جوانی‌ قەدەغەیە.. پێناچێت عێراق لەپاش داعش بحەوێتەوە

عیراق

08/07/2017‌ 1128 جار خوێندراوه‌ته‌وه

شارپرێس: نیقاش
كوژرانی كەڕار نوشی بووە بابەتی‌ رایگشتی، چونكە ئەو گەنجەی بەرۆیشتنی لەسەر مۆدە‌و رەنگكردنی قژە درێژەكەی‌و ناوبانگی لەتۆڕی كۆمەڵایەتی ناسرابوو، كوشتنەكەشی ترسی خستووەتە نێو دانیشتووانی پایتەخت.

یەكشەممەی رابردوو تەرمی ئەكتەری لاو كەڕار نوشی لەیەكێك لەزبڵدانەكانی ناوچەی شەقامی  فەلەستین دۆزرایەوە كە یەكێكە لەگەڕەكە خۆشەكانی بەغدا، كەسوكاریشی دەڵێن كەڕار ئەشكەنجە دراوە‌و لەسێدارە دراوە بەرلەوەی فیشەكێك بەسەریەوە بنرێت، هاوكات وەزارەتی ناوخۆ تەنیا ئەوەندەی وتووە كە لێكۆڵنەوەی لەرووداوەكە دەستپێكردووە لەنێو نیگەرانی خەڵكی بەغدا كە بەدرێژایی چەند رۆژی رابردوو سەرقاڵی ئەو رووداوە بوون.

كەڕار بەر لەكوژرانی یەكێك بوو لەناودارانی تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبووك كە لای عێراقییەكان باشترینە، ئەویش لەبەر رۆیشتنی لەسەر مۆدە لەجلوبەرگ‌و جوانكاری‌و قزە درێژەكەی كە بەزەردە رەنگ كرابوو، مانگێك لەمەوبەریش خۆی بۆ شاجوانی كوڕانی عێراق پاڵاوت.

كەسوكاری كەڕار‌و هاوڕێیانی لەچاوپێكەوتنیان لەچەند كەناڵێكی عێراقی ناوخۆییدا باسی ئەوەیان كردووە كە پێشتر كەڕار هەڕەشەی كوشتنی لێكراوە لەسەر شێوازی ژیانی، هەروەها ناو بەناو گرتەی ڤیدیۆیی نواندنی سەبارەت بەهاوڕێیەتی‌و خۆشەویستی‌و خۆشویستنی نیشتمان‌و بەرپەرچدانەوەی توندڕەوان بڵاودەكردەوە، هەروەك بەشداریش بوو لەیەكێك لەشانۆگەرییە ناوخۆییەكان لەبەغدا.

رووداوەكە مەودای فراوانتری وەرگرت‌و چەند مانگی دوای شەڕی مەزهەبی بەبیری بەغداییەكان هێناوەیە كە لەنێوان ساڵانی 2006‌و 2007دا وڵاتی گرتەوە ئەویش پاش راوەستانی شەڕ لەنێوان میلیشیا‌و گرووپە چەكدارەكان كە گۆڕا بۆ هەوڵی جێبەجێكردنی حوكمی توندەڕەوانەی ئایینی لەڕێی راوەدوونانی هاورەگەزبازو كوشتنیان‌و سەرهەڵدانی دیاردەی دزی‌و رفاندن، ئەوەش كتومت ئەوەیە كە ئێستا لەگەڵ نزیكبوونەوەی كۆتایی جەنگ لەدژی داعش روودەدات.

خزر تەمیمی نەقیب لەدەزگای پۆلیسی خۆجێیی بەغدا بۆ "نیقاش"ی دووپات كردەوە كە "تۆمارەكانی وەزارەت كە لەبنكە خۆجێییەكانی پۆلیس بەغداوە هاتوون، بەرزبوونەوەی كاری دزی‌و رفاندنیان بەخۆوە بینیوە، بەزۆریش دەوڵەمەندەكان دووچاری ئەو رووداوانە دەبن لەناوچە جیاجیاكانی پایتەخت".

