شارپرێس: نیقاش
چیرۆكی ئوم ساڵح‌و رافیدەین شایانی ئەوەیە هیلاكی سەفەری بەغدا بۆ موسڵی بۆ بكێشیت تا دەگەیتە ناوچەیەك، كە ناوبەناو دەكەوێتەوە بەر ئاگری موشەكەكانی داعش.
پەیوەندیم بەئوم ساڵحەوە كرد‌و رێككەوتین لەسەر ئەوەی لەكامپی (500) لەناوچەی حەمام عەلیل لەباشووری موسڵ، كە لەوێ ئاوارەن، یەكتر ببینین، بەڵام خراپی گوزەران لەوێ وایكرد ئوم ساڵح بگوازێتەوە بۆ خانوویەكی بچووك لەناوچەی موسڵی نوێ، بۆ ئەوەی بگەمە خانووەكەش دەبووایە سواری چوار ئۆتۆمبیل ببم، كە یەكێكیان پاسێكی سەربازی بوو بۆ گواستنەوەی ئاوارەكان تەرخان كرابوو.
كچێكی مەسیحی كلدانی سەرقاڵی دانوستانێكی دوورودرێژە لەگەڵ خێزانێكی مسوڵماندا، جارێك بەتەنیا لەگەڵ ئوم ساڵح قسە دەكات تا باوەڕی پێبهێنێت‌و جارێكی دیكەش لەگەڵ باوك‌و كوڕەكاندا "پێویستە بگوازنەوە بۆ خانوویەكی تەنیشتی من، پێتان راهاتووم‌و ناتوانم لێتان جیاببمەوە".
من شایەتحاڵی ئەو گفتوگۆیە بووم كە لەشوقەیەكی بچووك لەبەری راستی شاری موسڵ بەڕێوەچو‌و زۆر لەو شەڕە سەختەوە دوور نەبوو كە لەنێوان هێزە عێراقییەكان‌و رێكخراوی توندڕەوی داعشدا لەئارادا بوو.
ئەو كچە مەسیحیە، كە ناوی رافیدەینە‌و تەمەنی 43 ساڵە، چیرۆكێكی پڕ لەسەركێشی هەیە، ئەو كاتە دەستیپێكرد بەیانی رۆژی 19ی تەمموزی 2014 لەخانووەكەی خۆی لەبەری راست لەخەو هەستا‌و خۆی لەبەردەم دوو بژاردەدا بینیەوە، كە یەك لەیەكتر تاڵتر بوون، یان ئەوەتا واز لەئایینەكەی دەهێنێت‌و دەبێتە موسڵمان، یان دەكوژرێت، ئەویش دوای تەواوبوونی ئەو مۆڵەتەی رێكخراوەكە لەو كاتەدا پێی دابوون، كە (72) سەعات بوو.
بەر لەكۆتاییهاتنی مۆڵەتەكە هەزاران مەسیحی شارەكەیان بەرەو دەشتی نەینەوا‌و هەرێمی كوردستان بەجێهێشت، تەنیا دەیانیان لەموسڵ مانەوە‌و هەر یەكە‌و پاساوی خۆی هەبوو، سەبارەت بەرافیدەین (43 ساڵ) ئاگاداری بڕیارەكانی داعش نەبوو لەدژی مەسیحییەكان، چونكە بەتەنیا دەژیا‌و مۆبایلەكەیشی داخرابوو، ئیتر لەو رۆژەوە رووبەڕووی بارودۆخێكی ناهەموار بووەوە بەهۆی هەراسانكردنەكانی ئەندامی رێكخراوەكە‌و هەستكردنی بەتەنیایی، تا ئەو كاتەی ئوم ساڵحی بینی ئیتر ژیانی بەتەواوی گۆڕا.
ئوم ساڵحیش (45 ساڵ) ژنێكی موسڵمانە‌و لەبارودۆخێكی كارەساتاویدا ژیاوە پاش ئەوەی رێكخراوەكە لەو خانووە دەریكرد، كە خۆی‌و خێزانەكەی بۆ ماوەی زیاتر لە 13 ساڵ تێیدا نیشتەجێ بوون، پاشان كردیانە وەرشەیەك بۆ بۆمبڕێژكردن‌و عەمبارێك بۆ چەك‌و جبەخانە، بۆیە ئوم ساڵح رووی كردە گەڕەكی مەنسور لەباشووری شارەكە‌و لەخانوویەكی تەنیشت خانووەكەی رافیدەیندا نیشتەجێبوو.
