شارپرێس: نیقاش راپۆرتی: هەستیار قادر گرتەیەكی ڤیدیۆیی نیشتنەوەی چەند فرۆكەیەكی سەربازی لەناوچەیەكی نزیك بندەستی داعش بەس بوو بۆ ئەوەی بۆ ماوەی دوو هەفتە ئەم بابەتە ببێتە باسێكی گەرموگوڕی سەر زاری خەڵكی. رۆژی 29ی مانگی رابردوو (حوزەیران) گرتەیەكی ڤیدیۆیی لەتۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا بڵاوكرایەوە كە تیایدا شەش كۆپتەری سەربازیی‌‌و دوانی گەورەتر كە بەنەفەر هەڵگر ناسێنراون بەسەر سەنگەرەكانی پێشمەرگەدا دەفڕن‌و لەبەر ئەوەی بەمۆبایل گیراوە بۆیە ئاراستەی فڕین‌و نیشتنەوەیان بەروونی دەرناكەوێت. بەپێی ئەوەی لەتۆڕە كۆمەڵایەتیەكان‌و بەشێك لەمیدیاكان بڵاوبۆوە، گێڕانەوەی جۆراو جۆری بۆ ئەو رووداوە دەخرایە روو، جگە لەوەی ناسنامەی فڕۆكەكان‌و شوێنی نیشتنەوەی دیار نەبوون، بەڵام مەترسیدارترین سیناریۆ ئەوە بوو كە دەوترا ئەو فرۆكانە ئەمەریكی یان توركین‌و لەناوچەكانی بندەستی داعش نیشتونەتەوە بۆ ئەوەی كۆمەكی سەربازی بەو گروپە بگەیەنن. لەماوەی سێ ساڵی رابردوودا زیاد لەجارێك قسەی لەو جۆرە كەوتووەتە سەر زاری خەڵكی كوردستان كە دەڵێن توركیاو تەنانەت ئەمەریكاش هاوكاری راستەوخۆی داعش دەكەن‌و بەفرۆكە كۆمەكیان پێ دەگەیەنن، ئەم رووداوە نوێیەش بەس بوو بۆ ئەوەی خەڵكە بەگومانەكە بیكەنە پاساوی لێكدانەوەكانی خۆیان. دوو هەفتەیە باس‌و خواسی فرۆكە نەناسراوەكان بووەتە بابەتێكی گەرم لەلای خەڵكی كوردستان، دەیان لێكدانەوەو پێشبینی جیاوازی بۆ دەخرێتە روو، بۆیە تیمی "نیقاش" شوێن سەرەداوەكان كەوت بۆ ئەوەی راستی رووداوەكە بسەلمێنێت. گرتە ڤیدیۆییەكان دوو پارچەبوون، یەكێكیان وێنەی فڕۆكەكان بەئاسمانەوە گیرابوون ئەوی تریان رۆیشتن‌و گەڕانەوەیان پیشان دەدات كە تیایدا هێزێكی پێشمەرگە دەردەكەوێت كە مقۆمقۆیانە لەسەر ناسنامەی فڕۆكەكان، بێ ئەوەی هێزەكەو شوێنی گرتنی گرتە ڤیدیۆكەش ئاشكرا بێت. ڤیدیۆی یەكەم ڤیدیۆی دووەم لەبەر ئەوەی ڤیدیۆكە بەمۆبایلی پێشمەرگەیەك گیراوە لەسەنگەرەكانی هەرە پێشەوەو لەتۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا بڵاوكراوەتەوەو نە وێنەگرەكەو نە خاوەنی پەیجەكانیش ناسراو نەبوون، بۆیە دۆزینەوەی كارێكی لەم شێوەیە پرۆسەیەكی ئاسان نەبوو. بۆ زیاتر لەهەفتەیەك پەیامنێری "نیقاش" بۆ سەرچاوەی یەكەمی ڤیدیۆكە گەڕاو دەركەوت رۆژی 29ی حوزەیران لەپەیجێكی فەیسبووك بڵاوكراوەتەوە بەناوی (كەركوك 24)، لەسەر پۆستی ڤیدۆكەش نوسراوە "حەوت هێلیكۆپتەری رەش لەسنوری باشووری كەركوك لەژێر دەسەڵاتی تیرۆریستانی داعش نیشتنەوە، یەكێك لەهێلیكۆپتەرەكان بارهەڵگر بووەو شەش هێلیكۆپتەرەكەی