشن، ئەوانەی سەر بە ئێراننو پەیوەندیان بە عەلی خامنەیی رابەری ئێرانەوە هەیە، هەروەها ئەوانەی سەر بە عەلی سیستانی مەرجەعی شیعەن لە نەجەفو ئەوانەش كە سەر بە حزبە شیعەكانی عێراقن كە بریتین لە رەوتی سەدر بەسەركردایەتی موقتەدا سەدرو ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی بە سەركردایەتی عەمار حەكیم.
گرووپەكانی سەر بە ئێران بەوە لەوانی دیكە جیادەكرێنەوە كە بەهێزترو پڕچەككترنو لەناو جەماوەردا بە "حەشدی وەلائی" ناسراون واتە ئەوانەی دڵسۆزییان بۆ رژێمی ویلایەتی فەقیهە لە ئێران، ئەمانە پێیانوایە عێراقو سوریا یەك بەرەیەو دووپاتی دەكەنەوە كە بوونی ئەوان پاش لەناوبردنی داعشیش هەر بەردەوام دەبێت.
گرووپەكانی سەر بەئێران نزیكەی 20 پێكهاتەی سەربازی دەبن لە دیارترینیان رێكخراوی "بەدر"و "عەسائیبی ئەهلی حەق"و كەتائیبی حزبوڵڵا"و "سەرایای خۆراسانی"و "نوجەبا"و "كەتائیبی سەیدولشوهەدا"و "كەتائیبی رەوتی ریسالی"و "لیوای ئەسەدوڵڵا ئەلغالب"و "هێزەكانی ئەبولفەزڵ ئەلعەباس".
گرووپی "سەرایای خۆراسانی" یەكێكە لەو گرووپانەی جەنەڕاڵ حەسەن تەقەوی سەركردە لە "سوپای پاسدارانی ئێران" پێكیهێناوە كە دواتر لە شەڕەكانی سامەڕا لەدژی رێكخراوی داعش لە كانوونی یەكەمی ساڵی 2014 كوژرا، ئەم گرووپەش وێنەی خامنەیی بەسەر بارەگاو ئۆتۆمبێلە سەربازییەكانیەوە هەڵدەواسێت.
ئەبو حەسەن عیتابی كە یەكێكە لە ئەندامانی "سەرایای خۆراسانی" لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا بە "نیقاش"ی وت: "بەڕاشكاوی ئێمە فەرمان لە حكومەتی عێراق وەرناگرین، بەڵكو فەرمان لە سەركردە عەلی خامنەیی وەردەگرین، ئەگەر چەند ساڵێك لەمەوبەر لە كاتە سەختەكاندا لەدژی داعش لە عێراق جەنگابین بۆئەوەی رێ لە كەوتنی بەغدا بگرین، ئەوا پاش لەناوبردنی ئەو رێكخراوەش بوونمان هەر بەردەوام دەبێت".
وتیشی: "داعش تەنیا ئەڵقەیەكە لە نێو زنجیرەی ئاستەنگەكانی داهاتوودا، چونكە ململانێ لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بەردەوامەو ئێمەش ئامادەیەن بۆ شەڕكردن لە سوریا یان لوبنان یان یەمەن یاخود هەر وڵاتێكی ترو لەدژی هەر دوژمنێكی تەكفیری تیرۆریست".
قسەكانی عیتابی لە ئێستاوە لەسەر ئەرزی واقیع جێبەجێ كراون، چونكە گرووپی "نوجەبا" بە سەركردایەتی ئەكرەم كەعبی لە مانگی ئازاری رابردوودا پێكهێنانی هێزێكی سەربازی بەناوی "لیوای ئازادكردنی جۆلان" راگەیاند، هەروەها رایشیگەیاند كە ئامانجی ئازادكردنی ناوچەی جۆلانی سوریاو دژایەتیكردنی ئیسرائیلە، ئەوەش ئاماژەیەكە بۆ ئەوەی گرووپە شیعەكان تەنانەت دوای لەناوبردنی توندڕەوانیش هەر دەمێننەوە.
بەپێی قسەكانی عیتابی پێشنیارەكانی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران كە لەمیانی سەردانەكەی بۆ ویلایەتە یەكگرتووەكان سەبارەت بە ئایندەی گرووپە شیعەكان رایگەیاند لەڕێی وەرگرتنی ئەو جەنگاوەرانەی ئارەزوو دەكەن بچنە ریزەكانی سوپاو پۆلیس، ئەوانەش كە ئارەزوو ناكەن پاداشت بكرێنو بگەڕێنەوە بۆ ژیانی مەدەنی، لەلایەن ئەو گرووپانەی دڵسۆزییان بۆ خامنەییە، بەتەواوی رەتدەكرێنەوە.
بەپێچەوانەشەوە گرووپەكانی سەر بە عەلی سیستانی مەرجەعی شیعە كە دیارترینیان "فیرقەی جەنگی عەباس"ە رێز لە بڕیارەكانی حكومەتی عێراق دەگرێتو بەهاوئاهەنگی لەگەڵ وەزارەتی بەرگری كاردەكات، لەبەرئەوە هەڵبژێردرا بۆ بەشداریكردن لە شەڕی موسڵدا شانبەشانی هێزەكانی فیرقەی نۆی سوپای عێراق لە بەری راستی موسڵ.