چاوەكان چاودێری دەكەن‌و دەستیش بۆ یارمەتی درێژكراوە
رافیدەین لەخانوویەكی بچووكدا لەناوچەی موسڵی نوێ، كە ئێستا لەگەڵ ئوم ساڵح‌و خێزانەكەیدا لەدوای گەڕانەوەیان لەكامپەكانی ئاوارەیی تێیدا دەژین، قسەی بۆ كردین‌و وتی "زانیم كە دراوسێی نوێمان بۆ هاتووە، سەرەتا لێیان سڵەمیمەوە، چونكە لەوە دەترسام كوڕەكانیان سەر بەداعش بن، لەبەرئەوەی شێوەیان ئاماژەی ئەوەی تێدا بوو، ویستم دڵنیاببمەوە، بۆیە زیاتر لەجارێك سەردانم كردن تا بۆم دەركەوت كەسانی بێوەی‌و زۆر باشن".
پێناچێت رافیدەین ئەو رۆژە سەختانە لەیاد بكات كە لەسایەی حوكمی داعشدا تێیدا ژیا، چونكە بەتەنیا مابووەوە‌و هیچ شتێكی لەدەست نەدەهات جگە لەفێڵكردن بۆ مانەوە لەژیاندا، بۆیە خێزانێكی مەسیحی لەوانەی لەموسڵدا مابوونەوە هاندا بۆئەوەی یاوەری بكەن بۆ یەكێك لەدادگاكانی رێكخراوەكە تا ژیانی خۆیان بپارێزن، ئەویش دوای ئەوەی مەسەلەی چوونەدەرەوەیان لەشارەكە ببووە كارێكی مەحاڵ.
رافیدە بەدەم راكێشانی حیجابەكەیەوە كە كەمێك بەسەریدا هاتبووە خوارەوە، وتی "لەوێ مسوڵمانبوونی خۆمان راگەیاند بەشێوەیەكی رووكەش تا لەدەستی ئەو توندڕەوانە رزگارمان بێت، من نەترسام، بەڵام هاوڕێكانم لەترساندا لەبەردەم دادوەرە ریشنە قسەڕەقەكەدا دەلەرزین. لەراستیدا ئێمە یاریمان بەئاگر دەكرد‌و هەر هەڵەیەك بۆی هەبوو ببێتە هۆی ئەوەی لەسەرمان بدەن".
بەدوور‌ودرێژی باسی هەراسانكردنەكانی رێكخراوەكەی كرد كە چۆن جارێكیان حەسبە دەستگیریان كردووە لەبەر ئەوەی نیقابی نەپۆشیوە، هەروەها بەگاڵتەپێكردنەوەی ئەو رۆژەشی بەبیر هێنایەوە كە یەكێك لەئەمیرەكانی داعش داوای لێكردووە شووی پێ بكات: "مارەی كردم، بەڵام من رەتمكردەوە، نەئەمیرم دەوێت نەسەمیر" هەمووان بەو قسەیەی پێكەنین تەنانەت ئەبو ساڵحیش كە پیاوێكی هێمن بوو، وادیارە لەسەر ئەو شێوازە گاڵتەئامێزەی راهاتبوون.
ئوم ساڵح دەستپێشخەری كرد بۆ تەواوكردنی چێرۆكەكە‌و وتی "رافیدەینم لەبیرە لەیەكەم دیدارماندا، لاواز‌و روخسار زەردهەڵگەڕا‌و بوو بەهۆی ئەو بارە دەروونییە خراپەی تێیكەوتبوو، ترسابوو، بەهەر هۆكارێك رادەچڵەكی، زۆر بەزەییم پێیدا هاتەوە لەبەرئەوەی مەسیحی‌و تەنیاش بوو، بۆیە پێم وت ئێمە كەسوكاری تۆین كەی ویستت وەرە بۆ لامان، وەك دایكی خۆتم دابنێ ئەگەرچی تەمەنیشمان نزیكە لەیەكەوە، هەر واش بووم بۆی".
لەو كاتەدا چاوەكانی داعش چاودێری ئەو مەسیحیانەیان دەكرد كە لەموسڵ مابوونەوە لەدوای راگەیاندنی موسڵمان بوونیان، لەكاتێكدا ئەم ژنە زۆربەی كاتی لەماڵی دراوسێ نوێیەكەیدا بەسەر دەبرد، لەگەڵ ئەوان نان‌و ئاوی دەخوارد‌و تەنیا بۆ نوستن دەگەڕایەوە ماڵەوە.