سەبارەت بەو رەخنانەش كە ئاڕاستەی هێزەكانی پۆلیس دەكرێن لەبارەی شكستهێنانیان لەچەسپاندنی ئاسایشدا، تەمیمی دەڵێت "چەسپاندنی ئاسایش پرۆسەیەكی هاوبەشە لەگەڵ هەموو هێزە ئەمنیەكان، زۆرجاریش چەكدارەكان ناوی ئەوتۆ بەكار دەهێنن كە سەر بەحزبە سیاسیەكان‌و گرووپەكانی حەشدی شەعبیە كە دواتر دەردەكەوێت درۆ دەكەن".

نێوەندە سیاسی‌و جەماوەرییەكان لەو رۆڵە دەترسن كە گرووپەكانی حەشدی شەعبی لەدوای كۆتاییهاتنی شەڕەكان لەدژی داعش دەیگێڕن، بەتایبەتی كە ئەندامانی ئەو گروپانە پێشتر بێكار بوون‌و لەشەڕ لەدژی توندڕەواندا دەرفەتێكی كاریان بینیوەتەوە، بەڵام كۆتاییهاتنی شەڕ‌و ئەو قەیرانە داراییەی حكومەت بەدەستیەوە گیرۆدەیە، رەنگە مووچەكانیان ببڕێت‌و دەستبەرداریان ببن، مەترسیەكەش لێرەدایە.

چالاكوانی مەدەنی ئەحمەد عەبدولحسێن كە یەكێكە لەرێبەرانی خۆپیشاندانەكانی بەغدا لەلاپەڕەی خۆی لە فەیسبووك سەبارەت بەكوژرانی كەڕار لەپۆستێكدا نووسیویەتی "ئەوەی بتوانێت پیاوێك بڕفێنێت‌و خوێنساردانە بیكوژێت‌و تەرمەكەی لەزبڵدانێكی شەقامی فەلەستینی ناوەڕاستی بەغدا فڕێبدات بەبێ ئەوەی ترسی لەپۆلیس یان هێزە ئەمنیەكان هەبێت، بەدڵنیاییەوە ئەو لایەنە دەستڕۆیشتووە‌و دەوڵەتێكە لەناو دەوڵەتدا، بگرە لەدەزگاكانی دەوڵەتیش بەهێزترە". ئەویش وەك ئاماژەیەك بۆ گرووپە شیعەكان كە لەم چەند مانگەی دواییدا لەنێو بەغدا‌و پارێزگاكانی دیكەدا بەهێزتر بوون لەسەر حسابی هێزەكانی پۆلیسی خۆجێیی.

بەڵام ترسە گەورەكەی وڵات لەقۆناغی دوای داعش بەندە بەپاشەكشەی ئازادییە گشتییەكان‌و چالاكوانانی مەدەنی لەتۆڕی كۆمەڵایەتی ناوی "داعشەكانی سیاسەت"یان لێناوە، وەك ئاماژەیەك بۆ ئەو حوكم‌و یاسایانەی ئازادییە گشتییەكان كۆت دەكەن‌و پەرلەمانتاران هەوڵی پەسەندكردنیان دەدەن لەئایندەدا.

یەكێك لەدیارترین ئەو یاسایانە پرۆژەی هەمواری یاسای باری كەسێتی ژمارە 188ی ساڵی 1959ی جێمشتومڕە، كە دوای چوار ساڵ لەرەتكردنەوەی لەناو پەرلەمان، سَیشەممەی رابردوو پەرلەمان بڕیاریدا سەرلەنوێ گفتوگۆی لەبارەوە بكات. دیارترین ناڕەزاییەكانیش بەرامبەر ئەو یاسایە سەبارەت بە مافی ژنە لە هاوسەرگیریدا.

