شارپرێس:
"(80) وڵات پاڵپشتی دروستبوونی دەوڵەتی كوردین"، ئەمە وتەی بەرپرسانی پارتی دیموكراتی كوردستان بوو، كە بەر لەئەنجامدانی ڕیفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستان، بەردەوام لەمیدیا فەرمی‌و سێبەرەكانیانەوە رایاندەگەیاند.
پاش نزیكەی (19) ڕۆژ لەئەنجامدانی ڕیفراندۆم لەهەرێمی كوردستان، تا ئێستا نەك هیچ وڵاتێك بەڵێی بۆ دەوڵەتی كوردی نەوت، بەڵكو هیچ وڵاتێك بەفەرمیش دانی بەئەنجامەكانی ڕیفراندۆمەكەی هەرێمدا نەناوە، گەرچی پێشتر بەرپرسانی پارتی جەختیان لەپشتگیری ئەو 80 وڵاتە دەكردەوە.
ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان رۆژی 25ی مانگی رابردوو بەرێوەچوو، كە ئەوە كاردانەوەی جۆراوجۆری بەدواوە هات‌و كاردانەوەكانیش بەردەوامی هەیەو داوای هەوڵوەشانەوەی ئەنجامی پرۆسەكە دەكەن.
زنجیرەی بانگەشەكانی پارتی بۆ ڕیفراندۆم بەجۆرێك پلەبەندی بوو، سەرەتا ئاماژەیان بەپاڵپشتی (80) وڵات دەدا بۆ دروستبوونی دەوڵەتی كوردی، دواتر باسیان لەوەكرد، كە هیچ وڵاتێك دژی سەربەخۆیی هەرێم نییە، دواتر‌و لەنوێترین هەڵوێستدا، (مەسرور بارزانی) ڕاوێژكاری ئەنجوومەنی ئاسایشی هەرێم ڕایگەیاند، "چاوەڕوانی ئەوەیان لەئەمریكا‌و هاوپەیمانەكانیان نەدەكرد".
بێدەنگی ئیسرائیل
گەرچی لەپێش ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەكەی هەرێم، ئیسرائیل تاكە وڵات بوو لەڕێگەی سەرۆك وەزیرانەكەیەوە كە باڵاترین دەسەڵاتی ئەو وڵاتەیە، جەختیدەكردەوە لەوەی پێویستە دەوڵەتێكی كوردی لەناوچەكەدا دروستببێت، هەروەها پاڵپشتی وڵاتەكەشی بۆ ئەو دەوڵەتە ڕاگەیاند، كەچی ئێستا پاش (19) ڕۆژ لەپاش بەڕێوەچوونی ڕیفراندۆم، ئیسرائیل چووەتە قۆناغی متبوونەوە، بەوەی نە وەك پێشوو لێدوان بەرپرسەكانی لێدوان لەبارەی دەوڵەتی كوردییەوە دەدەن، نە دانی بەڕیفراندۆمەكەشدا نا، كە بەوتەی چاودێرانی سیاسی، ئیسرائیل لەئێستادا چاوی لەهەڵوێستەكانی ئەمریكایە بەرانبەر بەكورد، كە دیارە هەڵوێستی ئەمریكا هەڵبژاردنی بێدەنگییە‌و ئیسرائیلیش بەدوایدا هەمان كاری كردووە.
ئیسرائیل، كڕیاری نەوتە هەرزانەكەی هەرێم
لەئێستادا لێكەوتەكانی ئەنجامدانی ڕیفراندۆم، خەریكە هەرێم بەرەو گرژییەكی مەترسیدار دەبات، مەترسییەكانیش بەپلەی یەكەم پەیوەندییان بەئابووری هەرێمی كوردستانەوە هەیە، چونكە بەگوێرەی وتەی بەرپرسانی باڵای حكومەتی عێراق، ئەوان ئامادەنین لەسەر نەوتی كەركوك نەرمی بنوێنن‌و دەیانەوێت تەواوی ئەو پرسە بگەڕێتەوە ژێر دەستی بەغدا، لەم نێوەندەشدا ئیسرائیل ترسی لێنیشتووە، كە نەوتی كەركوك بگەڕێتەوە ژێر دەستی بەغدا.
بەگوێرەی ڕاپۆرتێكی ماڵپەڕی (مۆنیتەر)، لەئێستادا ئیسرائیل كڕیاری لەسەدا (80)ی نەوتی كەركوكە، كە تێكڕای هەناردەی ڕۆژانەی نەوتی كەركوك بە (400) هەزار بەرمیل دەخەمڵێندرێت.
ماڵپەڕەكە زاراوەی نەوتە هەرزانەكە (The cheapest energy)ی بۆ ئەو نەوتە داناوە، كە هەرێم بەئیسرائیلی دەفرۆشێت.