ئوم ساڵح كە روخساری پڕبووە لەچرچ‌و لۆچی‌و هێشتا گەنجیشە، دەڵێت "ئەو لەماڵی ئێمە هەستی بەدڵنیایی دەكرد، چونكە خزمەكانی سەردانیان نەدەكرد‌و بەوە تۆمەتباریان دەكرد كە بووەتە موسوڵمان تا شوو بەپیاوێكی موسڵمان بكات، بەڵام ئێمە راستیەكەمان دەزانی، چونكە ئەو وازی لەئایینەكەی نەهێنابو‌و موسڵمانبوونی راگەیاندبوو تەنیا بۆئەوەی پارێزگاری لەژیانی خۆی بكات، ئێمەش سوێندمان بۆ دەخوارد كە موسڵمانە، ئەگەر داعش بەوەی بزانیایە دەیانكوشت‌و ئێمەشیان لەگەڵدا دەكوشت".
كاتێكیش ژیان لەموسڵ سەخت بوو، ئەم دوو ژنە زیاتر هۆگری یەك بوون‌و لەشوباتی رابردووشدا ئۆپراسیۆنەكانی ئازادكردنی بەری راست دەستانپێكرد‌و برسێتی لەشارەكەدا گەیشتبووە ئەوپەڕی، بۆیە رافیدەین ناچار بوو خانووەكەی بەجێبهێڵێت‌و لەگەڵ دراوسێكانیدا بژی.
ئوم ساڵح بەكاریگەریەوە وەسفی ئەو شەوە ترسناكانە دەكات‌و دەڵێت "موشەك وەك باران بەسەر گەڕەكەكەدا دەباری، من‌و رافیدەین‌و كچەكەم لەژوورێك دەنووستین‌و مێردەكەم‌و منداڵەكانی دیكەشم لەژوورێكی دیكە، هەر كە دەنگی تەقینەوەیەك دەهات رافیدەین بەتوندی دەستێكی دەگرتم، هەروەها كچەكەشم دەستەكەی دیكەی دەگرتم. بارودۆخ خراپتر بوو، بۆیە وای لێهات هەموومان لەیەك ژووردا دەنوستین، شەومان بەسەر دەبرد‌و دەستی یەكترمان گرتبوو، چەند دۆعایەكمان لەقورئان دەخوێند‌و ئەویش لەبەر خۆیەوە چەند وشەیەكی لەئینجیل دەوتەوە".
خێزانەكە دابەشبوو، باوكەكە‌و دوو لەكوڕەكانی بەرگەی ئەو بارودۆخەیان نەگرت‌و گواستیانەوە بۆ ناوچەیەكی دوورتر لەپێكدادانەكان، ئەوانی دیكەش بڕیاریاندا چاوەڕوان بن بەئومێدی ئازادبوون، كاتێكیش دەرفەتی هەڵاتنیان بۆ رەخسا‌و ئوم ساڵح دەستیكرد بەكۆكردنەوەی جانتایەكی بچووكی ئاخنراو بەجلوبەرگ‌و بەڵگەنامەی گرنگ، رافیدەین لێی نزیك بووەوە‌و لێی پرسی: لێرە بەجێمدەهێڵیت؟.
ئوم ساڵحیش لە ئامێزی گرت‌و پێی وت بەبێ تۆ یەك هەنگاو لێرە ناجووڵێین، رافیدەینیش بەرلەوەی ماڵەكە بەجێبهێڵێت خاچە لەزێڕ دروستكراوەكەی‌و هەندێك پارەی دایە ئوم ساڵح‌و وتی "بەدەم گریانەوە پێم وت ئەمە ئەمانەت بێت لەئەستۆی تۆدا تا دەگەینە هێزە عێراقییەكان".
هاتنەدەرەوە‌و بەپێ كەوتنەڕێ، سەریان دانەواندبوو لەترسی قەناس بەدەستەكانی داعش یاخود گوللەی وێڵ‌و پارچەی تەقینەوە، رافیدەین بەتوندی دەستی ئوم ساڵحی گرتبوو هەردووكیشیان لەترساندا هەڵدەلەرزین.
ئەو كچە مەسیحیە كە هێشتا شێوەی جوانی تێداماوە سەرەڕای ئەو هیلاكی‌و ماندووییەی بەڕوونی پێوەی دیارە، دەڵێت "دواجار گەیشتینە لای هێزە عێراقییەكان‌و هەناسەیەكی دڵنیاییمان هەڵمژی، لەسەر زەوی دانیشتم‌و نیقابە رەشەكەم لەسەر روخسارم لابرد‌و بەكوڵ دەستم بەگریان كرد، ئەوە تاسەیەكی پەنگخواردووبوو لەناو سنگمدا بەهۆی ئەو ترس‌و ستەمەی بۆماوەی سێ ساڵ تێیدا ژیام، ئەگەر ئەم خێزانە نەبوونایە تەنیا دەبووم".