دیكەش پاسەوانی هێلیكۆپتەرە بارهەڵگرەكە بوون، هێلیكۆپتەرەكان دوای كاتژمێرێك هەستاون بەسەر سەنگەرەكانی پێشمەرگەدا رۆیشتوون". نیقاش لەكاتی تۆماركردنی ڤیدیۆكەی كۆڵییەوەو دەركەوت پێش ئەو كاتە لەسەر تۆڕەكانی ئینتەرنێت ئەو ڤیدیۆیە بڵاونەكراوەتەوەو بەپێی جل‌و بەرگی ئەو پێشمەرگانەی لەڤیدۆكەدا دەردەكەون لەگەڵ كەشوهەوای ناوچەكە، وا دەنوێنێت لەهاویندا وێنەی گیرابێت‌و نزیك بێت لەو رێكەوتەی پەیجەكە نوسیوێتی. بەهاوكاری چەند رۆژنامەنووسێكی كەركوكی، تیمی بەڕێوەبەرانی پەیجی (كەركوك 24) دۆزرانەوەو گفتوگۆیان لەگەڵ كرا، هەرچەندە داوایانكرد بەهۆكاری ئەمنی ناویان بڵاونەكرێتەوە، بەڵام جەختیان لەوە كردەوە كە ڤیدیۆكە نوێیەو پێشمەرگەیەك كە لەكاتی راپەڕاندنی ئەركەكەیدا بووە وێنەی گرتووەو بۆی ناردوون. لەسنوری پارێزگای كەركوك پێنج میحوەری سەرەكی شەڕ هەیە كە هێزی پێشمەرگە تیایدا ئامادەن، بەڵام سیانیان سنوریان بەقەزای حەویجەی ژێر دەستی داعشەوە هەیە، بۆ گەڕان بەدوای راستی گرتە ڤیدییۆیەكەو شوێنەكەیاندا پێویست دەكات ئەگەری هەركام لەو میحوەرانە تاقیبكرێتەوە لەگەڵ ئەوەی بە سەدان كیلۆمەتر لەباشوری كەركوك درێژ دەبێتەوە. بەپێی ئەو زانیاریانەی نێرەری گرتە ڤیدییۆكان بۆ پەیجەكەیان باسكردووە بەشێك لەو گرتانە لەسنوری قەزای داقوق گیراون، بەڵام ئەوەش یەكلاكەرەوە نەبوو. میحوەری داقوق دەكەوێتە باشوری شاری كەركوك كە بەمیحوەری چوار ناسراوە ئەوە یەكەمین وێستگەی گەڕانمان بوو بەدوای راستی گرتە ڤیدیۆكەدا. لیوا محەمەدی حاجی قادر فەرماندەی میحوەری داقوقی هێزەكانی پێشمەرگە وێرای ئەوەی ئاماژەی بەوەدا كە رۆژانە فڕۆكە بەسەر ناوچەكانیاندا دەسوڕێتەوە، بەڵام سەبارەت بەو هەشت فڕۆكەیەی گرتە ڤیدیۆكە وتی "ئەوەراست نەبوون‌و گرتەیەكی كۆن بووە". ئەو فەماندەیە بە"نیقاش"ی وت "من ئەو رۆژە لەساترەكاندا بووم‌و ئەوگرتەیە هی ناوچەكەی ئێمە نییە، چونكە دەیانناسمەوە، بەڵام ناشزانم كوێیە؟". ترس لەلێپرسنەوەو پاساوی پاراستنی نهێنییە سەربازییەكان وایكرد كە هەوڵی زیاتر بدەین لەسنوری داقوقدا بۆ گەیشتن بەراستی ڤیدیۆكە. بەرپرسێكی سەربازیی پێشمەرگە لەمیحوەری داقوق كە نەیوست ناوی بڵاوبكرێتەوە بە"نیقاش"ی وت "ئەو گرتە ڤیدیۆیانە لەسنوری ئێمە نییە، من شارەزای سەنگەرو ناوچەكانم" بەڵگەی ئەوەشی هێنایەوە كە لەسنورەكەی ئەوان هیچ بورجێكی كۆمپانیاكانی مۆبایل بوونی نییە، لەكاتێكدا لەگرتە ڤیدۆكەدا بورجێك بەدی دەكرێت. گومان لەسەر رووداوەكە ئەوەندە خێرا تەشەنەی كرد كە وەستا رەسول فەرماندەی میحوەری چواری باشوری كەركوك رۆژی 30ی حوزەیران ناچار بوو كۆنگرەیەكی