لەلایەكی دیكەوە ڕۆژنامەنووسی كەنەدی (دۆگ ساوندەر) بەڕۆژنامەی گلۆب ئاند مەیل-ی ڕاگەیاندووە، "ئەگەر وڵاتانی ئەوروپا‌و ئەمریكا لەخەمی كورداندان، دەبێت دان بەڕیفراندۆمەكەی هەرێمدا نەنێن، چونكە داننان بەو ڕیفراندۆمەدا، كوردەكان تا ئاستی لەناوچون دەبات".
ڕوسیا، فریادڕەسەكەی پشت پەردە
بەراورد بەوڵاتانی ناوچەكە، نەرمییەك لەهەڵوێستەكانی ڕوسیادا هەیە بەرانبەر بەكورد، چونكە تا ئێستا پەرچەكرداری توندی بەرانبەر ڕیفراندۆم نەنواندووە، لەهەموو ئەوانەش گرنگتر ئەوەیە، بەچەند ڕۆژێك بەر لەئەنجامدانی ڕیفراندۆمەكەی هەرێم، ڕوسیا لەسەر غاز‌و وزەی لەگەڵ حكومەتی هەرێم ڕێكەوتنێكی واژوو كرد، كە ئەوە ئازایەتییەكی بەسەركردایەتی كورددا‌و وایكرد ڕووبكەنە نەیارەكانیان‌و بڵێن، لەم دۆخە هەستیارەدا ڕوسیا بەرژەوەندییەكانی لەگەڵماندا بەردەوام دەبێت.
ئەوەی بۆ چاودێرانی سیاسی مایەی سەرسامییە، جەختكردنەوەی ڤلادیمێر پۆتن-ی سەرۆكی ڕوسیایە لەبارەی ئەوەی، كە نابێت سزای ئابووری هەرێم بدرێت، بەوتەی چاودێرانیش وتەكەی پۆتن ئەوەی لێدەخوێندرێتەوە، كە ئەگەر هەر گرژییەك لەناوچەكە ڕوبدات، نابێت كاربكاتە سەر بەرژەوەندییە ئابورییەكانی ڕوسیا لەهەرێم‌و ناوچەكە.
پێش ڕیفراندۆمەكە چی لەكونسوڵخانەكانی هەرێمدا گوزەرا؟
میدیاكانی ئەمریكا باس لەوەدەكەن، بەشێك لەدیبلۆماتكار‌و بەرپرسانی كونسوڵخانەی وڵاتان لەهەرێم، بەر لەڕیفراندۆمەكە هۆشداریانداوەتە هاووڵاتییەكانیان، كە سەردانی كەركوك نەكەن، چونكە پێشتر زانیاری ئەوە بەكونسوڵخانەكان دراوە كە كەركوك یەكەمین شوێنە كە بەر پەرچەكرداری ڕیفراندۆم دەكەوێت.
تەنانەت هەندێك لەو میدیایانە باس لەوەشدەكەن، ئەگەر ڕیفراندۆمیش نەكرایە كەركوك هەر دەبووە خاڵی سەرهەڵدانی ململانێكانی هەولێرو بەغدا، چونكە پاش تەواو بوونی شەڕی داعش، حكومەتی عێراق دەبێت ناوچە وێرانكراوەكان ئاوەدان بكاتەوە، داهاتی نەوتی كەركوكیش پاڵپشتێكی گەورە دەبێت بۆ پڕۆسەی ئاوەدانی لەناوچە وێرانكراوەكان، چونكە بەوتەی بەرپرسانی بەغدا، هەرێم نەوتەكەی خۆی‌و كەركوكی هەرزانفرۆش كردووە.
ئێران و كەركوك
ئەوەی بەوردی چاودێری دۆخی چەند ڕۆژی ڕابردووی كەركوك‌و پەیوندی ئێران لەگەڵ یەكێتیی نیشتمانی كوردستان بكات، دەگاتە ئەو ڕاستییەی، كە چارەسەری كێشەكانی پاش ڕیفراندۆم لەسەر مێزی ئێرانییەكانە نەك مێزەكەی توركیا‌و عێراق.
فشاری ئەمجارەی ئێران بۆسەر یەكێتی نەك بەتەنها بەهۆی ڕیفراندۆمەوەیە، بەڵكو بەهۆی ئەو پەرتەوازەییەشەوەیە، كە كەوتووەتە ناو سەركردایەتی ئەو حیزبەوە، چونكە ئێران لەو كاتانەشدا، كە لەگەڵ یەكێتی دەهاتە ناو كەركوك بۆ لێدان لەڕژێمەكەی سەدام حوسێن، كەركوكی بەشوێن نفوزی یەكێتی دەزانی، بەڵام لەدیدی ئێرانییەكاندا ئێستا كەركوك خەریكە لەدەستی یەكێتی دەترازێت.
ئەوەی چاودێری پەیوەندی ئێستای ئێران‌و یەكێتی بكات، دەزانێت ئێران بەدودڵییەوە لەیەكێتی‌و هەڵوێستەكانی دەڕوانێت، ئەوەش وادەكات ئێران ئەمجارە نەك بۆ چاوترساندنی یەكێتی، بەڵكو بەحەقیقی بیر لەبەدیلی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بكاتەوە.
ڕ . ج