چاكەدانەوە
دوای گەشتێكی زۆر سەخت‌و پڕ مەترسی، هەمووان گەیشتنە كامپی (500)ی ئاوارەكان لەناحیەی حەمام عەلیل لەباشووری موسڵ، هەر یەكەیان خێمەیەكیان وەرگرت، بەڵام ئەوان بڕیاریاندا هەر پێكەوە بژین، بۆیە بەهاوبەشی لەیەك خێمەدا نیشتەجێبوون‌و خێمەكەی دیكەش بۆ ئەبو ساڵح‌و كوڕەكانی بوو.
لەوێش هەر زوو هەواڵی جێگیربوونی ژنێكی مەسیحی لەلای خێزانێكی موسڵمان بڵاوبووەوە، بۆیە سەردانیكەرانیان زۆربو‌و خێمەكەیان بووە رووگەی سیاسییەكان‌و ئەوانەی بەدوای چیرۆكی سەرنجڕاكێش‌و پێكەوەژیانی ئاشتیانەدا دەگەڕێن.
رافیدەین زۆر پەیوەندی تەلەفۆنی لەلایەن خزمەكانیەوە لەناو عێراق‌و دەرەوەی بۆ كرا‌و پرسیاری ئەوەیان لێدەكرد چۆن لەگەڵ خێزانێكی مسوڵماندا ژیاوە كە نەیناسیون؟ ئەویش بەزمانە كلدانییەكەی وەڵامی دەدانەوە: ئەوانە كەسوكارمن‌و نەناسراو نین‌و پاشان ناوەرۆكی گفتوگۆكەی بۆ ئەم ساڵح وەردەگێڕا.
كاتێكیش كەنیسە بەهەواڵی ئەم ژنە ئاشووریە كلدانیەی زانی كە 30 ساڵ پێش ئێستا لەگەڵ دایك‌و باوكی لەترسی شەڕی عێراق ئێران هەڵاتوون‌و هاتوونەتە موسڵ، لەشاری هەولێرەوە كە ژمارەیەكی زۆر لەمەسیحیە راگوێزراوەكانی موسڵی تێدا نیشتەجێیە، ناردی بەشوێنیدا، بەڵام رافیدەین وەڵامی بانگهێشتەكەی دایەوە "لێرە ناجووڵێم ئەگەر ئوم ساڵح‌و خێزانەكەی لەگەڵ خۆم نەبەم".
كەنیسە مەرجەكەی بۆ بەدینەهێنا رەنگە هۆكاری ئەوەش ئەو رێوشوێنە ئاڵۆزانە بێت كە دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان بەسەر ئاوارەكانی موسڵدا دەیسەپێنن، بۆیە ماوەی نزیكەی سێ مانگ لەكامپەكە مایەوە‌و پاشان لەگەڵ كەسوكارە نوێیەكەیدا گەڕایەوە بۆ شارەكە.
كاتێك پرسیارم لێكرد بۆچی نەچوویت بۆ هەولێر یان دهۆك كە ژیانێكی سەربەرزانەت بۆ دابین دەكرێت؟ ئاماژەی بۆ ئوم ساڵح‌و خێزانەكەی كرد‌و وتی "كەسوكارەكەم پشتیان شكاندووم، ناتوانم هەرگیز چاكەیان لەیاد بكەم".
رافیدەین گەڕایەوە بۆ خانووەكەی لەگەڕەكی مەنسور، ئوم ساڵحیش بەشێوەیەكی كاتی لەشوقەیەكی بچووك لەناوچەی موسڵی نوێ نیشتەجێیە تا شوێنێكی نزیك لەكاری كوڕەكانی دەدۆزێتەوە، چونكە خانووە كۆنەكەیان بەهۆی بۆردومانەوە بەتەواوی خاپوور بووە.
بەڵام پەیوەندی نێوانیان لێرەدا كۆتایی نایەت، چونكە هێشتا كچە مەسیحییەكە‌و ئوم ساڵح پلان بۆ ئەوە دادەنێن خانوویەكی دراوسێی یەكتر بۆخۆیان بدۆزنەوە، گوێم لێیان بوو باسی ئەوەیان دەكرد.
لەدوا پەیوەندیشمدا لەگەڵ خێزانی ئوم ساڵح، دەركەوت لەترسی گوللە هاوەن خانووەكەی بەجێهێشتووە‌و بەناچاری گواستوویەتیەوە بۆ ناوچەی مەنسور لەنزیك رافیدەین، ئەوەتا دواجار جەنگ خواستی هەردوو ژنەكەی بەدیهێنا.