مەبەستی سەرەكی یاساكە رێكخستنی كاروباری هاوسەرگیری‌و جیابوونە‌و میرات‌و سەرپەرشتیكردنی منداڵانی نەبەكامە كە تایبەتە بەتایفەی شیعە لەعێراق، ئەگەرچی عێراق یاسایەكی باری كەسێتی كامڵی هەیە لەرووی پێكهاتەی یاساییەوە‌و هیچ ناڕەزاییەكی لەسەر نییە.

رێزان دلێر ئەندامی لیژنەی ژنان‌و خێزان‌و منداڵ لە پەرلەمان بە "نیقاش"ی وت: "چەند كوتلەیەكی سیاسی هەوڵ دەدەن سەرلەنوێ یاسای باری كەسێتی جەعەفەری بخەنەوە بەرباس بەشێوەیەكی جیاواز لەوەی پێشوو كە چەند ساڵێك لەمەوبەر رەخنەی زۆر لێگرا، یاساكە هەوڵی گێڕانەوەی نەریتی كۆمەڵایەتی جیاواز لە هاوسەرگیردا دەدات".

هەروەها وتیشی "ئەم جۆرە یاسایانە لەدژی مافی ژنانن لەكۆمەڵگەی پیاوسالاریدا بەتایبەت لەگەڵ بەرزبوونەوەی رێژەی جیابوونەوە‌و حاڵەتەكانی هەرەسهێنانی خێزان‌و زیادبوونی كێشە كۆمەڵایەتییەكان لەدادگاكاندا بەپێی راپۆرتەكانی ئەنجومەنی باڵای دادەوەری".

بە بەراوردێكی سادە ئەم یاسا بەركارە كە لەسەردەمی عەبدولكەریم قاسم یەكەم سەرۆكی رژێمی كۆماری لەوڵاتدا پەسەند كراوە، رێگری لەفرەژنی‌و هاوسەرگیری كچانی منداڵ دەكات بەپێی چەند مەرجێكی دیاریكراو نەبێت، مافی لەخۆگرتنی منداڵانیش دەدات بەدایك، مافی ئەوەش دەدات بەژن كە میراتی مێردەكەی وەربگرێت كاتێك كۆچی دوایی دەكات، بەپێچەوانەی هەندێك رای فیقهی ئایینی وەك مەزهەبی جەعفەری كە میراتی زەوی‌و خانووبەرە ناداتە ژن‌و مەیلیشی بەلای ئەوەدایە مافی لەخۆگرتنی منداڵ بداتە باوك.

لەوبارەیەوە چالاكوانی مەدەنی عومران نسەیف بە "نیقاش"ی وت "بەدڵنیاییەوە ترس لەپاشەكشەی ئازادییە گشتییەكان لەوڵاتدا هەیە بەهۆی گەشەكردنی هەژموونی چەكداران‌و لاوازی دەزگای پۆلیس‌و بەكارهێنانی شەڕی دژ بەداعش وەك پاساوێك بۆ سنوورداركردنی ئازادی رادەربڕین، لەڕێی یاسا‌و كاری ستەمكارانەوە، سوپا لەدژی داعش شەڕی كرد بەهۆی بیری توندڕەوانەی، ئایا لۆجیكییە هەمان ئەو حوكمانە سەرلەنوێ لەڕێی لایەنە رەسمیەكانەوە جێبەجێبكرێن؟".

دوو مانگ لەمەوبەر چەند كوتلەیەكی سیاسی هەوڵیاندا گفتوگۆ لەبارەی یاسای ئازادی رادەربڕین‌و خۆپیشاندانی ئاشتیانە بكەن، لەوبارەیەشەوە عومران دەڵێت ئەو یاسایە لەچوارچێوەی ئەو زنجیرە یاسایەدایە كە سیاسییەكان بەم دواییانە دەستیان كردووە بەپەسەندكردنیان‌و لەوەشدا سەرقاڵی هەموو لەیەكیان بەشەڕی دژ بەداعش قۆستۆتەوە، بەڵام خۆپیشاندانە جەماوەرییە هەفتانەكان توانیان گوشار لەسەر پەرلەمان دروست بكەن بۆ راگرتنیان.