رۆژنامەنووسی سازبكات، بەڵام قسەكانی ئەو بەرپرسە سەربازییە كەمێك ئاڕاستەی بەدواداچوونەكانی "نیقاش"ی گۆڕی، چونكە ئەو وتی "فرۆكەكان سەر بەئۆپراسیۆنی هاوبەشی ئەمریكا‌و عێراق بوون‌و ئۆپراسیۆنێكی سەربازییان بەسەركەوتوویی ئەنجامداوە، بەڵام زانیاریی زیاتر لەسەری نادركێنین". عەمید یەحیا رەسول وتەبێژی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكانی سوپای عێراق‌و وەزارەتی بەرگری لەمڕووەوە بە"نیقاش"ی وت "هەر پرۆسەیەكی سەربازی لەعێراقدا كە ئەمریكا بیكات یان هەر لایەنێك بەبێ رەزامەندی حكومەتی عێراقی ئەنجام نادرێت‌و سەبارەت بەو گرتە ڤیدیۆییانەش ئێمە خەریكی لێكۆڵینەوەین لێیان‌و گەر گەیشتینە دەرەنجام بەرەسمی رایدەگەێنین". بەپێی قسەی ئەو ئەفسەرە تا كاتی نوسینی ئەم راپۆرتە لە 12ی تەمموز، سوپای عێراقی بەفەرمی وردەكاری فڕین‌و نیشتنەوەی فرۆكەكانی بۆ ئاشكرا نەبووە. گەڕان بەدوای پێگەیەكی تردا بۆ دڵنیابوونەوە لەگرتە ڤیدییۆكە ئاسان نەبوو "نیقاش" سەرچاوە ئەمنییەكانی بەكارهێنا كە تیایدا ناوی "تەل بوسیل" هێنرا كە گوایە ڤیدۆكە لەوێ تۆمار كراوە. "تەل بوسیل" لەسنوری میحوەری سێی قەزای دووزخورماتووە كە سنورێكی فراوانەو دەكەوێتە سنوری باشوری كەركوك. عەبدوڵا بۆر بەرپرسی ئەو میحوەرە ئاماژە بەوەدەكات كە رۆژانە پیشمەرگەكانی گرتەی ڤیدیۆیی‌و وێنە دەگرن‌و بڵاویكدەكەنەوە، كاتێك "نیقاش" گرتە ڤیدۆییەكەی پیشاندا وتی "ئەو شوێنەی گرتە ڤیدییەكەی تیا گیراوە تەلبوسیل نییە، من ئەو رۆژە لەناوچەكە بوو، فڕۆكەی لەم شێوەیەم نەبینیوە". دڵنیابوونەوە لەو پرسە لەرێگەی سەرچاوەی ترەوە دوودڵی سەر ئەو گومانە دەرەوێنێتەوە، چونكە عەمید هەڵمەتە رەش یەكێك لەفەرماندەكانی پێشمەرگە لەسنوری تەل بوسیل بە"نیقاش"ی وت "ئەو رۆژە دوو كاروان فڕۆكە هاتوون، بەڵام لەم جۆرە نەبوون، ئەگەر ئەو روداوە لێرە بوایە پێشمەرگەكانمان پێیان دەوتم". گەیشتن بەرێگایەكی داخراو لەدەرخستنی راستی گرتەیەكی ڤییۆیی ئەو فڕۆكانە كارەكان قورستر دەكات‌و لەم میحوەرەشیان هیچ ئەنجامێكی ئەوتۆ ساغ نەبووەوە. شارەزایی لیوا حەمە رێگر فەرماندەی میحوەری پێنجی دووبز بەوەكالەت هەروەك بەشێك لەسەرچاوەكانی "نیقاش" باسیان كرد دواهیوا بوو بۆ دۆزینەوەی سەرەداوی ئەو گرتە ڤیدیۆیە. ئەو دەستبەجێ‌و بەبێ دوو دڵی لەپاش پرسیاركردن بە"نیقاش"ی وت "گرتە ڤدیۆییەكە هی سنوری حلێوەیەو فڕۆكەكان لەفڕۆكەخانەیەكی ئەو ناوچەیە نیشتونەتەوە". ئەو ناوچەیە دەكەوێتە باشوری رۆژئاوای دووز خورماتووی سەر بە پارێزگای سەڵاحەدین. ئێرە دواسنورە لەگەڵ داعش كە گومانی لەسەر بێت كە ئەو گرتە ڤیدیۆیە