وردەكاری لاقەكردنی كەركوك "ئۆرشەلیمەكەی كورد" لەم نووسینەدا، لەلایەن بەرپرسانی حیزبی و پیاوەكانی خێڵ و بنەماڵەوە، نەك ئەیسەلمێنێت پانزە ساڵ كورد هیچی بۆ كەركوك نەكردووەو، بە تیمێكی سیاسی و ئەمنی و میدیایی و ئیداری لاواز و پیسخۆر چونەتە شارەكەوە، بەڵكو نیشانی ئەدات بۆ هەتا هەتایە بەدەستی كورد گورز لە كوردستانی بونی كەركوك دراوە:
یەكەم: بودجەو داهاتی پیترۆدۆلاری كەركوك
ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای كەركوك لەساڵی (2014) ەدا (900.000) نۆسەت هەزاركەس بووە، لە (2017) ەدا گەیشتوەتە (1.259.561) یەك ملیۆن و دووسەت و پەنجاو نۆ هەزار و پێنج سەدو شەست و یەك كەس. ساڵی (2010) پەرلەمانی عێراق پرۆژە یاسای پیترۆدۆلاری تێپەڕاند كە بۆ هەر بەرمیلێك نەوت لەپارێزگاكان بەرهەم دێت بڕی (1) دۆلاری بۆ ئیدارەی شارەكە بێت، ئەوەش بۆ بونیادنانی ژێرخانی تەندروستی و پەروەردەیی و پاراستنی ژینگە، هەرچەندە چ پیترۆ-دۆلار وە چی "موڵكانە- الریع" پێچەوانەی ماددەی (111)ی دەستوری عێراقە، كە ئەڵێت: "داهاتی نەوتی عێراق بەیەكسانی بۆ هەموو عێراقییەكانە". باسی ساڵی (2010 و 2011 و 2012) ناكەین بە كە خەمڵاندن هەر ڕۆژێك ئەم شارە (200.000) هەزار دۆلاری پیترۆدۆلاری هەبووە، ساڵانە لە نێوان (73 بۆ 75) ملیۆن دۆلار داهاتی پیترۆدۆلار بووە.
لە ساڵی (2013) ەوە داهاتی پیترۆ دۆلار بۆ هەر (1) بەرمیل نەوت زیادكرا بۆ (5) دۆلاری ئەمریكی بۆ خەڵكی شارەكە ، بە پێی وەزارەتی نەوت لە (2013) ەدا بە تێكڕا ڕۆژانە (325000) سێ سەت و بیستو پێنج هەزار بەرمیل نەوت چۆتەدەرەوە لەڕێگەی بۆڕی كەركوك- جەیهان ەوە، واتە هەموو ڕۆژێك ئیدارەی شارەكە تەنها لە پارەی پیترۆدۆلار (1.625.000) یەك ملیۆن و شەش سەت و بیستوپێنج هەزار دۆلاری هەبووە، بەگشتی ساڵی (2013 و 2014) ئیدارەی پارێزگا (1.189.500.000) یەك ملیارو سەت و هەشتاو نۆ ملیۆن و پێنج سەت هەزار دۆلاری تەنها لە پیترۆدۆلار هەبووە.
بەرزترین بودجە و داهاتی كەركوك لەنێوان (2013 بۆ 2014) ەدا بووە، كە لە مێژوودا كەركوك داهاتی وای بەخۆیەوە نەبینیووە، لەوساڵەدا بودجەی دیاریكراوی كەركوك لە بودجەی ساڵانەی عێراق كە لە بەغداوە دێت بڕی (843) ملیار دیناری عێراقی بووە، بەگشتی شاری كەركوك چوار جۆر بودجە (وە سەرچاوەی ئیراداتی) هەبووە:
یەكەم: بودجەی سالانە كە لە مەركەزەوە دێت بۆ پارێزگاكان
دووەم: داهاتی پیترۆ-دۆلار
سێهەم: بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان كە تا (2017) هەر درێژەی هەبوە لە عێراقدا.