كودەتا بەسەر سیستانیدا
دروستبوونی هێزە چەكدارە شیعەكانی سەر بە ئێران بۆ ساڵی 2003 دەگەڕێتەوە كە یەكەم درزی ئایینی لە عێراق لەماوەی چەند دەیەی رابردوودا بەخۆوە بینی، چونكە سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەی عێراق ئەو گوشارانەی رەتكردەوە كە لەلایەن پیاوانی ئایینی ئێرانەوەی لەدژی پەیڕەوكران بۆ دەركردنی فەتوایەك بەمەبەستی شەڕكردن لەدژی هێزەكانی ئەمریكا بەو پێیەی هێزی داگیركەرن، ئەوكاتە ئێران هێزەكانی "سوپای مەهدی" دامەزراند بە سەركردایەتی موقتەدا سەدری پیاوی ئایینی كە ئەو كات گەنجێكی پڕ ورەبوو، ئەو هێزانە وك حەمید تائی پیاوی ئایینی دەڵێت بەباوكی رۆحی گرووپە شیعەكانی سەر بەئێران دادەنرێن.
تائی كە وانەی مەزهەبی شیعە دەڵێتەوە لە یەكێك لە خوێندنگە ئایینیەكانی دراوسێی مەزارگەی ئیمام عەلی كوڕی ئەبو تاڵب لە نەجەف، بە "نیقاش"ی وت: "ململانێكە بۆ سەردەمی داگیركاری ئەمریكا دەگەڕێتەوە، سەدر شەڕكردن لەدژی هێزەكانی ئەمریكای هەڵبژاردو جبەخانەیەكی سەربازی ئێرانی وەرگرت".
بەڵام بەقسەی تائی پاش ئەوەی سەدر بڕیاریدا هێزەكانی "سوپای مەهدی" سڕ بكاتو دواتر هەڵیانبوەشێنێتەوە، هەروەها دووركەوتنەوەی لە گوشارەكانی ئێران هەڵبژارد، هەر زوو گەورە یاریدەدەرانی لەنێویشیاندا قەیس خەزعەلی جیابوونەوەو "بە پشتیوانی ئێران "عەسائیبی ئەهلی حەق" دامەزرێندرا، ئیتر لەو كاتەوە ئەو گرووپانەی دڵسۆزییان بۆ مەرجەعیەتی ئایینی ئێران لە شاری قوم راگەیاندووە لەبری نەجەف، لەزیادبووندان بەتایبەتی لەدوای ساڵی 2014وە.
تائی وەسفی رووداوەكانی دوای فەتواكەی سیستانی دەكات سەبارەت بە جیهادی كاتی لەدژی داعشو دەڵێت: "كودەتایەك بوو لەلایەن چەند گرووپێكی سەر بە ئێران كە فەتوای پێكهێنانی دەیان گرووپی چەكداریان قۆستەوەو لە بەرەكانی دەرەوەی عێراق شەڕ دەكەنو هەوڵی بەشداریكردن لە پرۆسەی سیاسی دەدەن لەڕێی هەڵبژاردنەوە، كە سیستانی بەتەواوی ئەوە رەتدەكاتەوە".
كرۆكی ناكۆكییەكەی نێوان پیاوانی ئایینی شیعە لە "نەجەف"ی عێراقو پیاوانی ئایینی شیعە لە شاری "قوم"ی ئێران مێژووییو كۆنەو بۆ بیرۆكەی "ویلایەتی فەقیه" دەگەڕێتەوە، چونكە مەرجەعیەتی ئایینی لە نەجەف كە سیستانی سەرۆكایەتی دەكات بیرۆكەی "ویلایەتی فەقیه" رەتدەكاتەوەو داوای جیاكردنەوەی ئایین لە دەوڵەت دەكاتو بانگەشە بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێكی مەدەنی دەكات، لە كاتێكدا مەرجەعیەتی ئایینی لە "قوم" بەسەركردایەتی خامنەیی هەوڵی جێبەجێكردنی بیرۆكەی "ویلایەتی فەقیه" لە عێراق دەدات.
ئەمڕۆش گرووپەكانی سەر بەئێران جەماوەرێكی زۆرو هەژموونێكی فراوانیان هەیە نەك تەنیا لە بەرەكانی جەنگدا، بگرە لە بەغداو پارێزگاكانی باشووریشدا، هەروەها نووسینگەی گەورەیان هەیە كە تاڕادەیەكی زۆر لە بنكەی پۆلیسی ناوچەكان دەچن، بەڵكو هێزەكانی سوپاو پۆلیس زۆرجار خۆیان لە بەریەككەوتن لەگەڵ ئەو گرووپانە لادەدەنو گەورە ئەفسەرەكانیش لەترسی كێشە هەوڵی باشكردنی پەیوەندی لەگەڵ سەركردەی گرووپەكان دەدەن.
حكومەتی عێراق لەبەردەم ئاستەنگێكی گەورەدایە لە مامەڵەكردن لەگەڵ گرووپە چەكدارەكانی سەر بە ئێران كە لەدەرەوەی سنوور دەجەنگن، لە كاتێكدا دەستووری عێراق رێگە بەوە ناداتو لە ماددەی 8 دا دەڵێت: "پابەندی دەستوەرنەدان لە كاروباری ناوخۆی دەوڵەتانی دیكە دەبێتو هەوڵ بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بە رێگەچارەكانی ئاشتی دەدات" بەڵام ئەو گرووپانە حكومەت لەبەردەم كۆمەڵی نێودەوڵەتیدا ئیحراج دەكەنو پێویستە چارەسەرێك بۆ ئەم كێشە سەختە بدۆزێتەوە، ئەگەرنا عێراق هەر لە چوارچێوەی ئەڵقەكانی ململانێی هەرێمایەتی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا دەمێنێتەوە.