لەوێ گیرابێت بەوپێیەی بەپێی بەدواداچونەكانمان تەختی ناوچەكە هاوشێوەی ئەو شوێنەیە كە گرتە ڤیدۆییەكەی لێ گیراوە، ئەوە جگە لەوەی تێكەڵی جولەبەرگی پێشمەرگەكان لەنێوان جۆری تایبەت بەپێشمەرگەی یەكێتی نیشتیمانی‌‌و پارتی دیموكراتدا ئەوەندەی تر گومانەكانی ئێمەی برد بەرەو ئەو شوێنە، بەو پێیەی هێزی هاوبەش‌و تێكەڵی حەفتاو هەشتای ئەو دوو حزبەی لێیە لەژێر سایەی لیوای 16ی هێزەكانی پێشمەرگەدا. لیوا حەمە رێگر وتی "بەرپرسی ئەو یەكەیەی گرتە ڤیدیۆكەی گرتووە پەیوەندی پێوەكردووم‌و پێی وتم ئەو وێنانە پێشمەرگەیەكی ئێمە گرتویەتی". عەقید ئازاد بەرغەش ئەفسەر لەفەوجی یەكی لیوای 16ی پێشمەرگە بەرەو راستی روداوەكەی بردین كاتێك بە"نیقاش"ی وت "ئەو گرتە ڤیدۆییە لەلایەن پێشمەرگەیەكی ئێمە وێنە گیراوەو دوای بڵابوونەوەشی بانگمان كردووە بۆ لێكۆڵینەوە، ئێمە ئاگادارین فڕۆكەكان لەفڕۆكەخانەی حلێوە نیشتونەوەو گرتەكەش لەبارەگای فەوجی یەكەمە گیراوە". بەرغەش وتیشی "ئەو فڕۆكەخانەیە چەند كیلۆمەترێك لەپێگەكانی ژێر دەستی داعشەوە دوورە لەناوچەی زەرگە بۆیە وا گومان دەكرا كە ئەو فڕۆكانە لەسنوری داعش نیشتبنەوە، بەڵام فڕۆكەكان ئەمریكی بوون‌و فرۆَكەخانەی حلێوەش بەدەست هێزەكانی ئێمەوەیەو جاربەجار لەوێ دەنیشنەوە". زیاد لەئەفسەرێكی پێشمەرگە هۆكاری جموجۆڵی فرۆكەكانیان بۆ "نیقاش" باسكرد، بەو مەرجەی نهێنییەكە پارێزراو بێت، چونكە ناوچەكە هاوسنوری داعشەو دركاندنی هەر زانیارییەك بەزیان بۆ هێزەكانیان دەشكێتەوە. هەستیاریی پرسەكە وایكرد "نیقاش" نەتوانێت لەگەڵ ئەو پێشمەریەیەدا قسە بكات كە گرتە ڤیدۆییەكەی گرتووە بەڵام توانیومان دەستمان بگات بەحەسەن عەبدوڵا حەسەن كە یەكێكە لەو پێشمەركانە لەگرتەكەدا قسە دەكات‌و دەڵێت "كۆپتەرەكان ئەمەریكین"، ئەو بە"نیقاش"ی وت "سەعات 11ی پێشنوەڕۆ بوو كە ئەو فڕۆكەكانەمان بینی‌‌و هەمومان هاتینە دەر، بەڵام نازانم كێ گرتە ڤیدۆییەكانی گرتووە". وتیشی "رۆژی هاتنی فرۆكەكان سەرەی گۆڕینی دەوامم بوو لەوێ ئەركەكەكەم تەواو ئەبوو لەدەوربەری 27ی مانگ" بەپێی ئەم گێڕانەوەیە بێت رووداوەكە دوو رۆژ بەر لەبڵاوكردنەوەی ڤیدۆكە روویداوە. لێرەدا چیرۆكی فڕۆكەكان كۆتاییی نایەت بەتایبەت دڵنیابونەوە لەناسنامەی فڕۆكەكان‌و ئەو شوێنانەی لێوەی هاتوون. عەقید ئازاد بەرغەش دەڵێت "فڕۆكەی ئەمریكی بوون، بۆ ئۆپراسیۆنیش نەهاتبوون یان لەفڕۆكەخانەی هەولێر یان هەریرەوە هاتبوون". گەران بەدوای زانیاریی تایبەت بەهەڵفڕینی فڕۆكەكان لەیەكێك لەو دوو فڕۆكەخانەیە ئاسان نییە، بەو پێیەی دەچنە چوارچێوەی زانیاری نهێنییەوە، بەڵام تەرخانكردنی