چوارەم: هاوكارییەكانی ئیدارەی ئەمریكا
تەنها بودجەی پیترۆدۆلارەكەی بگرین، ئەتوانرا داهات و مووچەی كوردستانی پێ دابین بكرێت ئەگەر سەرمایەگوزاری تیا كرابایە، بەپێی وەزارەتی پلاندانانی عێراق ساڵی (2014) داهاتی پیترۆدۆلاری كەركوك (1 تریلیۆن و دووسەت و شەست و شەش ملیار دینار بووە) كوا؟. تەنانەت (500) كەس لەدەرچوانی شارەكە حكومەتی عێراق بە گرێبەست دایمەزراندن لەسەر بودجەی پیترۆدۆلار دواجار پارێزگاری شارەكە (لەسەر لیستی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بو) هەمویانی دەركردو نانبڕاوی كردن.
دووەم: قۆناغی دوای هاتنی داعش: قاچاخچێتی و دانانی پاڵاوگەو قۆرخكردنی كێڵگەكان
لەگەڵ دەست پێكردنی شەڕی داعش لە (2014 ەوە تا ناوەڕاستی 2016) نزیكەی (100.000) سەت هەزار خێزانی عەرەب هاتونەتە كەركوكەوە، بەدەیان دۆنم زەویشیان بەسەردا دابەشكرا، وەك ئەوەی لەگەڕەكی (وەحدە) ی كەركوك ئیفرازكرا. (14) ساڵ كەركوك بەدەست كوردەوە بو نەیانتوانی (1) ژووری عەمەلیاتی هاوبەش پێك بهێنن، نەیانتوانی (1) هەواڵگری و دەزگای ئاسایشیان هەبێت، بەپێی ڕاپرسییە زارەكییەكان لە خەڵكی كەركوك بەدرێژایی ئەو چواردەساڵە تەنها یەك بەڕێوەبەری پۆلیس نەبووە كە بەرتیلی لە كاسبكاران و دەوڵەمەندەكان وەر نەگرتبێت، چەندین داوای قەزائی لەسەر بەرپرسانی شارەكە هەیە سەبارەت بە شاردنەوەی تیرۆریستان یاخود عەرەب و توركمانەكان پاشان ئازادكردنیان بە بڕێك پارەی زۆر، خودی پارێزگاری كەركوك " كە كوردو یەكێتی بو" (64) شەستوچوار داوای قەزائی لەسەرە.
لەساڵی (1959) لە سەردەمی حكومەتەكەی "عەبدولكەریم قاسم" كورد دەستكەوتی زۆری بەدەستهێنا، یەكێكیان لە ماددەی (3) لەدەستوری كاتی چەسپێنرا كە "كوردو عەرەب شەریكن لە خاكی عێراق"، هەروەها بڕیاڕیش درا "دائیرەتولمەعاریفی كەركوك" بكرێتەوە كە ئەبووە ناسنامەی كوردستانی بونی كەركوك، بەڵام لەسەردەمی حوكمی دەستەڵاتدارێتی حیزبی كوردیدا لەدوای (2003) ەوە ڕێكخراوی بەدریان هێنایە شارەكەوە نمایشی سەربازی بكات، تەنها یەك مەركەزی گەورەی ڕۆشنبیری بۆ كەركوك دروستكرا، ئەویش لەسەردەمی كابینەی شەشی حكومەتی هەرێم دا، كەچی تاهەنوكە (2018) یە نەكراوەتەوەو، لە دوو هەڵبژاردنیشدا كردویانە بەشوێنی بانگەشەو كۆبونەوەی حیزبی.