فڕۆكەخانەی هەریری سەر بەپارێزگای هەولێر بۆ جوڵەی هێزەكانی ئەمەریكا لەدوای شەڕی داعشەوە ئەگەرەكانی بۆ نزیك كردینەوە. سەرچاوەكانی "نیقاش" وێنەیەكی ئەو فڕۆكانەیان بەردەست خستین گوایە لەو سنورە تۆمار كراوە، سەرچاوەكە وا باسی كرد كە وێنەكان لەئاسمانی هەریرن‌و بەرەو دەرەوەی ناوچەكە فڕیون. توندی رێوشوێنە ئەمنییەكان‌و لێپرسینەوە لەدركاندنی زانیاریی تایبەت بەفڕۆكەخانەی هەریر ئەستەم بوو بۆ دەستكەوتنی شایەتحاڵێك كە لەنێوان 27 بۆ 29ی حوزەیراندا ئەو فڕۆكانەی بینینێت كە لەفڕۆكەخانەوە فڕیون. زۆربەی ئەو كەسانەی كە خەڵكی ئەو سنورەن‌و "نیقاش" پەیوەندی پێوە كردن خۆیان لەوەڵامی ئەو پرسیارە دەدزییەوە. یەكێك لەدانیشتوانی ناوچەكە بەبینینی وێنەكە دەستبەجێ وتی "ئەوە ناوچەی سیساوایە كە لەباشوری فرۆِكەخانەی هەریرە". نیقاش لەرێی نەخشەكانی گوگڵەوە بۆ وردەكاری شاخ‌و دۆڵی ناوچەكە گەڕاو بەراوردی كردن بەو وێنانەی پێشترو لەساڵی 2003 گیراون كاتێك سوپای ئەمەركی لەوێ بوون، وا دەنوێنێت كە ئەو وێنەیەی دەست "نیقاش" كەوتووە بەراستی لەئاسمانی هەریر بووبێ، بەڵام ئەوەش یەكلاكەرەوە نییە.
ئەو سەرچاوەیەی وێنەكەیدا بە"نیقاش" كە گوایە ئاسمانی هەریر بێت، وتی "ئەم وێنەیە بەرەبەیان گیراوە"، بەڵام ئەوەندەی لەسەنگەرەكانی پێشمەرگەوە باسی دەكرێت ڤیدیۆی جموجۆڵی فرۆكەكان لەنێوان نیوەڕۆ بۆ ئێوارەدا گیراوە. سەرچاوەیەكی سەربازی باسی لەوە كرد ئەو كۆپتەرانە ماوەیەكی زۆریان ناوێت بۆ ئەوەی لەهەریرەوە بگەنە حلێوە، كەواتە راستەوخۆ بۆ ناوچەكە نەفڕیون. بەڵام سەرچاوەیەكی سەربازی لەكەركوكەوە كە خۆی داوایكرد ناوی بڵاونەكرێتەوە بە"نیقاش"ی وت "بۆ پێگەی فڕینی ئەو فڕۆكە ئەمریكیانە تەنیا دوو ئەگەر هەیەو سێهەمی نییە یان ئەوەتا لەهەریرەوە فڕیون‌و لەفرۆِكەخانەی كەركوك نیشتونەتەوە بۆ بەنزین تێكردن‌و دواتر فرێونەتەوە بۆ حلێوە یان ئەوەتا راستەوخۆ لەفڕۆكەخانەی كەركوكەوە چوونەتە حلێوە‌و هەر لەهەریر نەبوون". سەرچاوەی فڕینی فرۆكەكان هەرچییەك بوبێت هەموو بەدواداچوونەكانی "نیقاش" ئەوە ساغ دەكەنەوە كە فرۆكەكان ئەمەریكین‌و بۆ فرۆكەخانەیەك چوون كە لەژێر دەستی پێشمەرگەدایە لەخوارووی كەركوك‌و بەمەش هیچ یەكێك لەو گومانانە راست دەرناچن كە فرۆكەكان بۆ هاوكاریی داعش فڕیبن، بەڵام سەیر ئەوەیە هەموو سەرچاوەیەكانی پێشمەرگەو سوپای عێراقی كە قسەیان بۆ "نیقاش" كرد، خۆیان لەزۆر وردەكاری دەپاراست، یەكێك لەسەرچاوەكان وتی "ئەو شوێنە ئەوەندە لەداعشەوە نزیكە كە مەترسی زۆری لەسەرەو ئەمەریكییەكانیش پێداگری دەكەن لەسەر ئەوەی هۆكاری جموجۆڵەكانیان لەوێ ئاشكرا نەبێت".