قۆناغی دوای هاتنی داعش، كەركوكی كردە جێگەی كۆمەڵێ گروپ- گروپی مافیای جۆراوجۆر، ئەكرێت بەمشێوەیەی لای خوارەوە وێنایان بكەین:
یەكەم: لەگەڵ هاتنی دەوڵەتی ئیسلامی بۆ عێراق و سوریا، سوپای عێراق تێكشكاو توانای بەرگری كردنی نەما، پارتی دیموكراتی كوردستان لە بەرەبەیانێكدا لە (14/8/2014) بەناوی پۆلیسی نەوت و گاز دەستی گرت بەسەر هەردوو كێڵگەی (ئاڤاناو بای حەسەن) دا، كۆمپانیای (كارگروپ)ی لێ جێگیركرد، هەفتەی دواتر پەیوەندییەكانی پارێزگاری شارەكە "دكتۆر نەجمەدین كەریم" كە هاوكات ئەندامی مەكتەبی سیاسیی (ی،ن،ك) بو، لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا سەتو هەشتا پلە گۆڕاو، لەگەڵ سەرۆكی حكومەت و وەزیری سامانە سروشتییەكان پێكەوە سەردانی ڕەجەب تەیب ئەردۆگان سەرۆك كۆماری توركیایان كرد، ئیتر هەموو ڕۆژێك لە (2014 ەوە تا 16ی ئۆكتۆبەری 2017) ئەمانە (300.000) هەزار بەرمیل نەوتی كەركوكیان فرۆشتووە، پارەكەی نە گەڕاوەتەوە بۆ حكومەتی مەركەزی، تەنها (18%) ی هاتۆتە سەر بودجەی هەرێم بۆ مووچە، وە نە ئەو داهاتە چووەتە سەر هەژماری پارێزگای كەركوك بۆ خزمەتی دانیشتوانی شارەكە، بەهەمان شێوە لە كێڵگەی سحیلا لەدەشتی نەینەوا لەنێوان (30 بۆ 50) هەزار بەرمیل لەو ماوەیە فرۆشراوەو داهاتەكەی بۆ كەسی دیاری ناو حیزب بووە.
حكومەتی عێراق پێش (16ی ئۆكتۆبەری 2017) دەیان جار ئیدارەی ئەمریكاو حكومەتی هەرێمی ئاگاداركردۆتەوەو بێزاری خۆی نیشان داوە، گوێی پێ نەدرا، تا ئەوەی حكومەتی عێراق لە شەڕی تیرۆر و داعش قوتاری بو، هێزەكانی خۆی كۆكردەوەو بە ڕێگای هێز كۆنترۆڵی كەركوك و سەرجەم كێڵگەكانی كردەوە.
دووەم: ساڵی (2017) دەنگدان بەیاسای حەشدی شەعبی داهێنانی پەرلەمانتارە كوردەكانی كەركوك بوو لە پەرلەمانی عێراق، ئەوەش لەبەرانبەر ئەوەی حكومەتی عێراق كە لە (2014) ەوە بەهۆی سیاسەتی هەڵەی هەرێمەوە بودجەی بڕیبو، ساڵی (2017) پەرلەمانتارە كوردەكانیان فریودا ئەگەر دەنگ بە یاسای حەشدی شەعبی بدەن، ئەوا حكومەتی عێراقیش لەبەرانبەردا بودجە بۆ هەرێم دابین ئەكا، دواتر (پارتی دیموكراتی كوردستان) ئەمەی ڕەتكردەوە، ئیتر پەرلەمانتارەكانی یەكێتی هەم دەنگیان دا بە ناساندنی حەشدی شەعبی وەك بەشێك لەسیستەمی بەرگری عێراق ، وە هەم بودجەكەش نەهات!.
سێهەم: حیزبی كوردی زۆر بەئاسانی ئەیتوانی بە داهاتی كەركوك دانیشتوانی هەرێمی كوردستان بباتە ڕێوە (ئەمەش لەكاتی خۆیدا پێشكەشمان كردووە تەنانەت بەڕێز عارف قوربانی وتارێكیشی لەسەر ئەم پێشنیارە نووسی و بەرزی نرخاند واتە بابەتێك نییە بۆ بانگەشە بێت). بەڵام نەك ئەمەیان نەكرد، بۆ پشت شكاندنی یەكتر لەناوخۆی هەرێم ئەچوون بودجەكەی هەرێم یان ئەبڕی، تا ئەو پارانەی خۆیان كە لەبانكەكاندا هەیانە بەهای زیاتر ی هەبێت.
چوارەم: لەماوەی (14) ساڵی فەرمانڕەوایی كورد لەكەركوك نەیانتوانی یەك پاڵێوگەی حكومی بكەنەوە، وە یەك بەنزینخانەی حكومیشیان نەكردەوە بەنزین بدەن بە هاوڵاتیانی شارەكە، بەڵام (13) پاڵێوگەی نافەرمی بەرپرسان و دەیان بەنزینخانەی بەرپرسەكان دانرا، هاوڵاتیانیش بۆ (20) لیتر بەنزین هەندێ جار بەچەندین كیلۆمەتر لەبەر گەرمای كەركوك بە ئۆتۆمبیلەكانیانەوە ڕیزیان ئەبەست. بۆ؟. لەبەرئەوەی بەرپرسەكانی حیزب نەوتی خاوی كەركوك بنێرن بۆ توركیاو ئێران بە تەنكەر، كوڕەكانی خۆیان ئەركی گواستنەوەی بەنزین و پێكهاتەكانی تری ئەو نەوتە خامە بگرنە ئەستۆ، ئایا قەت ڕوویداوە تۆ مریشكێكت هەبێت هێڵكە بكات و، بیدەی بە خەڵكی شارێكی تر هێڵكەكەت بۆ بكوڵێنن و بۆت بهێننەوە؟!.
چیرۆكی كوشتن و بڕین و مافیاگەرێتی حیزبە كوردییەكان لە (2003) ەوە هەتا (2018) زۆر دوورو درێژە، مەڵبەندی یەكێتی لە كەركوك (39) جێگر مەڵبەندی هەبووە، زیاتر لە (50) كارگێڕ مەڵبەندو سەدان ئەندام مەڵبەندی هەبووە، چەند دانەیەك لەمانە قاچاخچێتی لەگەڵ داعش ئەكەن، ئەو داعشەی (3200) پێشمەرگەی كوردی شەهیدكرد، ئەوەی دیلە پێشمەرگەكانی سەر ئەبڕی، كەیسەكە هەتا پەرلەمانی كوردستان چوو، بەڵام داخرا!. تەنانەت ئەو خاكەی بە خوێنی پێشمەرگە لەدەستی داعش لە ڕۆژئاوای داقووق ڕزگاركرا، نزیكەی (2000) دۆنم زەوی (1) بەرپرس تەلبەندی كردووەو كارگەی بلۆك و غەسالەو بابەتی جۆراوجۆری تیاداناوە، ئینجا هەریەك لەم گروپانە زیندانی تایبەتیان هەبووە...تادوایی. ئەمە حاڵی كەركوكێك بووە كە هەزاران ساڵە كورد شەڕ لەسەر ناسنامەكەی ئەكات و، ئەهریمەن (شەیتان و خودان خراپەكان) ەكانی حیزب و خزم ئاوهایان پێ كردووە!.
دواجار كەركوك گرفتی ناسنامەی هەیەو هێشتا یەكلایی نەبۆتەوە، مەترسی ئەوەی هەیە هەموو خەڵكەكەی چەندین جاری تر بكەونەوە بەر ئافاتی لەناوچوون، مەرگ و شەڕی دەروونی لەدۆخێكی وادا هەڕەشە لەتاكەكانی ئەكات، هێزگەلێك كە ئەوانەی سەرەوە تەنها تنۆكێك بن لە ڕەفتارو تاوانەكانیان ناكرێ و ناتواندرێت متمانەیان هەبێت لەوشارەدا، ئەوانەی لە (16ی ئۆكتۆبەر) گەڕەك بەگەڕەك كەوتبونە پێش حەشدی شەعبی و هێنایان بۆ كەركوك جارێكی تر خۆیان كاندید كردۆتەوە بۆ پەرلەمانی عێراق!. جان جاك ڕۆسۆ ئەڵێت : گەلێك بێ مەرج خۆی بخاتە دەستی هەر دەستەڵاتێكەوە، هیچ وەرناگرێت لەباتی ". لەزاری "د.بەرهەم ساڵەح" یشەوە چەند جارێك گوێم لە گێڕانەوەی دەقێكی "مەحوی" بووە كە بۆ "شێخ مەحمودی نەمر"ی ناردووەو، ئەڵێت:
شەوێ كەوتە دەست ئەهریمەن خاتەمی موڵكی سولەیمانی كــــەچـی مـیـروگـزیری پـێ كرد قـەدری نــــەزانی.
بەهرۆز جەعفەر
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی